ش) عوارض غفلت و اعراض از ذکر خداوند یکتا
1- اعراض و دوری نمودن از ذکر الله، تبعات دنیایی و آخرتی دارد، یکی از عوارض اعراض از ذکر الله، برداشتن بار سنگین و دیدن کیفر الهی در سرای دیگر است: « کَذَلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبَاءِ مَا قَدْ سَبَقَ وَقَدْ آتَیْنَاکَ مِنْ لَدُنَّا ذِکْرًا (٩٩) مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وِزْرًا (١٠٠) خَالِدِینَ فِیهِ وَسَاءَ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حِمْلا (١٠١) یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ وَنَحْشُرُ الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ زُرْقًا (١٠٢) طاها با توجه به آیات 98-104».
2- و دیگری زندگی سخت و نیز نابینا محشور شدن در سرای دیگر است: « وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى (١٢٤) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَى وَقَدْ کُنْتُ بَصِیرًا (١٢٥) قَالَ کَذَلِکَ أَتَتْکَ آیَاتُنَا فَنَسِیتَهَا وَکَذَلِکَ الْیَوْمَ تُنْسَى (١٢٦) وَکَذَلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى (١٢٧) طاها با توجه به آیات 115-123». و نیز در این خصوص می توان به آیات 71-72 سوره اسراء اشاره کرد: « یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَأُولَئِکَ یَقْرَءُونَ کِتَابَهُمْ وَلا یُظْلَمُونَ فَتِیلا (٧١) وَمَنْ کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلا (٧٢) اسراء».
3- و بدینگونه است در رابطه با غفلت از ذکر الرحمن که تبعات خود را دارد که همانا قرین شدن با شیطان است که بد یاری است: « وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ (٣٦) وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (٣٧) حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ یَا لَیْتَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ (٣٨) وَلَنْ یَنْفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذَابِ مُشْتَرِکُونَ (٣٩) زخرف». که همانا این کفارند که نسبت به ذکر الرحمان، ناسپاس و کافرند: « وَإِذَا رَآکَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَتَّخِذُونَکَ إِلا هُزُوًا أَهَذَا الَّذِی یَذْکُرُ آلِهَتَکُمْ وَهُمْ بِذِکْرِ الرَّحْمَنِ هُمْ کَافِرُونَ (٣٦) انبیاء با توجه به آیات 34-47». و نیز آیه ی 42 انبیاء.
4- پس باید به قرآن تمسک پیدا و فقط پیروی این کتابِ سراسر هدایت و رحمت و نور و ... را که ذکر الهی است را نمود که همانا راهنمایی شدن به راه راست از سوی خداوند، در آن نهفته است: « فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ (٤٣) وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ (٤٤) زخرف با توجه به آیات 40-45.».
5- از دیگر عوارض و تبعات اعراض از تذکر به آیات الهی این می باشد که چنین افرادی از تفقه به دل و شنیدن آیات الهی و متعاقب آن راهنمایی شدن به راه راست از سوی خداوند بی بهره می شوند: « وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیَاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِیَ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ إِنَّا جَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِنْ تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدَى فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذًا أَبَدًا (٥٧) وَرَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ یُؤَاخِذُهُمْ بِمَا کَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَلْ لَهُمْ مَوْعِدٌ لَنْ یَجِدُوا مِنْ دُونِهِ مَوْئِلا (٥٨) کهف با توجه به آیات 55-59».
6- و بدینگونه است در این رابطه آیه ی 71 مومنون با توجه به آیات 72-74 ، آیه ی 5 شعراء با توجه به آیات 1-9 و آیه 22 سجده با توجه به آیات 20-21 و آیه ی 17 جن با توجه به آیات 14-16 و ...
7- به هر جهت برای دانستن اهمیت امر، لازم است یادآور شود که خداوند یکتا به نبی خود حضرت محمد ص دستور می دهد تا از اعراض کنندگان ذکر حضرتش جل عظمته، اعراض و دوری نماید: « إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلائِکَةَ تَسْمِیَةَ الأنْثَى (٢٧)وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا (٢٨)فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا (٢٩)ذَلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى (٣٠) نجم با توجه به آیات 31-32».
