نتیجه گیری پایانی

الف) اینکه هدایت یافتن هر کس در این است که او بر صراط مستقیم باشد: « » أَفَمَنْ یَمْشِی مُکِبًّا عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمْ مَنْ یَمْشِی سَوِیًّا عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ (٢٢) ملک.

ب) اینکه هر کس خواهان صراط مستقیم است باید با لطف الهی و بر اساس قرآن کریم که ذکری برای جهانیان است به پیش برود و نه کتابی جز آن: « إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرٌ لِلْعَالَمِینَ (٢٧) لِمَنْ شَاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقِیمَ (٢٨) وَمَا تَشَاءُونَ إِلا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ (٢٩) تکویر ».

پ) اینکه بر راه راست بودن و از هدایت یافتگان شدن، در پیروی آیات و دستورات الهی و اعراض نکردن از قرآن به عنوان ذکر و شکیبا بودن و تسبیح به حمد الهی گفتن و نماز خواندن و دستور دادن اهل خانه به این امر و ... است: « قُلْ کُلٌّ مُتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِیِّ وَمَنِ اهْتَدَى (١٣٥ ) طاها با توجه به آیات 124-134 ».

ت) اینکه تنها هدایتگر، خدای یکتاست و این هدایت او است که هدایت است: « وَلا تُؤْمِنُوا إِلا لِمَنْ تَبِعَ دِینَکُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ أَنْ یُؤْتَى أَحَدٌ مِثْلَ مَا أُوتِیتُمْ أَوْ یُحَاجُّوکُمْ عِنْدَ رَبِّکُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ (٧٣) یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ (٧٤) آل عمران با توجه به آیات 70-72. و بدینگونه است در این رابطه آیه 71 سوره انعام »،

و این تنها او است که دانای به هدایت یافتگان است: « ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (١٢٥) نحل. و بدینگونه است در این رابطه آیات 117 سوره انعام و 56 سوره قصص »؛

و شرط هدایت، گرویدن به آیات الله است:« إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ لا یَهْدِیهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ (١٠٤) نحل با توجه به آیات بعد »؛ که جام ع موضوعات دنیایی و آخرتی است: « وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ (٨٩) نحل »؛ که همانا خدای یکتا؛

ستمگران: « أَجَعَلْتُمْ سِقَایَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (١٩) توبه »؛

ناسپاسان: « مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلا مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإیمَانِ وَلَکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ (١٠٦)ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْ حَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ (١٠٧) نحل با توجه به آیات 108-109 »،

گمراهان: « وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ فَسِیرُوا فِی الأرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ (٣٦)إِنْ تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی مَنْ یُضِلُّ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِینَ (٣٧) نحل با توجه به آیات 38-40 »،

و تباهکاران: « وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَکْبِرُونَ (٥) سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ (٦) منافقون » را راهنمایی نمی کند.

ث) اینکه خداوند یکتا پس از برگزیدن فرستادگانش، آنان را به راه راست راهنمایی می کرده است: « وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَیْنَاهُمْ وَهَدَیْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ (٨٧) انعام با توجه به آیات 74-94».

ج) اینکه انسان فی نفسه نیازمند هدایت است؛ و لذا خداوند یکتا، تحقق این امر را یا بواسطه ی نعمت عقل که در وجود هر فردی نهادینه و به ودیعه گذاشته امکان پذیر ساخته و یا بواسطه ی شرع که منطور آیات اوست که همه در قرآن کریم است و او با برگزیدن و فرستادن رسولانش بدانان وحی نموده تا بر مردم بخوانند و بدانان برسانند که هدایت از این نوع فقط با شنیدن آیات خدا امکان پذیر است که تعقل نیز بخشی از آن آیات است.

یعنی تعقل یا با دیدن آیات فعلی خداوند که منظور آفرینش او است بدست می آید و راهنمای آدمی است و یا با شنیدن آیات خدا. و این را می شود اتمام حجتی برای بشر دانست که همانا خدای یکتا در قرآن نیز بدان در رابطه با خداشناسی و اینکه نباید پیروی هوای نفس را نمود: « أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنْتَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَکِیلا (٤٣)أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلا کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلا (٤٤) فرقان »،

و نیز علت رفتن کفار به دوزخ: « تَکَادُ تَمَیَّزُ مِنَ الْغَیْظِ کُلَّمَا أُلْقِیَ فِیهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ (٨) قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءَنَا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلّا فِی ضَلالٍ کَبِیرٍ (٩) وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ (١٠) ملک با توجه به آیات 7 تا 14 » اشاره فرموده است.

چ) اینکه صراط مستقیم یعنی راه راست خداوند یکتا که خود بر آن است و همه را بدان سو راهنمایی می کند و بنابراین رستگاری و کامروایی و برخورداری از آمرزش و پاداش الهی و ... در دو سرا در حرکت در این راه با لطف و خواست الهی است.

ح) اینکه هیچ پایانی برای کلام مقدس الهی در هیچ زمان و مکانی و پیرامون تمام موضوعات نیست: « قُلْ لَوْ کَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِکَلِمَاتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِمَاتُ رَبِّی وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا (١٠٩) کهف ».

الحمدلله رب العالمین سید رضا شفیع اف پنجشنبه 26/04/1399 (ویرایش 03/10/1400مقارن با ولادت حضرت زهرا س)