تمام آنچه لازم است درباره قنوت بدانیم (شماره 1)قنوت چیست و به چه معناست؟
قنوت در لغت به معنای فرمانبرداری کردن، به سوى خدا فروتنى كردن و تواضع کردن برای خدا گفته شده است و از این معنی است قول خداوند تعالی: «وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ»؛ مردان مطیع فرمان خدا و زنان مطیع فرمان خدا. (احزاب، 35)
و در اصطلاح دعایی که در رکعت دوم نماز در پایان حمد و سوره خوانده می‌شود با آداب خاص را قنوت گویند.
اهمیت قنوت نماز
قنوت در رکعت دوم نمازهای واجب و مستحب، یکی از سنت های نبوی و مستحبات مؤکد مذهب تشیع است. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ فِی کلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ؛ امام صادق علیه السلام در جواب پرسش گری که از قنوت پرسیده؛ می فرمایند: هر نماز واجب و مستحب قنوت دارد. و ترک آن را موجب کامل نبودن نماز می داند. مَنْ تَرَک الْقُنُوتَ رَغْبَةً عَنْهُ فَلَا صَلَاةَ لَهُ؛ کسی که از روی بی میلی قنوت را رها کند، نمازش کامل نیست» (الکافی، ج 3، ص 340).
در روایت دیگری آمده: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام اقْنُتْ فِی کلِّ رَکعَتَینِ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ قَبْلَ الرُّکوعِ؛ در رکعت دوم نماز مستحبی و واجب، قنوت بخوان» (الکافی، ج 3، ص 340).
امام باقر علیه السلام قنوت را از سنت های نبوی به حساب آورده و در مورد فراموش کردن قنوت که مورد سؤال واقع شدند؛ فرمودند: «رَجُلٌ نَسِی الْقُنُوتَ فَذَکرَهُ وَ هُوَ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَالَ یسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ ثُمَّ لْیقُلْهُ ثُمَّ قَالَ إِنِّی لَأَکرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یرْغَبَ عَنْ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله أَوْ یدَعَهَا؛ کسی که قنوت را فراموش کرد؛ حتی اگر در راه باشد رو به قبله بایستد و آن را به جا آورد. سپس فرمودند: من خوش ندارم کسی از سنت رسول الله صلی الله علیه و اله روی گردان و آن را ترک نماید» (الکافی، ج 3، ص 340).
ذکر دعای قنوت هر چه طولانی تر باشد؛ بهتر است. «وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و اله أَطْوَلُکمْ قُنُوتاً فِی دَارِ الدُّنْیا أَطْوَلُکمْ رَاحَةً یوْمَ الْقِیامَةِ فِی الْمَوْقِفِ؛ هر کس در دنیا قنوتش طولانی تر باشد در قیامت آسایش طولانی تری دارد.» (من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 487).
در دعاهای قنوت، کیفیت دعا و نوع دعا را هم مشخص کرده اند. در روایتی آمده است که در قنوت روز جمعه، تمجید خدا و صلوات بر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و دعا برای فرج باشد. یا در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند: الْقُنُوتُ فِی الْفَرِیضَةِ الدُّعَاءُ وَ فِی الْوَتْرِ الِاسْتِغْفَارُ؛ در قنوت نمازهای واجب، دعا کنید و در نماز وتر نافله شب، استغفار نمایید. (الکافی، ج 3، ص 339).
برخی از بهترین دعاهای قرآنی برای قنوت نماز
در دعاهای قنوت، کیفیت دعا و نوع دعا را هم مشخص کرده اند. در روایتی آمده است که در قنوت روز جمعه، تمجید خدا و صلوات بر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و دعا برای فرج باشد.
یا در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند: «الْقُنُوتُ فِی الْفَرِیضَةِ الدُّعَاءُ وَ فِی الْوَتْرِ الِاسْتِغْفَارُ؛ در قنوت نمازهای واجب، دعا کنید و در نماز وتر نافله شب، استغفار نمایید. (الكافي، ج3، ص: 340)
مستحب است در قنوت نماز این ذکر خوانده شود: «لا اله الا الله الحلیم الکریم لا اله الا الله العلى العظیم سبحان الله رب السموات السبع و ربّ الارضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و ربّ العرش العظیم و الحمد للّه ربّ العالمین» و نیز آیه شریفه: «ربّنا اغفرلى و لوالدىّ و للمؤمنین یوم یقوم الحساب». هم چنین آیه شریفه: «رَبّنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهّاب»
چند دعای قرآنی برای قنوت نماز:
*خیر دنیا و آخرت
۱- رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ : سوره بقره ، آیه ۲۰۱٫
اى پروردگار ما، در دنیا و آخرت به ما خیر و خوبى عطا فرما، و ما را از شکنجه آتش حفظ نما.
