بهترین جای استفاده از قدرت کنترل ذهن «نماز» است

این خیلی مهم است که انسان بتواند عمیقاً دربارۀ یک موضوع فکر کند؛ مثلاً دربارۀ مرگ و لحظۀ جان‌دادن، عمیقاً فکر کند. اگر عمیق نگاه کنی؛ می‌بینی که شیرینیِ تمام لذت‌های دنیا، در آن لحظه برایت از بین می‌رود! آن‌وقت هرچیزی در دنیا داشته باشی، هیچ ارزشی برایت نخواهد داشت. ببین آنجا برایت چه چیزی می‌ماند؛ از همین الآن به همان چیزها مشغول باش! امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ متقین می‌فرماید: «قُرَّةُ عَیْنِهِ فِیمَا لَا یَزُول» (نهج‌البلاغه/خطبه 193) نور چشمش در چیزی است که زائل‌شدنی نیست.

معمولاً آدم‌ها این‌گونه‌اند که اگر یک لحظه بتوانند به یک موضوعِ خوب، توجّه کنند، خیلی زود حواسشان پرت می‌شود و توجهشان به سمت دیگری می‌رود؛ یعنی زورشان نمی‌رسد توجهِ خود را سرِ آن موضوع، نگه دارند. اما کنترل ذهن، این قدرت را به آدم می‌دهد که مدّتی بتواند به یک موضوعِ خوب، عمیقاً توجّه کند.

اگر قدرت کنترل ذهن داشته باشی، به چیزهای بی‌ارزش توجه نمی‌کنی. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «عَظِّمُوا أَقْدَارَکُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِیِّ مِنَ الْأُمُور» (تحف‌العقول/224) ذهن‌تان را به امور پست و بی‌ارزش متوجه نکنید، تا قیمت و ارزش خودتان را زیاد کنید.

خیلی‌ها پای فیلم و سریال می‌نشینند؛ اما وقتی می‌پرسید «این فیلم چه اثری بر شما دارد؟ این چیزی که وارد ذهنت می‌شود، می‌خواهد با تو چه‌کار کند؟» می‌گویند «نمی‌دانم!» قرآن می‌فرماید: آدم باید به غذای خودش نگاه کند «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ» (عبس/24) این نگاه، صرفاً مربوط به غذای جسم نیست، بلکه انسان باید به هرچیزی که می‌خواهد بشنود و ببیند، و هرچیزی که ذهن او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، دقت کند.

قدرت کنترل ذهن موجب می‌شود که انسان بتواند نگاه خودش را تغییر بدهد، و بتواند یک چیزی را از ذهن خودش بیرون ببرد و به آن فکر نکند. بهترین جای استفاده از قدرت کنترل ذهن در نماز است.

رسول‌خدا(ص) می‌فرماید: اگر انسان هوا و قلبش در طول نماز، متوجّه خدا باشد (و بتواند ذهنش را کنترل کند) وقتی نمازش را تمام کرد، مانند روزی است که از مادرش به‌دنیا آمده است «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ فَکَانَ هَوَاهُ وَ قَلْبُهُ إِلَى اللَّهِ...» (مستدرک‌الوسایل/4/102) آدم با دو رکعت نماز می‌تواند به خدا توجّه پیدا کند و این‌همه نورانیت پیدا کند. ولی متأسفانه ما در نماز، معمولاً توجّه به خدا نداریم؛ چون زورمان نمی‌رسد و مرغِ خیال و توجّهِ ما به این‌طرف و آن‌طرف می‌پرد.

حالا اگر کسی، مشکلی داشت، سرِ نماز، به آن فکر نکند؟ آقای بهجت(ره) می‌فرماید که اگر سرِ نماز به مشکل خودت فکر نکنی، نماز که تمام شد یک‌دفعه‌ می‌بینی مشکلت بهتر حل می‌شود. گریه‌کردن برای امور دنیوی، نماز را باطل می‌کند، اما می‌گویند: سعی کن به اندازۀ یک بال مگس هم شده، در نماز شب اشک بریزی؛ این یعنی کنترل ذهن! چرا فرموده‌اند: در دعا تضرّع کن؟ این یعنی کنترل ذهن! اگر کسی توجّه پیدا کند، اشک او هم جاری می‌شود.

در نماز «توجه به خدا با تمامِ قلب» کار امیرالمومنین(ع) است؛ ما اگر با یک گوشۀ قلبمان هم به خدا توجه کنیم؛ کلّی حال می‌کنیم و جواب می‌گیریم. از آقای بهجت(ره) پرسیدند: چه‌کار کنیم که سرِ نماز به خدا توجه پیدا کنیم؟ ایشان فرمودند: هروقت حواست پرت شد، توجهت را دوباره به نماز برگردان! (به‌سوی محبوب/ص63)

امام‌صادق(ع) می‌فرماید: هیچ مؤمنی نیست که در نماز، با قلبش به خدا توجه پیدا کند، مگر اینکه خدا به او توجه می‌کند و دوستش می‌دارد و کاری می‌کند که دیگران هم دوستش بدارند. (مُؤْمِنٍ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ فِی صَلَاتِه...؛ ثواب‌الاعمال/135) اگر در نماز به خدا توجه کنی، خدا هم به تو توجه می‌کند و محبوبت می‌کند.

سعی کنیم در نمازمان، سورۀ حمد را «با توجّه» بخوانیم. «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بعد دوباره می‌گویی «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ». خدایا! چقدر اصرار داری که تو را مهربان و رحیم بدانم! «صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ» مرا به راه علی(ع) ببر که این‌همه نعمت به او داده‌ای. «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ» سورۀ حمد، روضه هم دارد! خدایا مرا به راه کسانی نبر که به آنان غضب کردی؛ مثل قاتلان امام‌حسین(ع) و... من از آنها متنفّر هستم.

سخنرانی حجت الاسلام پناهیان،پایگاه اطلاع رسانی بیان معنوی