نماز جمعه، قرارگاه فرهنگی فراموش شدهیکی از ابتکارات امام خمینی (رحمة الله علیه) که از همان اوایل انقلاب یعنی از ابتدای سال ۱۳۵۸ به کار گرفته شد، طرح نماز جمعه و احیای آن در کشور است. نمازی که مظهر شکوه امت اسلامی است و امام (رحمة الله علیه) در کتاب تحریرالوسیله تأکید کرده‌اند که از اهمیت سیاسی فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
در آستانه چهل و یکمین سال برپایی نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام علی‌اصغر آیتی، مدیر مرکز تخصصی نماز در گفت‌وگو با قدس انلاین از اهمیت و وظیفه سنگین آن برای آگاهی‌بخشی و حل مشکلات بیشتر شنیدیم.
نماز جمعه باید کانون وحدت باشد
حجت‌الاسلام آیتی در ابتدا با بیان اینکه در قرآن و روایت‌ها آثار و برکات زیادی برای نماز جمعه بیان شده است، می‌گوید: در قرآن سوره‌ای به نام جمعه داریم که تعدادی از آیات آن به نماز جمعه اختصاص دارد. در آیه ۹ این سوره آمده است: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر گاه شما را برای نماز روز جمعه بخوانند، فی الحال به ذکر خدا بشتابید و کسب و تجارت را رها کنید که اگر بدانید برای شما بهتر خواهد بود. این آیه خطاب لطیف و زیبایی به مؤمنان دارد. نماز جمعه را ذکر و یاد خدا دانسته و باید نماز جمعه چنین اثری را برای مؤمنان داشته باشد. نکته دیگر این است که نمی‌گوید بیایید، یا اگر نیامدید اتفاقی نمی‌افتد. بلکه با خطاب «شتاب کنید» و به تعبیر خیلی عامیانه «بدوید» مردم را به سمت نماز جمعه می‌خواند. حتی بیان می‌کند اگر مشغول کاری هستید، آن کار را تعطیل کنید.
او اضافه می‌کند: روز جمعه و نماز این روز باید محور کارها باشد و به خاطر این نماز هر کار و مشغله دیگری باید تعطیل شود. البته دین اسلام روز جمعه را روز تعطیل نمی‌داند و می‌گوید اگر خواستید در این روز دنبال داد و ستد بروید، انجام دهید اما محور نماز جمعه باشد. در زمان خواندن نماز کار خود را تعطیل کنید و پس از ادای آن به دنبال کسب رزق و روزی بروید، اما متأسفانه در حال حاضر روز جمعه را فقط روز تعطیل و گردش می‌دانند.
مدیر مرکز تخصصی نماز به دستاوردهای مهم نماز جمعه نیز اشاره کرده و می‌گوید: مهم‌ترین دستاورد این نماز، وحدت است. همچنان که در قرآن کریم آمده است: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا...» نماز جمعه باید کانون وحدت باشد یعنی امام جمعه باید به نوعی برخورد کند که تمام اقشار، طیف‌ها و حزب‌ها با رغبت برای ادای نماز جمعه حضور پیدا کنند.
نماز جمعه قلب تپنده شهر است
این پژوهشگر دینی در ادامه بیان می‌کند: در روایت‌ها نیز آثار و برکات زیادی برای نماز جمعه ذکر شده است. اینکه نماز جمعه حج فقراست، اگر انسان پول ندارد حج عمره انجام دهد هر جمعه می‌تواند با رفتن به نماز جمعه ثواب حج عمره را برای خودش کسب کند و بسیار روایت‌های دیگر تنها بخشی از توصیه‌ها برای برپایی این نماز باشکوه است.
او به بیانی از امام خمینی (رحمة الله علیه) نیز اشاره کرده و عنوان می‌کند: امام (رحمة الله علیه) فرمود: «نماز جمعه باید نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام باشد. هر چه شکوهمندتر و پرمحتواتر اقامه شود و باید سدی باشد در مقابل حمله‌هایی که به دین و انقلاب می‌شود. نماز جمعه باید پشتوانه محکمی برای انقلاب و عامل بسیار مؤثری در پیشبرد انقلاب اسلامی باشد».
