■ سطري از آسمان
بسم الله الرحمن الرحیم
تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز
نقش نماز در روابط اجتماعي
در آموزه هاي اسلامي و ديني بر حفظ پيوندهاي اجتماعي و همدلي و اخوت و برادري در بين مسلمين تأکيد بسياري شده و از هرگونه رذائل اخلاقي که موجب گسست پيوندهاي اجتماعي - خانوادگي شود به شدت نهي شده است، تا آن جا که در بعضي از روايات و احاديث ما چنين اعمال زشتي چه از قبيل غيبت، تهمت يا سوءِ خلق و بدگماني يا بدخلقي و قطع رحم و يا مردم آزاري، موجب عدم مقبوليّت عبادات و نماز شمرده شده است. نبي اکرم صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايند: «من اغتاب مسلماً او مسلمة لم يقبل الله صلاته و لا صيامه اربعين يوماً و ليلة الا يغفر له صاحبه؛ هر کس که غيبت زن و مرد مسلماني را بکند، تا چهل روز نماز و روزه او را خداوند قبول نمي کند مگر آن که آن شخص او را ببخشد.»[1] .
و نيز در مورد قطع رابطه، آن حضرت در وصايا و موعظات خويش به ابوذر غفاري - يکي از ياران و اصحاب با وفاي خويش - مي فرمايند: «يا اباذر ايّاک و هجران اخيک فانّ العمل لا يقبل مع الهجران»؛ اي اباذر از دوري و قطع رابطه و قهر کردن با برادر ديني ات پرهيز کن، چرا که با اين کار عملت قبول نمي شود.
آئين اسلام به خاطر اين که کانون گرم خانواده ها هميشه گرم بماند و انسجام بين خانواده ها نيز حفظ شود، در امور خانوادگي هم رعايت حقوق متقابل زن و شوهر را با اهميت دانسته، به طوري که بي توجهي به آن باعث قبول نشدن عبادات و نماز و اعمال نيک ديگر قلمداد شده است که پيامبراکرم صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايند: «من کان له امرأه تؤذيه لم يقبل الله صلاتها و لا حسنة من عملها حتي تعنيه و ترضيه و ان صامت الدهر و قامت... و علي الرجل مثل ذلک» معني آيه اين است، که هر کس همسرش را اذيت و آزار دهد نمازش و هيچ يک از اعمال حسنه او پذيرفته نمي شود، مگر او را کمک و راضي کند و در ادامه حديث است که چنين شخصي اولين کسي است که وارد آتش جهنم مي شود. سپس در ادامه راوي در مورد مرد نيز مي پرسد، حضرت پاسخ مي دهند، که مرد نيز چنين است و حتي براي فرزندان نيز وظايف و تکاليفي در اين باره تعيين شده است؛ امام صادق عليه السلام در اين باره مي فرمايد:«نماز فرزنداني که با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي کنند قبول نمي شود، گرچه والدين نسبت به او کوتاهي کرده باشند.»[2] با توجه به احاديث و مطالعه و مداقّه در آن ها روشن مي شود که نماز به عنوان مهم ترين عامل بازدارنده در عرصه اجتماعات بشري، جامعه را به سوي تکامل و رشد در تمامي زمينه ها و هم زيستي مسالمت آميز با هم نوعان رهنمون مي سازد و حيات معنوي و حتي مادي جامعه ارتباط تنگاتنگي با تعاليم عظيم اسلامي دارد.
[1] جامع السعادت، ج2، ص 234.
[2] اصول کافي،ج2، ص 349.
نوري در تاريکي
کبري جيريايي
معمولاً در کنار هر واژه اي، واژه ديگر است که معنا و مفهوم آن را دقيق تر و روشن تر مي کند. مثلاً معناي واژه «آزادي» را همگان بيش و کم مي دانند اما از اين واژه «احترام متقابل» نسبت به يکديگر، درک مي شود از اين رو آزادي به معناي «هر چه مي خواهد دل تنگت بگو، بپرس، بنويس و عمل کن» نيست. بلکه آن گونه بگو و بنويس و بپرس و عمل کن که حقي ضايع نشود.
راستي کدام واژه، نهضت کربلا را دقيق تر و روشن تر معنا مي کند؟ اگر جاي جاي صحراي کربلا را بکاويم؛ اگر لحظه لحظه حرکت امام حسين عليه السلام را بنگريم، اگر اوراق جاودان تاريخ کربلا را ورق بزنيم، کدام واژه را برمي گزينيم؟
خانم جيريايي عنوان زيباي «نوري در تاريکي» را براي نوشته اش برگزيده است. تا با بهترين واژه ها درباره «نقش نماز در اصلاحات اجتماعي و فرهنگي» داوري کند. متأسفانه نويسنده فراموش کرده است فهرستي براي نوشته اش بنويسد که اين مسئله کار را براي داوري و قضاوت درباره نوشته اش، مشکل کرده است.
