مغضوبین و ضالین از منظر آیات الهی قرآن عظیم. 99
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم
موضوع: « مغضوبین » و « ضالین » چه کسانی هستند؟ (از منظر آیات الهی)
پیش گفتار
در این مقال با یاری جستن بیش از پیش از خداوند منان و بعونه؛ قصد بر این است تا برابر آنچه که در بخش اخیر سوره ی حمد یا فاتحه الکتاب در نمازهای واجب یا مستحب می خوانیم:« صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ (۷) فاتحه »؛
به این موضوع پرداخته شود که « مغضوبین » و « ضالین » چه کسانی هستند و علل گرفتار شدن به آنها کدام است؟ روش کار نیز کماکان در رابطه با یافتن پاسخ ها بر اساس آیات الهی قرآن کریم است و دیگر اینکه پیرامون هر مطلب تنها به ذکر آیاتی بر حسب مورد مبادرت و بقیه به لطف الهی به قرآن کریم ارجاع داده می شود. ان شاءالله که موثر اثر واقع شود. آمین یا رب العالمین.

گفتار نخست: مغضوبین
الف) مصداق نخست از « مغضوبین » ؛ یهود می باشند، آن هم به خاطر رفتارهایی که به خصوص در زمان رسالت حضرت موسی ع و برادرش هارون ع پس از نجات از دست فرعون و لشکریانش پیرامون مواردی همچون کفر به آیات الهی ( 90 بقره) و کشتن پیامبران خدا به ناحق (91 بقره)[1] که عصیان و تعدی بود: « وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الأرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَى بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَکُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْکَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ (٦١) بقره با توجه به آیات 47-60 »؛ و نیز پیشه کردن گوساله پرستی: « إِنَّ الَّذِینَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَیَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَذِلَّةٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُفْتَرِینَ (١٥٢) اعراف با توجه به آیات 148-156»؛[2] و ... مواردی دیگر بر اساس آیات الهی داشتند؛ پس مورد خشم و عضب الهی واقع شدند.
ب) گروه دیگر از « مغضوبین » کسانی هستند که مومنی را به عمد به قتل برسانند که کیفر چنین کسانی نه تنها دوزخ بلکه خریدن خشم و نفرین الهی برای خود و مشمول عذاب آماده شده الهی به خاطر این کار برایشان می باشد: « وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا (٩٣) نساء با توجه به آیه 92 ».
پ) گروه دیگر از « مغضوبین » که مورد نفرین و خشم الهی واقع شده و بدترین پاداش را از نزد خداوند دارند و از گمراه ترین ها میباشند، آنانی هستند که بندگی طاغوت را نموده یا می نمایند: « قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولَئِکَ شَرٌّ مَکَانًا وَأَضَلُّ عَنْ سَوَاءِ السَّبِیلِ (٦٠) مائده با توجه به آیات 59-63».
ت) گروه دیگر از « مغضوبین » آنانی هستند که بت پرستی را که خداوند یکتا هیچ حجتی را در آن قرار نداده است را پیشه خود نموده اند و پیروی هدایت الهی را نکرده اند: « قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِی فِی أَسْمَاءٍ سَمَّیْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُکُمْ مَا نَزَّلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ (٧١) فَأَنْجَیْنَاهُ وَالَّذِینَ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَقَطَعْنَا دَابِرَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَمَا کَانُوا مُؤْمِنِینَ (٧٢) اعراف با توجه به آیات 59-70 در رابطه با رسالت حضرت نوح ع ».
ث) و بدینگونه است در رابطه با این موضوع؛ آنچه که به زمان پیامبر مکرم اسلام ص و وظیفه ی مومینن هنگام کارزار با کفار بر می گردد، مبنی بر اینکه نباید از صحنه ی کارزار گریزان باشند و ...؛ چرا که مورد خشم خدا واقع خواهند شد: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفًا فَلا تُوَلُّوهُمُ الأدْبَارَ (١٥) وَمَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَیِّزًا إِلَى فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ (١٦) انفال با توجه به آیات 17-19 ».
