حکمت و فلسفه نماز از زبان امام رئوف حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلامیکی از بهترین و کامل ترین روایاتی که در آن امام معصوم علیه السلام به بیان فلسفه و حکمت نماز می پردازد روایتی است که امام رضا علیه السلام در پاسخ به سوالاتی می فرمایند روایت ذیل است:
كَتَبَ الرِّضَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى علیهما السلام إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ فِيمَا كَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ أَنَّ عِلَّةَ الصَّلَاةِ أَنَّهَا إِقْرَارٌ بِالرُّبُوبِيَّةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ خَلْعُ الْأَنْدَادِ وَ قِيَامٌ بَيْنَ يَدَيِ الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ بِالذُّلِّ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ الْخُضُوعِ وَ الِاعْتِرَافِ وَ الطَّلَبُ لِلْإِقَالَةِ مِنْ سَالِفِ الذُّنُوبِ وَ وَضْعُ الْوَجْهِ عَلَى الْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ إِعْظَاماً لِلَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَ- أَنْ يَكُونَ ذَاكِراً غَيْرَ نَاسٍ وَ لَا بَطِرٍ وَ يَكُونُ خَاشِعاً مُتَذَلِّلًا رَاغِباً طَالِباً لِلزِّيَادَةِ فِي الدِّينِ وَ الدُّنْيَا مَعَ مَا فِيهِ مِنَ الْإِيجَابِ وَ الْمُدَاوَمَةِ عَلَى ذِكْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ لِئَلَّا يَنْسَى الْعَبْدُ سَيِّدَهُ وَ مُدَبِّرَهُ وَ خَالِقَهُ فَيَبْطَرَ وَ يَطْغَى وَ يَكُونَ ذَلِكَ فِي ذَكَرِهِ لِرَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ قِيَامِهِ بَيْنَ يَدَيْهِ زَاجِراً لَهُ عَنِ الْمَعَاصِي وَ مَانِعاً لَهُ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَسَادِ.
(من لا يحضره الفقيه ؛ ج1 ؛ ص214)
امام رضا عليه السّلام ضمن پاسخ به سؤالات محمد بن سنان باو چنين مرقوم فرمود: «همانا علّت وجوب نماز آنست كه:
نماز اقرار به ربوبيّت خداوند عزّ و جلّ است
و نفى نظير و شريك براى خداوند
و ايستادن انسان در برابر خداوند با حال مذلّت و مسكنت و فروتنى و خضوع
و اعتراف بگناهان،
و نيز درخواست عفو از تقصيرات
و بر طرف ساختن آثار گناهانى است كه شخص، در گذشته مرتكب شده،
و صورت نهادن بر زمين است در هر روز بخاطر بزرگداشت خداوند جلّ جلاله،
و ديگر آنكه (نماز سبب مى شود) بنده پيوسته بياد خدا باشد و او را فراموش نكند و طاغى و باغى نباشد،
و با خشوع و تذلّل و رغبت خواستار افزونى بهره خود در دين و دنيا باشد،
و علاوه بر اينها انسان با نماز بر خود واجب ميسازد كه پيوسته و شبانه روز در مقام بندگى و بياد خداوند متعال باشد.
و همين نمازگزاردن شخص در پيشگاه پروردگار خود عزّ و جلّ و ايستادن در برابر خداوند، باز دارنده او از ارتكاب گناهانست و او را از فسادهاى گوناگون مانع مى شود.
