موانع پذیرش نماز انسان نزد خداوند

نماز، نور چشم مومن است و نماز گزار باید مراعات بعضی مسائل مربوطه ی آنرا بکند تا نماز، کامل و تام شود؛ نماز را در وقتش خواندن بسیار سفارش شده است؛ از آن طرف، قبل از نماز، از هر کاری که نقش بندی باشد، مانند دیدن تلویزیون یا کارهای اشتغال زا، باید دوری شود؛ چرا که در نماز اینها خطور می کنند و مراقبت را از بین می برند.

نماز کامل، مانع عذاب و کیفر می شود و اسباب تقرب به خداوند متعال را فراهم می آورد. بعد از شناخت خداوند از اعمالی که انسان را به خدا نزدیک می کند، نماز است. با تمام این اوصاف نماز گذار تحت موانعی، نمازش پذیرفته نمی شود که به آنان اشاره می شود:

۱. عاق شدن:

در روایتی از بنی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «لایقبل الله صلاة خمسة نفر... و العاق»؛[1] خداوند متعال نماز پنج نفر را قبول نمی کند؛ یکی از آنان، کسی است که عاق شده است.

صاحب لغت العین گفته است که: «واژه «عقوق» به معنی بریدن است، در این صورت منظور از عاق والدین، قطع رحم با آنان است.»[2]

با توجه به نظر مرحوم نراقی، عاق والدین، به معنای این است که فرزندی پدر و مادرش را اذیت کند و آنان را با زبان یا رفتارش از خود برنجاند.[3] ملا مهدی نراقی، عاق والدین را بدترین نوع قطع رحم دانسته و معتقد است هر آنچه که به نکوهش قطع رحم دلالت می‌کند بر نکوهش عاق والدین نیز دلالت دارد.[4]

یکى از عواملى که عقوق والدین را در پى دارد، نگاه تند و غضبناک به پدر و مادر است. چنانکه امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «من العقوق أن ینظر الرجل الى ابویه یَحِدّ الیهما النظر»[5]. حتى اگر پدر و مادر نسبت به فرزند ظلم کرده باشند باز فرزند حق ندارد با نگاه بغض آلود و غضبناک بدانها بنگرد.

یکى از آثار این عمل عدم قبولى نماز است؛ چنانکه در حدیث آمده است: «مَنْ نَظَرَ إِلَى وَالِدَیْهِ نَظَرَ مَاقِتٍ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاَةٌ»[6]  کسی که با نظر دشمنی به پدر و مادر ستمکار خود نگاه کند، خدا نمازش را نمی‌پذیرد.

حتى اگر پدر و مادر نسبت به فرزند ظلم کرده باشند باز فرزند حق ندارد با نگاه بغض آلود و غضبناک بدانها بنگرد.۲. غیبتِ مسلمان:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مَنِ اِغْتَابَ مُسْلِماً أَوْ مُسْلِمَةً لَمْ یَقْبَلِ اَللَّهُ تَعَالَى صَلاَتَهُ وَ لاَ صِیَامَهُ أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ لَیْلَةً إِلاَّ أَنْ یَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ»[7]

در این روایت اساساً قیدی در مورد مومن بودن مغتاب وجود ندارد، بلکه مغتاب، مسلمان هم باشد، غیبتش آثار بدی بدنبال دارد که در این روایت دو اثر بسیار مهم آنرا بیان فرموده که هم نماز و هم روزه اش که در دین از جایگاه مهمی برخوردار بوده و شاید بیشترین عبادت انسان که جزء عبادات روزانه ی وی می شود، همین نماز و روزه است که در ادامه می فرماید بمدت چهل روز و چهل شب این دو عبادت از وی پذیرفته نمی شود؛ شاید مقصود آن باشد که عبادات معمول مسلمان از وی پذیرفته نمی شود؛ عباداتی که وی هر روز آنرا انجام می دهد و نماز بعنوان ستون دین، و روزه سپری در مقابل آتش جهنم بوده، دیگر این آثار را در زندگی معنوی غیبت کننده، نخواهند داشت. مگر آنکه غیبت شونده، غیبت کننده را ببخشد.

۳. اذیت به همسر:

یکی از موانعی که برای پذیرش نماز در روایات بدان اشاره شده است، اذیت به همسر می باشد. یکی از بارزترین مصادیق ظلم که شاید عقاب شدیدتری هم داشته باشد ظلم به همسر در خانه است.

