نظریه شرطی سازی کنشگر و برپاداشتن نمازاین نظریه توسط ثرندایک مطرح شد و توسط اسکینر تکمیل شد. براساس این دیـدگاه یـادگیری در اثر پیوند محرک و پاسخ که در اثر آن پیامد ایجاد می‌شود به وجود مـی‌آید. به عـبارتی اگر پیامد رفتار برای جاندار مطلوب بـاشد رابـطه مـحرک و پاسخ نیرومند می‌شود. براساس این رویکرد رفتار از طـرف جـاندار بر محیط عمل می‌کند. هر رفتاری پیامدی دارد که اگر پیامد آن برای فرد خـوشایند بـاشد و فرد تقویت را دریافت کند، رفتار ادامـه مـی‌یابد. اما اگر پیـامد نـاخوشایند بوده و فرد تقویت را دریافت نکند، رفتار خاموش می‌شود. به این معنی که دیگر تـکرار نـمی‌شود. تداوم رفتار نشان دهنده آنست که رفتار یاد گرفته و فرد نسبت به آن شرطی شده است. براساس نظریه اسـکینر جـاندار فعالانه رفتاری را بروز می‌دهد و پیامد رفتار نـشان دهنده آن است که رفتار آمـوخته شـده است یا نه. ادامه یـافتن و تـکرار شدن رفتار نشان‌دهنده اینست که رفتار آموخته شده یا در حال آموخته شدن است و به عبارت دیگر پیامد رفتار خوشایند بـوده کـه رفـتار تکرار شده است.
پیـامد رفـتار می‌تواند رویدادهای مطلوب مـثل غذا، پول، تشویق، محبت، صمیمیت و ... بوده و یا رویدادهای نامطلوب که جاندار از آن بیزار است مثل خطر قریب الوقوع، تنبیه، محرومیت و ... باشد. بهرحال رفتار در اثر پیـامدش نـیرومند می‌شود اسـکینر هـردو حـالت را تقویت نامید. حالت اول را تقویت مثبت و حـالت دوم را تقویت منفی.
پس به طور خلاصه می‌توان گفت در این نوع از شرطی سازی جاندار رفتاری انجام می‌دهد و اگـر پیـامد رفتار برای فرد خوشایند بود یـعنی بـه دنبالش فـرد تـقویت را دریـافت کرد رفتار تـکرار مـی‌شود. تکرار رفتار یعنی یادگیری رفتار و یا شرطی شدن نسبت به یک محرک. مثلا اگر فرد نماز بخواند و بدنبالش تقویت دریـافت کـند عـمل نماز خواندن او استمرار می‌یابد. اسـتمرار عـمل نـماز خـواندن فرد یـعنی یادگیری نماز خواندن.
آیات و روایات و سخنان زیر بیان‌کننده نقش تقویت و پاداش براساس دیدگاه رفتارگرائی عاملی در ایجاد، نگهداری و نیرومند سازی رفتار برپا داشتن نماز است.
خداوند در قـرآن مـی‌فرماید:اما کسانیکه ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، باغ های بهشت برین محل پذیرائی آنان خواهد بود.
در جای دیگر می فرماید:ای کسانیکه ایمان آورده‌اید رکوع کنید و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت کنید و کـار نـیک انجام دهـید، شاید رستگار شوید.
همچنین در جای دیگر می فرماید:مؤمنان رستگار شوند، آنها که در نمازشان خشوع دارند.
در جای دیگر می فرماید:و آنها که به کتاب خدا تمسک جویند و نماز را برپا دارند پاداش بـزرگی خواهند داشت زیرا ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد.
باز در جای دیگر می فرماید:ولی راسخان در علم از آنها و مؤمنان به تمام آنچه بر تو نازل شده و آنچه پیش از تو نازل گردیده ایـمان آورده‌اند، همچنین نمازگزاران و زکات دهندگان و ایمان آوردگان به خدا و روز قیامت، بزودی به همه آنان پاداش عظیمی خواهیم داد.