مدیر مرکز تخصصی نماز به سخنان حضرت امام خامنه ای (مد ظله العالی) نیز اشاره کرده و می‌گوید: رهبر معظم انقلاب نیز نماز جمعه را به قرارگاه فرهنگی تعبیر کرده‌اند. یعنی نماز جمعه باید قلب تپنده شهر و مرکز هدایت سیاسی و فرهنگی باشد البته این به آن معنا نیست که دو رکعت نماز می‌تواند قرارگاه فرهنگی باشد زیرا اگرچه نماز جمعه از دو خطابه و دو رکعت نماز تشکیل شده است اما آن تریبون، جایگاه و ستاد اقامه نماز جمعه باید به قرارگاهی تبدیل شود که همه به خصوص نوجوانان و جوان‌ها آنجا را متعلق به خودشان بدانند و دلبستگی داشته باشند تا همه کارهای فرهنگی شهر توسط آن‌ها پیگیری شود. این مسئله هم اکنون کمتر وجود دارد و فراموش شده است. یعنی در برخی از مواقع به اقامه همان نماز جمعه بسنده می‌کنند و توجه چندانی به چگونگی تشکیل قرارگاه فرهنگی در محل اقامه نماز جمعه، چیستی زمینه‌ها و بستر شکل‌گیری این قرارگاه و موانع موجود بر سر راه آن نمی‌شود.
با نگاه حداکثری نماز جمعه تعطیل نمی‌شود
او تصریح می‌کند: حضرت امام خمینی (رحمة الله علیه) و حضرت امام خامنه ای (مد ظله العالی) تأکید داشتند نماز جمعه باید سه عنصر و خصلت ایمان، تقوا و بصیرت را داشته باشد. به بیانی دیگر باید در نماز جمعه و برنامه‌های فرهنگی که توسط ستاد اقامه نماز جمعه برگزار می‌شود بصیرت پمپاژ شود.
او به شرایط پس از بیماری کرونا که منجر به برگزار نشدن نماز جمعه در برخی شهرها شد نیز اشاره کرده و می‌گوید: اگر نگاه حداقلی به نماز جمعه داشته باشیم، وقتی نماز جمعه تعطیل شد، اقدام‌های اثرگذار آن هم تعطیل می‌شود. اما اگر نگاه ما به نماز جمعه نگاه حداکثری باشد و نماز جمعه و تریبون آن را قرارگاه فرهنگی بدانیم که همه کارهای فرهنگی شهر مانند رسیدگی به مشکلات مردم و... توسط آن قرارگاه انجام می‌شود، نماز جمعه هرگز تعطیل نمی‌شود. حتی در روزهای خاص مانند بیماری نیز می‌توان از نخبه‌ها به خصوص جوانان و نوجوانان بهره برد زیرا آن‌ها می‌توانند فکر جدیدی را به جامعه تزریق کنند.
او تأکید می‌کند: در بیشتر مواقع دیده می‌شود که نسل‌های گذشته درصدد برنامه‌ریزی برای نسل جدید هستند که این اشتباه است زیرا آن‌ها با نیازها و خواسته‌های نوجوانان و جوانان امروز بیگانه‌اند. در قرآن نیز آمده است که حضرت ابراهیم (علیه السلام) با حضرت اسماعیل (علیه السلام) خانه کعبه را بنا کردند. یعنی بزرگ‌ترها باید مشاور باشند و مشورت بدهند ولی کار باید به دست نوجوان‌ها و جوانان سپرده شود.
حجت‌الاسلام آیتی یادآور می‌شود: امروزه با توجه به اخباری که منتشر می‌شود امام جمعه برخی از استان‌ها و شهرها با مردم نشست و برخاست دارند و تا مشکلشان حل نشود، دست‌بردار نیستند. در این استان‌ها قرارگاه فرهنگی تشکیل شده و استقبال نوجوانان و جوانان از نماز جمعه روز به روز بیشتر می‌شود. اما در برخی شهرها این چنین نیست. در صورتی که امام جمعه باید پدر معنوی شهر باشد، مشکلات مردم را مشکلات خودش بداند و تا حل نشدن مشکلات، زمین ننشیند و دست‌بردار نباشد. همچنان که در قرآن کریم آمده است: رمز موفقیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) نرم‌خویی، اخلاق خوش و محبتی بود که به مردم داشت. امام جمعه اگر می‌خواهد موفق باشد، باید چنین روحیه و برخوردی با مردم به خصوص نوجوانان، جوانان و آینده‌سازان کشور داشته باشد.