در روایتی از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که: «من کان له امرأة تؤذیه لم یقبل الله صلاتها و لا حسنة من عملها حتى تعینه و ترضیه، و إن صامت الدهر، و قامت و أعتقت الرقاب، وأنفقت الأموال فی سبیل الله، وکانت أول من ترد النار.» ثم قال: «وعلى الرجل مثل ذلک الوزر والعذاب إذا کان لها مؤذیاً ظالماً».[8]

اگر مردی همسری داشته باشد که موجب آزار او گردد خداوند نماز و حسنه آن زن را مورد قبول خود قرار نمی دهد تا اینکه رضایت شوهر را بدست آورد، اگرچه تمام عمر خود را به روزه داری سپری نماید، و شب ها را به زنده نگه داشتن سپری کرده باشد و موجب آزادی بندگان شده باشد و دارایی و اموال خود را در راه خدا انفاق کرده باشد و چنین زنی اولین کسی است که داخل جهنم می شود. بر مردی که موجب آزار خانم اش گردد نیز مانند همین گناه و وبال است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد خانمی که گفته شد: اهل نماز و روزه است، اما بداخلاقی می کند و بددهن است و همسایه هایش را آزار می رساند، فرمودند: «لاخیر فیها، هی من اهل النار.» در او هیچ خیری نیست، او اهل جهنم است.در این روایت، نماز خواندن، اعمال نیک، روزه داری پی در پی، شب زنده داری پی در پی و آزاد کردن بندگان، و حتی انفاق اموال در راه خدا هم سپری در مقابل آتش جهنم نخواهد بود، و او اولین کسی است که در آتش جهنم داخل خواهد شد؛ چون او همسرش را مورد اذیت قرار داده است و در قسمت آخر روایت، این را به مرد هم گوشزد می کند و در حقیقت در عواقب اذیت و آزار فرقی میان زن و شوهر نیست.

 قاعده کلی در این گونه موارد آن است که به تعبیر امام صادق علیه السلام[9]، هر مقداری که نماز، انسان را از آلودگی و گناه جلوگیری کند، قبول است و به مقداری که نماز اثر داشته باشد، پذیرفته است؛ لذا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد خانمی که گفته شد: اهل نماز و روزه است، اما بداخلاقی می کند و بددهن است و همسایه هایش را آزار می رساند، فرمودند: «لاخیر فیها، هی من اهل النار.» در او هیچ خیری نیست، او اهل جهنم است. [10]

۴. لقمه حرام:

یکی دیگر از موانع پذیرش نماز، لقمه حرام یا شبهه ناک است که نماز چهل روز آدمی را نابود کرده و حتی تا چهل صبح دعای انسان قبول نمی گردد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی فرمودند: «مَنْ أَکَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً»[11] «هر که لقمه حرامی بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی شود و تا چهل روز دعایش مستجاب نگردد.»

پی نوشت:

منابع:

1 مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۳۳۲.

2  فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۳.

3 نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۸ش، ص۵۳۲.

4  نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۲۶۲.

5 مجلسى. مرآة العقول. ج8، ص 393.

 6  اصول کافی ج4 ص50/ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 15، ص195

7  مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۹، ص122/ بحار الأنوار : 75/258/53 .

8 المجلسی: محمد باقر/ بحار الأنوار ج100 ص 246./ وسائل الشیعه، ج 14، ص 116

9]  «إِنَّ الْعَبْدَ لَیُرْفَعُ لَهُ مِنْ صَلَاتِهِ نِصْفُهَا أَوْ ثُلُثُهَا أَوْ رُبُعُهَا أَوْ خُمُسُهَا وَ مَا یُرْفَعُ لَهُ إِلَّا مَا أَقْبَلَ عَلَیْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ...» نمازی که بنده بجا می آورد، گاهی نصف و گاهی یک سوم و گاهی یک چهارم و گاهی یک پنجم آن بالا برده می شود، پس بالا برده نمی شود مگر آن نمازی که با توجه قلبی انجام گیرد .

10   بحار الانوار، ج۶۸، ص۳۹۴/ مجموعه ورام، ج۱، ص۹۰.

11  بحار الانوار، مجلسی، ج‌‌63، ص‌314