همانطور که مشاهده می شود در آیات ذکر شـده باغ های بهشت(سوره کهف)، رستگاری(سوره حـج)، پاداش بـزگ(سوره اعراف)، پاداش عظیم(سوره نساء)، همگی حکم تقویت‌کننده برای رفتارها و اعمال مؤمنان یعنی ایمان آوردن و کار شیاسته کردن، رکوع و سجود و عبادت کردن، کار نیک کردن، تمسک به قرآن و برپا کردن نماز و خشوع در نماز، تلقی شده است.
بر این اساس شاید بتوان گفت همه آیات الهی در مورد بهشت و دوزخ و وعده‌های الهی بـه نوعی جهت تشویق و تنبیه بندگان جهت تغییر رفتار است.
پیامبر(ص) می‌فرمایند:سه کار است که اگر امت من پاداش عـظیم آن را درک می‌کردند برای بدست آوردن آن، ازدحام و قرعه کشی می‌نمودند: 1. اذان گفتن 2. تسریع در رفتن برای نماز جمعه 3. در صف اول نماز جمعه و جماعت قرار گرفتن.
امام علی(ع) در نامه به مالک اشتر می‌فرمایند:هرگز نیکوکار و بدکار در نظرت یکسان نباشد. زیرا نـیکوکاران در نـیکو کاری بی‌رغبت و بدکاران در بدکاری تشویق می‌گردند. پس هرکدام از آنان را براساس کردارشان پاداش ده.
امام هادی(ع) می‌فرمایند:حضرت موسی(ع) به خدا عرض کرد خدایا! پاداش کسی که نمازها را به وقت خود انجام دهد چیست؟ خداوند به او وحی کرد درخواست و حاجتش بـه او عـطا می‌کنم و بهشتم را برای او روا می‌دارم
امام صادق(ع) می‌فرمایند:نماز میزان و ترازو است هرکس آن را کامل انجام دهد پاداش کامل دریافت می‌کند. مرحوم ملامحسن فیض کاشانی(ره) در شرح این حدیث می‌گوید:منظور اینست که نماز ملاک و الگـو بـرای تقرب بنده به خدا است و موجب استحقاق پاداش در پیشگاه خدا می‌شود، کسی که شروط و آداب آن را به طور کامل فراگیرد و انجام دهد و آنچه شایسته نماز است رعایت کند به تمام پاداش و آثار آن می‌رسد و اگـر در این مسیر کوتاهی کند بـه هـمان انـدازه دستش از آثار و پاداش نماز کوتاه می‌گردد.
حضرت علی(ع) می‌فرمایند:برای مؤذن از بیت المال مزدی بـدهند اشـکالی ندارد.
امام حسین(ع) می‌فرمایند:کسی که آیه‌ای از قرآن را ایـستاده در نماز خود بخواند به ازاء هر حرفی صد حسنه برای او نوشته می‌شود.
پاداش عظیم، عطا کردن حـاجت، بهشت، تقرب بـه خـداوند، مزد حسنه، همه نمونه تقویت کننده هایی هستند که در روایات، در ازاء رفتارهائی مثل نـماز مطلوب، اذان خواندن، کامل خواندن نماز، به دقت نماز خواندن، نماز جماعت، اطاعت خداوند و ... داده می‌شود. بر اساس نظریه شرطی سازی عاملی هدف این تقویت‌کننده ها را می توان ایجاد رفتارهایی مـثل اطـاعت خـدا، برپاداشتن نماز،اذان گفتن و... دانست.
حضرت آیت اللّه بروجردی(ره) علت نماز شـب خـواندن خود را چنین بیان می‌کنند:من خواندن نماز شب را مدیون والدینم هستم زیرا هر روز قبل از اذان صبح اگر از خـواب بـرمی‌خاستم و جـانماز را پهن می‌کردم پس از نماز یک پنج تومانی زیر جانمازم بود. اما اگر بعد از نماز صـبح بـرمی‌خاستم از پنـج تومانی خبری نبود و همین باعث تشویق من شد تا قبل از اذان صبح برخیزم و در همان کـودکی بـه نـماز شب روی آورم اما حالا که لذت معنوی آن را درک کرده‌ام هرگز حاضر به ترک آن نیستم.