ص) موانع ذکر الله را گفتن
در این جا قصد بر این است تا دانسته شود که چه عواملی باعث می شود تا فرد از گفتن و اشتغال به ذکر الله به دور بماند یا از آن برابر بحث قبل غافل و یاز از معرضین امر باشد.
1- آنچه که باعث فراموشی ذکر الله و یاد او میشود امری همچون تمسخر کردن مومنین از بندگان خداست، آنگاه که از او آمرزش و مهربانی می خواهند: « إِنَّهُ کَانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبَادِی یَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ (١٠٩) فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا حَتَّى أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی وَکُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ (١١٠) مومنون با توجه به آیات 101-118». و بدینگونه است در این رابطه آیات 42-43 انبیاء. / البته این نتیجه ی چیزی نیست جز غفلت و اعراض از متذکر شدن قیامت توسط مردم که این یعنی قیامت، امری است حق و تنها خدای یکتا از زمان وقوع آن با خبر است. در واقع می شود گفت که غفلت از آخرت یا فراموش کردن آن و روز حساب است که باعث می شود تا مردم از ذکر آیات خدا اعراض نمایند و مانعی برای متذکر شدن خداوند و آیاتش باشد (والله اعلم) . پس باید آیات خدا را شنید و فرمان برد و از لهو و لعب دوری نمود و ... : « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم. اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (١) مَا یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ (٢) لاهِیَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِینَ ظَلَمُوا هَلْ هَذَا إِلا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنْتُمْ تُبْصِرُونَ (٣) انبیاء».
2- نکته دیگر اینکه آنچه که مانع شنیدن و دیدن آیات الهی برای متذکر شدن آنها است، کفر می باشد که پایانش دوزخ است. پس باید از مومنین بود و متذکر آیات الهی شد: « وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ لِلْکَافِرِینَ عَرْضًا (١٠٠) الَّذِینَ کَانَتْ أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاءٍ عَنْ ذِکْرِی وَکَانُوا لا یَسْتَطِیعُونَ سَمْعًا (١٠١) کهف با توجه به آیات 99-107».
3- مورد دیگر از سنگ دلان بودن است که مانعی در ذکر الله گفتن برای افراد به شمار می آید تا آن حد که چنین کسانی در گمراهی آشکار قرار می گیرند: « أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلإسْلامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیْلٌ لِلْقَاسِیَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ أُولَئِکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (٢٢) زمر».
4- و بدینگونه است مرتبط با این موضوع در رابطه با کسانی که در زمره حزب شیطانند، امری که مانع از این است که بتوانند توفیق ذکر الهی را پیدا کنند، چرا که شیطان آنان را در این خصوص یعنی ذکر الله را گفتن دچار فراموشی می کند: « اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ (١٩) مجادله با توجه به آیات 14-20».
5- از دیگر مواردی که مانع ذکر الهی گفتن و نیز مانع خواندن فریضه ی نماز است، این می باشد که کسی از مومنین بدنبال شراب و قمار که از اعمال شیطان است برود. بنابراین فقط باید فرمان خدا و رسول او را که همه طی آیات قرآن کریم بیان شده است را برد: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأنْصَابُ وَالأزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (٩٠)إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (٩١)وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ (٩٢) مائده با توجه به آیات 87-93 ».
6- مورد دیگر که باید متذکر آن شد تا از هدایت الهی که جز او هدایتگری نیست بهره مند شد، این است که کسی نباید هوای نفس خود را اله و خدای خود بگیرد زیرا که این یک مانع در ذکر الله گفتن و باعث گمراهی از سوی خداوند و دیگر تبعات مترتب بر چنین امری خواهد بود: « أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلا تَذَکَّرُونَ (٢٣) جاثیه با توجه به آیات 24-37».
7- و اما آنچه که « مومینن » در این زمینه باید بدانند این است که همچنین سرگرم شدن به دارایی ها و فرزندان، امری و علتی دیگر است که آنان را از ذکر خدا باز می دارد و در نتیجه آنها از زیانکاران می شوند: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (٩) منافقون با توجه به آیات 10-11».