نمونه هايي از نوشته هاي ايشان را با هم مي خوانيم:
نماز باعث از بين رفتن غم و غصه مي شود
امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «ما يمنع احدکم اذا دخل غمّ من غموم الدنيا ان يتوضّا ثمّ يدخل السمجد فيرکع الرّکعتين يدعوالله فيها اما سمعت الله تعالي يقول: (واستعينوا بالصّبر والصّلوة)»
وقتي غمي از غم هاي دنيا بر يکي از شما وارد شد، وضو بگيرد، سپس داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بخواند، مگر جز اين است که خداوند بزرگ مي فرمايد: (به کمک صبر و روزه و نماز) از خداوند سبحان ياري بجوئيد.[1] .
اين عبادت مايه قرب خداست
مونس شب هاي تار اولياست
فهم کن تا با که مي گويي سخن
با خدا يا با خيال خويشتن
گر نماز خويش خواندي با حضور
هست مقبول خداوند غفور
ذاکر غم ديده هر صبح و مساء
کسب اين توفيق خواهد از خدا
[1] مجمع البيان، ج1، ص101.
آرامش در نماز
1. اَلَّذينَ امَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِاللهِ اَلا بِذِکْرِاللهِ تَطْمَئِنّ الْقُلُوبُ[1] آنان که به سوي خداوند بازگشته اند، کساني هستند که ايمان آورده اند و دل هايشان به ذکر خداوند بزرگ مطمئن و آرام است آگاه باشيد با ياد خدا دل ها آرامش مي يابد.
2. اِنَّمَاالْمُؤمِنُونَ اَلَّذينَ اِذا ذُکِرَاللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ اِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ ايماناً وَ عَلي رَبِّهِمْ يَتَوَکَّلوُنَ، اَلَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ[2] .
مؤمنان تنها کساني هستند که، هر وقت نام خداوند بزرگ برده شود دل هاي آن ها به خاطر احساس مسئوليت در پيشگاهش ترسان مي گردد و هنگامي که آيات خداي بزرگ بر آن ها خوانده مي شود (بر ايمانشان افزوده مي شود). تنها بر پروردگار خويش توکل مي کنند؛ آن ها کساني هستند که نماز را (که مظهر رابطه با خداست) برپا مي دارند و از آن چه به آن ها روزي داديم در راه بندگي خداوند انفاق مي کنند.
3. رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فرموده است: «الصلاة... راحة للبدن...»[3] ؛ نماز باعث آرامش جسم مي باشد به راستي انسان موجودي است که خواسته هايش نامحدود است، و هيچ يک از امور اين عالم او را اشباع نمي کنند و به هر يک از اين ها که مي رسد بالاتر و بهترش را طلب مي کند تا اين که خود و عالم را به فساد بکشد و از بين ببرد.
[1] سوره مبارکه رعد، آيه 28.
[2] سوره مبارکه انفال، آيه 2 و 3.
[3] خصال ابواب 29 گانه و مستدرک الوسائل، ج 1، ص 180، چاپ قديم.
ولايت اهل بيت شرط قبولي در تمام عبادات
امام باقر عليه السلام مي فرمايد:
«بني الاسلام علي خمسة اشياء علي الصلوة و الزکاة و الصّوم و الحج و الولاية. قال زرارة فقلت: و اي شي ء من ذلک افضل قال: الولاية، لانها مفتاحهن والوالي هو الدليل عليّهن... اما لو انّ رجلاً قام ليله و صام نهاره و تصدق بجميع ماله و حج جميع دهره و لم يعرف ولاية ولي الله فيواليه و يکون جميع اعماله بدلالته اليه ما کان له علي الله حق في ثوابه و لا کان من اهل الايمان.»[1] .
اسلام بر پنج چيز بنا شده است، نماز، زکات، حج، روزه و ولايت؛ زُراره از امام عليه السلام سؤال کرد، کدام يک از اين ها افضل است؟ حضرت فرمود: ولايت (و رهبري امام معصوم عليه السلام و جانشينان آن ها که فقها هستند) براي اين که ولايت و رهبري کليد نماز و زکات و روزه و حج مي باشد و ولي و حاکم عادل اسلام حجت (راهنما و باعث عمل شدن) به آن چهار حکم الهي ديگر است. بعد فرمود:
اگر کسي شب ها به عبادت بپردازد و روزها روزه بگيرد، و تمام مالش را در راه خداوند سبحان صدقه بدهد و تمام عمرش را حج برود و لکن ولايت و رهبري وليّ خدا را نشناسد تا او را دوست بدارد (و اطاعتش کند و اعمالش را طبق رهبري او انجام دهد) هيچ ثوابي از طرف خداوند بزرگ به او داده نمي شود و از اهل ايمان هم به شمار نمي آيد.