ج) از دیگر مواردی که می تواند خشم و عضب و عذاب الهی را برای افراد مومن بدنبال خود داشته باشد و مشمولین امر را در این سرا در زمره ی غافلین و در سرای دیگر در زمره ی خاسرین قرار دهد؛ همانا کفرِ پس از ایمان است: « مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلا مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإیمَانِ وَلَکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ (١٠٦)ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ (١٠٧)أُولَئِکَ الَّذِینَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ (١٠٨)لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ (١٠٩) نحل».
چ) سوگند دروغ خوردن به نام خداوند یکتا « الله »، برای شهادت دادن به امری از جمله موارد دیگری است که می تواند خشم و عضب الهی را برای عامل امر بدنبال خود داشته باشد: « وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَیْهَا إِنْ کَانَ مِنَ الصَّادِقِینَ (٩) نور با توجه به آیات 6-10».
ح) محاجه و جدال در باره ی « الله »، آن هم پس از اجابت دعوت او به ایمان و تقوا و ...، نه تنها از سوی حضرتش جل عظمته پذیرفته نیست بلکه خشم و غضب او را نیز برای مشمول امر بدنبال خود دارد: « وَالَّذِینَ یُحَاجُّونَ فِی اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا اسْتُجِیبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ (١٦) شورا با توجه به آیات 13-20.».
خ) نفاق و شرک ناشی از گمان بد به « الله »، از دیگر مواردی است که باعث می شود تا مردان و زنان منافق و مشرک مورد خشم و عضب الهی واقع و وارد دوزخ که بد جایگاهی است بشوند: « وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا (٦) فتح با توجه به آیات 4-9 ».
د) دوست گرفتن قومی (یهود) که خداوند یکتا بر آنان غضب نموده، خود می تواند سبب ساز خشم الهی برای این گروه از مومنین باشد: « أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُمْ مِنْکُمْ وَلا مِنْهُمْ وَیَحْلِفُونَ عَلَى الْکَذِبِ وَهُمْ یَعْلَمُونَ (١٤) أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِیدًا إِنَّهُمْ سَاءَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (١٥) اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ (١٦) مجادله با توجه به آیات 13-19»؛ امری که خداوند یکتا به مومنین دستور داده تا از دوست گرفتن چنین قومی دوری نمایند، چرا که آنان ناامید از آخرتند و می توانند بر مومنین از مشمولین امر در این خصوص تاثیر گذار باشند: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الآخِرَةِ کَمَا یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ(١٣) ممتحنه » و ...

نتیجه گیری این مبحث (مغضوبین)
اینکه برای از « مغضوبین » نبودن؛ باید علاوه بر گوش فرا دادن به کلام مقدس الهی، از اموری که خشم خداوند را بدنبال خود دارد و به آیاتی از قرآن کریم در این زمینه اشاره شد، دوری نمود و دانست که کسانی پیرامون امور از پاداش الهی برخوردار می شوند و نیز نه ترسی بر آنان است و نه آنان اندوهگین می شوند که هم به خداوند یگانه یعنی « الله » ایمان داشته باشند و هم به روز دیگر یعنی رستاخیز و هم اینکه از کنندگان کارهای شایسته باشند و نه جز آن: « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ (٦٢) بقره»؛ چه اینکه او یعنی خداوند یکتا بر تمام امور گواه است و روز قیامت بدان پیرامون هر قومی رسیدگی خواهد کرد: « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالصَّابِئِینَ وَالنَّصَارَى وَالْمَجُوسَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ (١٧) حج». و نکته ی دیگر اینکه مومنین باید بدانند که نه تنها باید مواظب رفتارهای خود باشند بلکه در گفتار نیز نباید طوری باشند که خشم خدا را بر خود هموار نمایند: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لا تَفْعَلُونَ (٢) کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لا تَفْعَلُونَ (٣) صف با توجه به آیه ی 1 » .
[1] - و بدینگونه است در این رابطه آیه 112 آل عمران با توجه به آیات 98-116.
[2] - و بدینگونه است در این خصوص آیه ی 86 طاها با توجه به آیات 3-98.