1- اعراض و دوری نمودن از ذکر الله، تبعات دنیایی و آخرتی دارد، یکی از عوارض اعراض از ذکر الله، برداشتن بار سنگین و دیدن کیفر الهی در سرای دیگر است: « کَذَلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبَاءِ مَا قَدْ سَبَقَ وَقَدْ آتَیْنَاکَ مِنْ لَدُنَّا ذِکْرًا (٩٩) مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وِزْرًا (١٠٠) خَالِدِینَ فِیهِ وَسَاءَ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حِمْلا (١٠١) یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ وَنَحْشُرُ الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ زُرْقًا (١٠٢) طاها با توجه به آیات 98-104».
2- و دیگری زندگی سخت و نیز نابینا محشور شدن در سرای دیگر است: « وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى (١٢٤) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَى وَقَدْ کُنْتُ بَصِیرًا (١٢٥) قَالَ کَذَلِکَ أَتَتْکَ آیَاتُنَا فَنَسِیتَهَا وَکَذَلِکَ الْیَوْمَ تُنْسَى (١٢٦) وَکَذَلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى (١٢٧) طاها با توجه به آیات 115-123». و نیز در این خصوص می توان به آیات 71-72 سوره اسراء اشاره کرد: « یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَأُولَئِکَ یَقْرَءُونَ کِتَابَهُمْ وَلا یُظْلَمُونَ فَتِیلا (٧١) وَمَنْ کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلا (٧٢) اسراء».
3- و بدینگونه است در رابطه با غفلت از ذکر الرحمن که تبعات خود را دارد که همانا قرین شدن با شیطان است که بد یاری است: « وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ (٣٦) وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (٣٧) حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ یَا لَیْتَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ (٣٨) وَلَنْ یَنْفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذَابِ مُشْتَرِکُونَ (٣٩) زخرف». که همانا این کفارند که نسبت به ذکر الرحمان، ناسپاس و کافرند: « وَإِذَا رَآکَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَتَّخِذُونَکَ إِلا هُزُوًا أَهَذَا الَّذِی یَذْکُرُ آلِهَتَکُمْ وَهُمْ بِذِکْرِ الرَّحْمَنِ هُمْ کَافِرُونَ (٣٦) انبیاء با توجه به آیات 34-47». و نیز آیه ی 42 انبیاء.
4- پس باید به قرآن تمسک پیدا و فقط پیروی این کتابِ سراسر هدایت و رحمت و نور و ... را که ذکر الهی است را نمود که همانا راهنمایی شدن به راه راست از سوی خداوند، در آن نهفته است: « فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ (٤٣) وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ (٤٤) زخرف با توجه به آیات 40-45.».
5- از دیگر عوارض و تبعات اعراض از تذکر به آیات الهی این می باشد که چنین افرادی از تفقه به دل و شنیدن آیات الهی و متعاقب آن راهنمایی شدن به راه راست از سوی خداوند بی بهره می شوند: « وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیَاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِیَ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ إِنَّا جَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِنْ تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدَى فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذًا أَبَدًا (٥٧) وَرَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ یُؤَاخِذُهُمْ بِمَا کَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَلْ لَهُمْ مَوْعِدٌ لَنْ یَجِدُوا مِنْ دُونِهِ مَوْئِلا (٥٨) کهف با توجه به آیات 55-59».
6- و بدینگونه است در این رابطه آیه ی 71 مومنون با توجه به آیات 72-74 ، آیه ی 5 شعراء با توجه به آیات 1-9 و آیه 22 سجده با توجه به آیات 20-21 و آیه ی 17 جن با توجه به آیات 14-16 و ...
7- به هر جهت برای دانستن اهمیت امر، لازم است یادآور شود که خداوند یکتا به نبی خود حضرت محمد ص دستور می دهد تا از اعراض کنندگان ذکر حضرتش جل عظمته، اعراض و دوری نماید: « إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلائِکَةَ تَسْمِیَةَ الأنْثَى (٢٧)وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا (٢٨)فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا (٢٩)ذَلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى (٣٠) نجم با توجه به آیات 31-32».
