نماز یكی از بهترین عبادتهای خداست

عبودیت و پرستش یكی از نیازهای انسان است. تمامی انسان ها از ابتدا تا كنون به شكلی پرستش داشته اند. روح انسان نیاز به عبادت و پرستش دارد. هیچ چیزی جای آن را پر نمی كند، و خداوند تنها موجودی است كه لائق پرستش است. چرا نماز یكی از بهترین عبادتهای خداست ؟ اهل عرفان گفته اند: برای رسیدن به عرفان الهی و شناخت خود و خدا مراحلی باید طی شود. مرحله اوّل، شریعت است. برای پیمودن این مرحله باید به س ...

چرا نماز یكی از بهترین عبادتهای خداست ؟

اهل عرفان گفته اند: برای رسیدن به عرفان الهی و شناخت خود و خدا مراحلی باید طی شود. مرحله اوّل، شریعت است. برای پیمودن این مرحله باید به سراغ عبادت پروردگار رفت و با استعانت و كمك از عبادت وارد مرحله دوم یعنی طریقت شد، آن گاه از طریقت عبور كرده و به حقیقت پیوست كه پیوستن قطره به دریا است. هر كدام از مكتب ها و آیین ها اَشكالی برای عبادت دارند امّا همه به دنبال پرستش و عبادت اند، حتی موجودات دیگر نیز به عبادت و پرستش مشغولند. قرآن می فرماید: «كلّ قدعلم صلوته و تسبیحه؛۱تمامی موجودات نماز و تسبیح خدا را می دانند». در جای دیگر

می فرماید: «إنْ مِن شیء إلاّ یسبّح بحمده و لكن لا تفقهون تسبیحهم؛۲ هر موجودی با حمد، خدا را تسبیح می گوید، لیكن شما تسبیح آنان را نمی فهمید».

جمله ذرات عالم در نهان ماسمیعیم و بصیریم وهشیم گر شما سوی جمادی می روید محرم جان جمادان كی شوید.

با تو می گویند روزان وشبان با شما نامحرمان ما خا موشیم محرم جان جمادان كی شوید. محرم جان جمادان كی شوید.

از منابع و مآخذ اسلامی به دست می آید كه برای رسیدن به حق و شاداب كردن روح عرفانی انسان، هیچ راهی بهتر از نماز یافت نمی شود. برای روح انسان شیفته هیچ غذایی سازگارتر و سرشارتر از نماز وجود ندارد، زیرا چه كسی بهتر از خداوند (كه برای رسیدن به هر هدفی، تركیب راه خاصی را مشخص فرموده است) می تواند مَرْكب و معجونی برای رشد و ارتقای انسان ها پدید آورد؟

آنچه زیبایی و حُسن و خیر است، در نماز سفره ای است گسترده كه خداوند آن را در پنج نوبت در شبانه روز برای بندگانش باز می كند و بر سر این سفره انواع و اقسام غذاهای لذیذ وجود دارد و هر كس مطابق استعداد و تعالی خود از آن بهره مند می شود.

هشام بن حكم از امام صادق(ع) پرسید: چرا نماز واجب شد، در حالی كه هم وقت می گیرد و هم انسان را به زحمت می اندازد؟ امام فرمود: «پیامبرانی آمدند و مردم را به آیین خود دعوت نمودند. عده ای هم دین آنان را پذیرفتند، امّا با مرگ آن پیامبران، نام و دین و یاد آن ها از میان رفت. خداوند اراده فرمود كه اسلام و نام پیامبر اسلام(ص) زنده بماند و این از

طریق نماز امكان پذیر است»، (۳)یعنی علاوه بر آن كه نماز عبادت پروردگار است، موجب طراوت مكتب و احیای دین هم هست هم چنین نماز رابطه بنده با خداست و طبیعی است كه بنده آن را به جا می آورد كه خواسته خداوند و معبود اوست و اصولاهدف اصلی از خلقت انسان بندگی است و نماز بهترین شیوه اظهار بندگی است شكل نماز هم قشنگ است، هم معارف بلند اسلامی در آن وجود دارد، هم تسبیح و تقدیس لفظی است و هم تقدیس عملی می باشد. ركوع و سجود و تسبیح و تحمید و دعا و تكبیر و سلام و خلاصه همه زیبایی ها در نماز است. با این همه اگر نماز به طور صحیح و كامل با حفظ شرایط و آداب خوانده شود، جلوی بسیاری از مفاسد اجتماعی را می گیرد: «إنّ الصلاه