امام سجاد عليه السلام در اين مورد مي فرمايد: «... لو انَّ رجلاً عَمَرَ ما عَمَرَ نوح في قومه، الف سنة الا خمسين عاماً، يصوم النهار و يقوم الليل في ذلک المکان ثم لقي الله بغير و لايتنا، لم تنفعه ذلک شيئاً.»[2] .
اگر کسي عمر حضرت نوح عليه السلام که نهصد و پنجاه سال بود داشته باشد و در اين مدت شب ها عبادت کند و روزها روزه دار باشد، در حالي که ولايت و محبت ما را نداشته باشد (و مطيع امر و دستورات اهل بيت عليهم السلام نباشد) روز قيامت که خداوند سبحان را ملاقات مي کند اين عبادت ها براي او هيچ فايده اي ندارد.
نماز بي ولايت، بي نمازي است
تعبد نيست، نوعي حقه بازي است
ولايت چيست؟ در خون غوطه خوردن
کليد سينه بر مولا سپردن
طلا آن گه طلاي ناب گردد
که در هُرم ولايت آب گردد
در روايات بسيار آمده است: هنگامي که اميرالمؤمنين، حضرت علي عليه السلام در مسجد مشغول نماز بود، سائلي از مردم درخواست کمک کرد. کسي به او چيزي نداد و علي عليه السلام در حالي که در رکوع نماز بود انگشتر خود را به او بخشيد؛ سپس اين آيه شريفه نازل شد: «اِنَّما وَلِيُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذينَ ءَامَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّکوةَ وَ هُمْ راکِعوُنَ.»[3] ؛ سرپرست و ولي شما، تنها خداست و پيامبر او و آن ها که ايمان آورده اند؛ همان طور که نماز را برپا مي دارند و در حال رکوع زکات مي دهند.
نماز بدون شناخت امام معصوم عليه السلام و بدون پيروي از او بي فايده است، آن ها که براي کشتن امام حسين عليه السلام به کربلا رفته بودند، تارک الصلوة نبودند، بلکه نماز جماعت مي خواندند و امثال يزيد و معاويه امام جماعت آن ها بودند.[4] .
رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: کسي که نماز بخواند و در آن بر من و اهل بيتم صلوات نفرستد نمازش پذيرفته نمي شود.[5] .
سيد بن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع» از امامان معصوم عليه السلام روايت کرده است که: هر که ثواب نماز خود را به رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم و علي عليه السلام و اوصياي پس از آن حضرت هديه کند، خداوند ثواب نمازش را آن قدر افزايش دهد که از شمارش آن نفس قطع مي گردد و پيش از آن که روح از بدنش جدا شود به او گفته مي شود: هديه تو به ما رسيد و امروز روز پاداش و تلافي (نيکي هاي) توست؛ دلت خوش و چشمت روشن باد به آن چه خداوند برايت مهيا فرموده است و گوارايت باد به آن چه که رسيدي. راوي مي گويد: به امام عليه السلام عرض کردم: چگونه نمازش را هديه نمايد و چه بگويد؟ فرمود: نيت کند ثواب نمازش را براي رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم و...[6] .
عبادت زماني ارزش دارد که همراه با شناخت رهبر آسماني و پيروي از او باشد و نماز منهاي ولايت، نماز نيست. حضرت علي عليه السلام گرفتار عده اي نمازخوان جاهل بود که در تاريخ به نام خوارج معروف اند کساني که پيشاني آن ها به خاطر سجده هاي مکرر و طولاني، پينه بسته بود اما در برابر علي عليه السلام قيام کردند و بر او شمشير کشيدند.[7] .
عاشقي يعني در آتش سوختن
از ولايت معرفت آموختن
[1] سفينةالبحار، باب ولي، وسائل الشيعه، ج1، ص 91.
[2] وسائل الشيعه، ج1، ص 93.
[3] سوره مائده، آيه 55.
[4] تفسير نماز، ص 39.
[5] کنزالعرفان في فقه القرآن، ج1، ص 141.
[6] مکيال المکارم، ج2، ص373.
[7] ر.ک، تفسير نماز، ص39.