ص) موانع ذکر الله را گفتن
در این جا قصد بر این است تا دانسته شود که چه عواملی باعث می شود تا فرد از گفتن و اشتغال به ذکر الله به دور بماند یا از آن برابر بحث قبل غافل و یاز از معرضین امر باشد.
1- آنچه که باعث فراموشی ذکر الله و یاد او میشود امری همچون تمسخر کردن مومنین از بندگان خداست، آنگاه که از او آمرزش و مهربانی می خواهند: « إِنَّهُ کَانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبَادِی یَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ (١٠٩) فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا حَتَّى أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی وَکُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ (١١٠) مومنون با توجه به آیات 101-118». و بدینگونه است در این رابطه آیات 42-43 انبیاء. / البته این نتیجه ی چیزی نیست جز غفلت و اعراض از متذکر شدن قیامت توسط مردم که این یعنی قیامت، امری است حق و تنها خدای یکتا از زمان وقوع آن با خبر است. در واقع می شود گفت که غفلت از آخرت یا فراموش کردن آن و روز حساب است که باعث می شود تا مردم از ذکر آیات خدا اعراض نمایند و مانعی برای متذکر شدن خداوند و آیاتش باشد (والله اعلم) . پس باید آیات خدا را شنید و فرمان برد و از لهو و لعب دوری نمود و ... : « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم. اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (١) مَا یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ (٢) لاهِیَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِینَ ظَلَمُوا هَلْ هَذَا إِلا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنْتُمْ تُبْصِرُونَ (٣) انبیاء».
2- نکته دیگر اینکه آنچه که مانع شنیدن و دیدن آیات الهی برای متذکر شدن آنها است، کفر می باشد که پایانش دوزخ است. پس باید از مومنین بود و متذکر آیات الهی شد: « وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ لِلْکَافِرِینَ عَرْضًا (١٠٠) الَّذِینَ کَانَتْ أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاءٍ عَنْ ذِکْرِی وَکَانُوا لا یَسْتَطِیعُونَ سَمْعًا (١٠١) کهف با توجه به آیات 99-107».
3- مورد دیگر از سنگ دلان بودن است که مانعی در ذکر الله گفتن برای افراد به شمار می آید تا آن حد که چنین کسانی در گمراهی آشکار قرار می گیرند: « أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلإسْلامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیْلٌ لِلْقَاسِیَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ أُولَئِکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (٢٢) زمر».
4- و بدینگونه است مرتبط با این موضوع در رابطه با کسانی که در زمره حزب شیطانند، امری که مانع از این است که بتوانند توفیق ذکر الهی را پیدا کنند، چرا که شیطان آنان را در این خصوص یعنی ذکر الله را گفتن دچار فراموشی می کند: « اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ (١٩) مجادله با توجه به آیات 14-20».
5- از دیگر مواردی که مانع ذکر الهی گفتن و نیز مانع خواندن فریضه ی نماز است، این می باشد که کسی از مومنین بدنبال شراب و قمار که از اعمال شیطان است برود. بنابراین فقط باید فرمان خدا و رسول او را که همه طی آیات قرآن کریم بیان شده است را برد: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأنْصَابُ وَالأزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (٩٠)إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (٩١)وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ (٩٢) مائده با توجه به آیات 87-93 ».
6- مورد دیگر که باید متذکر آن شد تا از هدایت الهی که جز او هدایتگری نیست بهره مند شد، این است که کسی نباید هوای نفس خود را اله و خدای خود بگیرد زیرا که این یک مانع در ذکر الله گفتن و باعث گمراهی از سوی خداوند و دیگر تبعات مترتب بر چنین امری خواهد بود: « أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلا تَذَکَّرُونَ (٢٣) جاثیه با توجه به آیات 24-37».
7- و اما آنچه که « مومینن » در این زمینه باید بدانند این است که همچنین سرگرم شدن به دارایی ها و فرزندان، امری و علتی دیگر است که آنان را از ذکر خدا باز می دارد و در نتیجه آنها از زیانکاران می شوند: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (٩) منافقون با توجه به آیات 10-11».
