■ فلسفه گفتن سه بار «الله اكبر» در پایان نماز چيست؟
پاسخ: ابتدا باید بدانیم که این تکبیرات مستحب است نه واجب و در خصوص علت استحباب اين عمل نيز امام صادق عليه السلام فرمودند: وقتي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم، مکه را فتح نمود، نماز جماعت ظهر را با اصحابش در کنار حجر الاسود اقامه کرد و آنگاه که سلام نماز را داد دستها را بلند کرد و سه مرتبه تکبير گفت و اين دعا را خواند « لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ وَ غَلَبَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ فَلَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ » پس رو به يارانش فرموده و خطاب کردند: اين تکبير و اين دعا را پس از هر نماز واجب بخوانيد و ترک نکنيد، که هر کس چنين عملي را پس از سلام نماز انجام دهد شکر واجبي را ادا کرده شکر الهي بابت تقويت اسلام و مسلمانان بر کفر و الحاد است.» (1)
برخي علما فرموده اند: هر یک از این سه تکبير اذعان يک مرحله از سه نوع توحيد الهي است: توحيد در خالقيت (توحيد افعالي، توحيد ذات خدا، توحيد در اسماء و صفات) و نمازگزار با هر تکبير زبان به اعتراف مي گشايد. (2)
برخی مردم هنگام گفتن سه تکبیر پایان نماز دست ها را روی ران می کشند و برخی دست ها را بر ران می زنند، کدامیک درست است؟
هر چند بسياري از نمازگزاران پس از سلام نماز، سه مرتبه با حرکت سر و يا احيانا تکان دادن مختصر دست و يا كشيدن دست بر روي ران و... نماز را خاتمه مي بخشند، اما چنين کيفيتي در روایات توصيه نشده است (البته حرام هم نيست!)
آنچه مورد توصيه روايات است، اين مي باشد: «مستحب است نمازگزار پس از اتمام نماز، سه مرتبه دست ها را بالا آورده و در همين حالات سه مرتبه الله اکبر هم بگويد؛ هم چنين به هنگام سلام بدون روي گرداندن از قبله به جانب راست توجه كند و اگر در سمت چپ او نيز كسي هست به سمت چپ نيز اشاره و سلام را تكرار كند و اگر نماز جماعت است يك سلام نيز به سمت جلو به سمت امام ادا نمايد.» (3)
__________________
(1)فَقَالَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ لِأَنَّ النَّبِيَّ ص لَمَّا فَتَحَ مَكَّةَ- صَلَّى بِأَصْحَابِهِ الظُّهْرَ عِنْدَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ- فَلَمَّا سَلَّمَ رَفَعَ يَدَيْهِ وَ كَبَّرَ ثَلَاثاً وَ قَالَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ وَ غَلَبَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ فَلَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ- ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ لَا تَدَعُوا هَذَا التَّكْبِيرَ وَ هَذَا الْقَوْلَ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ فَإِنَّ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ بَعْدَ التَّسْلِيمِ وَ قَالَ هَذَا الْقَوْلَ كَانَ قَدْ أَدَّى مَا يَجِبُ عَلَيْهِ مِنْ شُكْرِ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى تَقْوِيَةِ الْإِسْلَامِ وَ جُنْدِهِ. (وسائلالشيعة، ج 6، ص 452)
(2)برداشت و اقتباس آزاد از آداب نماز، مرحوم امام خميني (ره)، 377
(3)عروه الوثقي، ج 1، ص 540
محتوا : برنامه اندرویدی پرسمان نماز
■ آیا قرار دادن دو طرف صورت بر خاک هنگام سجده، مستند به روایتی بوده و آیا سفارش شده است دعایی در این وضعیت خوانده شود؟
در مناجات معروف به «دعای ام داود»، گذاشتن دو طرف صورت بر خاک هنگام سجود سفارش شده است، آنجا که امام صادق(ع) بعد از تعلیم دعا به ایشان فرمودند:
«... فَإِذَا فَرَغْتِ مِنَ الدُّعَاءِ فَاسْجُدِی عَلَى الْأَرْضِ وَ عَفِّرِی خَدَّیْکِ عَلَى الْأَرْ ...
■ در نماز شب و سحر خیزی قدری کسل هستم، لطفاً راهنمایی فرمایید؟
آیت الله العظمی بهجت رضوان الله علیه: کسالت در نماز شب به این رفع می شود که بنا بگذارید هر شبی که موفق (به خواندن آن) نشدید، قضای آن را بجا بیاورید.
...