تنهی عن الفحشاء والمنكر و لذكرالله اكبر(۴) نماز اگر با مقدمات و تعقیبات همراه باشد، انسان را به اوج معنویت می رساند. اذان با آن محتوای زیبا دل را می نوازد. نماز جماعت مخصوصاً در مساجد بزرگ مانند مسجد الحرام و مسجد النّبی(ص) زیباترین جلوه عبادت و همدلی و یكرنگی و صفا و صمیمیت است. پیامبر(ص) فرمود: «نماز نور چشم من است.(۵) در آیات قرآن و از طریق پیامبر و پیشوایان دینى نیز تنها بخشى از آثار و حكمت هاى نماز وعبادت بیان شده است. با توجه به آیات و روایات در این زمینه، برخى از آثار و حكمت ها چنین است:

۱ - قرب معنوى

یكى از آثار بسیار مهم نماز قرب به خداوند است. این اثر روح عبادت و نماز را تشكیل مى دهد و یكى از آیات قرآن هدف آفرینش انسان عبادت بیان شده است (۶) كه حكایت گر بعد معنوى نماز و اهمیت آن است، امام على(ع) فرمود: «الصلوه قربان لكل تقى (۷)، نماز وسیله تقرب هر پرهیز كارى به خداوند است». در برخى از روایات از نماز به عنوان

معراج مؤمن یاد شده كه اشاره به آثار معنوى آن مى باشد.

۲ - یاد خدا و آرامش روانى

در قرآن آمده است: «اقم الصلوه لذكرى(۸)، نماز را بر پا دار تا به یاد من باشى».

یكى از نویسندگان در تفسیر این آیه مى نویسد: «روح واساس و هدف و پایه و مقدمه و نتیجه و بالاخره فلسفه نماز همان یاد خدا است. همان «ذكر اللَّه» است كه در آیه فوق به عنوان برترین نتیجه بیان شده است»(۹) ذكر و یاد خداوند نقش تعیین كننده در آرامش روانى دارد.

نماز به عنوان ذكر خدا به انسان هاى نماز گذار آرامش مى دهد، «ألا بذكر اللَّه تطمئن القلوب(۱۰)، آگاه باشید یاد خدا مایه اطمینان است».

۳ - عامل باز دارنده از گناه

یكى از آثار مهم نماز جلوگیر از گناه است: «إنّ الصلوه تنهى عن الفحشا و المنكر»(۱۱).

طبیعت نماز از آن جا كه انسان را به یاد خدا نیرومندترین عامل بازدارنده یعنى اعتقاد به مبدأ و معاد مى اندازد، داراى اثر بازدارندگى از فحشا و منكر است. انسان كه به نماز مى ایستد و تكبیر مى گوید، خدا را از همه چیز بالاتر مى شمرد... بدون شك در قلب و روح چنین انسانى، جنبشى به سوى حق و حركت به سوى پاكى و جهشى به سوى تقوا پیدا مى شود...»(۱۲)

۴ - گناه زدایى

یكى از آثار بسیار مهم نماز گناه زدایى است. نماز وسیله شستشو از گناهان و مغفرت و أمرزش الهى است(۱۳). پیامبر(ص) از یاران خود سؤال كرد: اگر بر در خانه یكى از شما نهرى از آب صاف و پاكیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهید، آیا چیزى از آلودگى و كثافت در بدن او مى ماند؟ در پاسخ عرض كردند،نه. حضرت فرمود:

نماز درست هماننداین آب جارى است. هر زمان كه انسان نماز مى خواند، گناهانى كه در میان دو نماز انجام شده است، از بین مى رود.»(۱۴)