*پایداری در دین
۲- رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ: سوره آل عمران ، آیه ۸٫
پروردگارا، پس از آن که ما را هدایت فرمودى ، قلبهایمان را نلغزان و از لطف خویش به ما رحمتى عطا فرما، که همانا تویى بخشنده بدون منت .
* بخشش گناهان
3- رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: سوره آل عمران ، آیه ۱۶٫
پروردگارا، همانا که ما ایمان آورده ایم ، پس گناهان ما را بیامرز و ما را از عذاب آتش نگاه دار.
*درخواست صبر
4- رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ تَوَفَّنا مُسْلِمین: سوره اعراف ، آیه ۱۲۶٫
پروردگارا، قلب ما را از بردبارى سرشار فرماى ، و ما را مسلمان بمیران .
*طلب سعه صدر
۵- رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی وَاحْلُلْ عُقْدَهً مِّن لِّسَانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی : سوره طه ، آیه ۲۵ – ۲۸٫
پروردگارا، سینه مرا گشایش ده ، و کارم را بر من آسان فرماى ، گره از زبانم بگشاى تا سخنم را بفهمند.
*طلب آمرزش برای والدین
۶- رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ : سوره ابراهیم ، آیه ۴۱٫
اى پروردگار ما، مرا و پدر و مادرم را و ایمانمان را در روزى که حساب برپا مى گردد بیامرز.
*درخواست رحمت و بخشش
۷- رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ: سوره اعراف ، آیه ۲۳٫
پروردگارا، ما به خویشتن ستم کردیم و اگر ما را نیامرزى و بر ما رحمت نیاورى ، همانا که ما از زیانکاران باشیم.
*درخواست خشنودی خدا
۸- رَبِّ أَوْزِعْنی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَدْخِلْنی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصَّالِحین: سوره نمل ، آیه ۱۹٫
پروردگارا، مرا توفیق عنایت فرماى تا شکر نعمت تو را به جاى آورم ؛ نعمتى که به من و به پدر و مادرم عطا فرمودى . و توفیق عنایت فرماى تا کارى شایسته انجام دهم که تو را خشنود سازد و به رحمت خود، مرا در زمره بندگان صالحت درآور.
*توفیق اقامه نماز
۹- رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاهِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعا. سوره ابراهیم ، آیه ۴۰٫
پروردگار من ، مرا و فرزندانم را بر پا دارنده نماز قرار بده و دعایم را بپذیر.
* طلب ثبات قدم و پیروزی بر دشمنان
10- رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ إِسْرَافَنَا فىِ أَمْرِنَا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انْصرُْنَا عَلىَ الْقَوْمِ الْكَفِرِينَ(آل عمران-147)
* درخواستی ویژه برای همسر و فرزندان
11- رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرِّيَّتِنَا قُرَّةَ أَعْينٍُ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا(فرقان- 74)
* آمرزش گناهان
12- اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ .
* حمد و ستایش خدای متعال
13- « لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ مَا فِيهِنَّ وَ مَا بَيْنَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ .
نيست خدايي سزاوار پرستش مگر خداي يكتاي بي همتائي كه صاحب حلم وكرم است ، نيست خدايي سزاوار پرستش مگر خداي يكتاي بي همتائي كه بلند مرتبه وبزرگ است ، پاك ومنزه است خداوندي كه پروردگار هفت آسمان وهفت زمين است ، وپروردگار هرچيزيست كه در آسمانها وزمينها ومابين آنهاست وپروردگار عرش بزرگ است ، وحمدوثنا مخصوص خداوندي است كه پرورش دهنده تمام موجودات است.
در شماره بعدی ان شالله با مطالب بیشتری درباره قنوت آشنا می شویم.