نقش نماز در کاهش جرائم
امام خميني(ره) مي فرمايد: در اسلام از نماز هيچ فريضه اي بالاتر نيست، چه طور نماز را اين قدر سستي مي کنيد در آن؟... شما پرونده هايي که در دادگستري ها... هست برويد ببينيد؛ از نمازخوان ها ببينيد پرونده هست آن جا؟ از بي نمازها پرونده است. هر چه پرونده پيدا کنيد، پرونده بي نمازهاست.
اگر روزه و تحمل گرسنگي مايه نشاط روح است، نماز هم وسيله پرواز روح است. اگر روزه وسيله کنترل هواي نفس است و آن را از سرکشي باز مي دارد، نماز هم روح خشوع و خضوع را در نمازگزار ايجاد مي کند و نفس طغيان گر او را رام مي سازد.
اگر روزه دار بايد نيّت کند و از خوردن و آشاميدن خودداري نمايد، نمازگزار هم بايد براي نماز نيت کند و خوردن و آشاميدن در موقع نماز حرام است. اگر تشنگي و گرسنگي روزه، انسان را به ياد محرومين و مستمندان مي اندازد، يکي از دلايل برپايي نماز (جماعت) هم اين است که نمازگزاران از حال بيچارگان با خبر شوند و از آنان دستگيري کنند؛ اگر روزه همراه با غيبت و چشم چراني و خوردن مال حرام بي ثمر است؛ نماز هم بايد همراه با ترک اين گناهان باشد، وگرنه نماز نيست.[1] .
به رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم عرض کردند: فلاني روزها نماز مي خواند و شب ها دزدي مي کند! حضرت فرمود: نمازش او را از اين گناه بازمي دارد.[2] .
حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: اي اباذر! بيش تر اوقات در مسجد باش، همانا اهل مسجد «اهل الله» هستند.[3] .
[1] اسرارالصلوه، ص 91 -90.
[2] ميزان الحکمه، ج5،ص 371.
[3] ارشادالقلوب، ج2، ص 179.
زن و نماز
در روايت آمده است که چون رسول خدا به پيامبري مبعوث شد نخستين کسي که به او ايمان آورد حضرت خديجه بود، اندکي بعد جبرئيل نزد پيامبر آمد تا وجوب نماز را براي او بيان کند؛ جبرئيل در کنار دره اي چشمه اي از آب گوارا آشکار ساخت و وضو گرفت و پيامبر هم وضو را آموخت آن گاه دو رکعت نماز خواندند و رسول خدا در حالي که از اين فرمان خدا بسيار خوشحال و شادکام بود به خانه برگشت و همراه حضرت خديجه کنار چشمه آمدند و هر دو همان طور که جبرئيل وضو گرفته بود وضو گرفتند و دو رکعت نماز گزاردند و از آن پس پيامبر و حضرت خديجه پنهاني نماز مي خواندند.[1] .
يکي از علماي معاصر مي گويد در سفر به فرانسه از خانمي که مسلمان شده بود پرسيدم: چگونه مسلمان شديد؟ گفت: من سال ها پيش مقيم الجزاير بودم. يک روز از جاده اي عبور مي کردم که در کنار آن مزرعه اي بود و ديدم کسي رو به جهتي ايستاده و حرکاتي انجام مي دهد. کنجکاو شدم و از ديگران پرسيدم: اين حرکات چيست؟ گفتند نماز مي خواند. کنجکاوتر شدم و سراغش رفتم: پرسيدم: چه مي کني؟ چه مي گويي و چه مي خواهي؟ وقتي متوجه شدم در اسلام ارتباط با خالق اين اندازه آسان است و اين قدر عميق و لطيف است تکان خوردم و مسلمان شدم.»[2] .
امام سجاد عليه السلام فرمود: در سفر اسارت که ما از کوفه به سوي شام مي رفتيم عمه ام زينب (سلام الله عليها) نمازهاي واجب و مستحب را ايستاده به جا مي آورد و گاهي نمازش را نشسته مي خواند. دليل آن را از او پرسيدم. فرمود: «به خاطر شدت گرسنگي و ضعف اين چنين نماز مي خوانم.» زيرا مقدار غذايي که به او مي دادند بين کودکان تقسيم مي کرد و آن ها (مأمورين يزيد و عمر سعد) در هر شبانه روز به هر يک از ما تنها يک قرص نان مي دادند.[3] .
[1] دلائل النبوه، ج1، ص 268.
[2] نماز نشانه حکومت صالحان، ص 101.
[3] زينب بنت الامام اميرالمؤمنين، ص 18 - 17.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