۵ - غفلت زدایى

بزرگ ترین مصیبت براى رهروان راه حق آن است كه هدف آفرینش خود را فراموش كند. و غرق در زندگى مادى و لذائذ زودگذر گردند، اما نماز به حكم این كه در فواصل مختلف در هر شبانه روز پنج بار انجام مى شود، مرتباً به انسان اخطار مى كند و هشدار مى دهد و هدف آفرینش او را خاطر نشان مى سازد... و این نعمت بزرگى است كه انسان وسیله اى در اختیار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه به او بیدار باش گوید.(۱۵)

۶ - تكبر زدایى

یكى از عوامل مهم تكبر زدایى نماز است، زیرا انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پیشانى بر خاك در برابر خدا مى گذارد و خود را ذره كوچكى در برابر عظمت او مى بیند، از این رو پرده هاى غرور و خودخواهى را كنار مى زند. از این رو على(ع) بعد از بیان فلسفه عبادت، یكى از آثار نماز ۱ - تكبر زدایى بیان نمود: «خداوند

ایمان را براى پاكسازى انسان هااز شرك واجب كرده است و نماز را براى پاكسازى از كبر»(۱۶).

۷ - عامل پرورش فضائل اخلاقى

نماز روح اخلاص و خداباورى را در انسان افزایش مى دهد و نتیجه آن پرورش فضایل اخلاقى است، انسان با نماز خواندن خود را از جهان محدود ماده و چهار دیوار طبیعت بیرون مى برد و به ملكوت آسمان ها دعوت مى كند و با فرشتگان همصدا مى شود و خدا را درهمه حال حاضر و ناظر مى داند.

۸ - همگرایى

علاوه بر آثار مذكور كه معمولاً آثار خودى نماز محسوب مى شودند، یكى از آثار مهم اجتماعى و سیاسى نماز، همگرایى است، برگزارى نماز جمعه و جماعت، وحدت مسلمانان را به نمایش مى گذارد زیرا مسلمانان با صفوف فشرده در كنار هم قرار گرفته و با اوضاع سیاسى و اجتماعى جهان آگاهى پیدا مى كنند

پیامبر اسلام(ص) فرمود: «خداوند نماز جمعه را بر شما واجب كرده است هر كس آن را در حیات من یا بعد از وفات من از روى استخفاف یا انكار ترك كند، خداوند او را پریشان مى كند و به كار او بركت نمى دهد. بدانید نماز او قبول نمى شود، بدانید زكات او قبول نمى شود، بدانید حج او قبول نمى شود،..، تا از این كار توبه كند...»(۱۸).

۹ - نفى طاغوت و ایستاگى در مقابل ستم

انسانى كه فقط خداوند را عبادت نماید در مقابل او سر تعظیم و تسلیم فرود آورد، هر چه غیر خداوند است، براى او حقیر و كوچك مى شود و كسى نمى تواند با ظلم و ستم بر او چیره شود.

و در مقابل گردنكشان و ظالمان سر تسلیم فرود نمى آورد و با طاغوت كنار نمى آید. خداوند این مسئله را یكى از اهداف بعثت پیامبر(ص) دانسته است: «و در میان هر امتى، پیامبرى را مبعوث كردیم تا خداوند را عبادت نمایید و از طاغوت (هر چه در مقابل خدا است) پرهیز كنید.(۱۹)

________________________________________

۱- نور (۲۴) آیه ۴۱.

۲- اسراء (۱۷) آیه ۴۴.

۳پ- غلامعلی نعیم آبادی، نماز زیباترین الگویپرستش، ص ۳۵، به نقل از علل الشرایع، ج ۲، ص ۱۰.

۴ - عنكبوت (۲۹) آیه ۴۵.

۵- بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۱۴۱

۶- - ذاریات(۵۱)، آیه ۵۶.

۷- نهج البلاغه، كلمات قصار، جمله ۱۳۶، با اقتباس از: تفسیر نمونه، ج ۱۶، ص ۲۹۲.

۸ - طه(۲۰)، آیه ۱۴.

۹ - تفسیر نمونه، ج ۱۶، ص ۲۸۹.

۱۰ - رعد(۱۳)، آیه ۲۸.

۱۱- عنكبوت (۲۹)، آیه ۴۵.