اسرارتکبیرات افتتاحیه

تکبیرات افتتاحیه

مستحب است در آغاز نماز، افزون بر تکبیرة ­الاحرام که جزء نماز به شمار مي‌رود و واجب است، شش تکبیر دیگر گفته شود. گفتن سه یا پنج تکبیر نیز جایز است. به اين تکبیرها، تکبیرات افتتاحیّه گفته می‏شود.[1]

هشام بن حكم از امام موسی بن جعفر(ع) پرسيد: "چرا براي گشايش نماز، هفت تكبير بهتر است؟" امام فرمود: "خداوند آسمان­ها و زمين‌ها و حجاب­ها را هفت‌گانه آفريد. هنگامي که پيامبر (ص) را به معراج برد و نزديکي‌اش تا خداوندش به اندازه فاصله دو كمان يا نزديك­تر شد، وي تكبير گفت. آن‌گاه که حجاب دوم از پيش رويش برداشته شد، باز تكبير گفت. همين سير را دنبال کرد تا به هفت حجاب رسيد و هفت تكبير گفت. به همين سبب بود که خداوند او را به نهایت بزرگواری رساند.[2] از اين رو، براي گشايش نماز هفت تكبير گفته مي‌شود.[3]

هنگامي که انسان سالك از ماده و سطح آن به فراز آيد و اوج گيرد، دستيابي به فراسوي آن برايش آسان مي‌گردد. اين همان معناي دريدن حجاب است. دريدن هر حجاب، متناسب با همان صورت مي‌گيرد. حجاب نوريِ هفت آسمان فقط با نور در هم مي‌شكند. در آن جا، تکبير حجاب‌هاي نوري را از ميان مي‌برد. از اين رو، داراي حقيقتي عيني است كه بر چيزهاي جز خودش چيره مي‌شود. از آن جا که آسمان­ها هفت‌گانه هستند و در طول هم قرار گرفته‌اند، هنگامي که حجابي پاره شود، رتبه‌اي از تقرب پديد مي‌آيد كه پيش از آن وجود نداشته است. هر گاه نمازگزار تكبير مي‌گويد، يک درجه در مناجات به مولايش نزديك مي‌شود. بنابراين، رتبه‌هاي قرب به خداوند نیز به صورت طولی است.

 در آغاز نماز كه معراج مؤمن است[4]، هفت تكبير تعيين شده است. نمازگزار با گفتن هر تكبير، بر فراز يکي از آسمان­هاي قرب و معرفت برمي‌آيد و در پي آن‌ها، نماز از هفت آسمان مي‌گذرد و به درجه قبولي مي‌رسد.[5] برخي نيز گفته‌اند که راز تكبير‌هاي هفت‌گانه، زدودن غفلت نمازگزار بر اثر خاکساري در پيشگاه خداوند است. رقم هفت به آسمان­ها و زمين­ها و درياهاي هفت‌گانه اشاره دارد.[6]

چندباره گفتن تكبيرها براي تأكيد بر يك تكبير و تکرار معنای گذشته نيست؛ بلكه هر يك از آنها معنايي ويژه دارد كه جز معناي ديگر است و هر تکبیر پایه‌اي جدید از سیر معنوی را بنيان مي‌نهد. به همين سان،‌ تکرار واژه وحدَهُ در دعا، براي تأكيد نيست؛ بلكه هر يك از آنها رتبه‌اي ويژه از توحيد ذاتي و صفاتي و افعالي را نشان مي‌دهد.[7]

در تفسیري دیگر از این تکبیرها، امام صادق (ع) مي‌فرمايد: "تكبيرهاي آغاز نماز از آن رو هفت‌گانه هستند كه اصل نماز دو ركعت است و با هفت تكبير گشوده مي‌شود: تكبيرة­الاحرام، تكبير ركوع، دو تكبير سجده‌هاي ركعت اول، تكبير ركوع ركعت دوم، و دو تكبير سجده‌هاي ركعت دوم. هنگامي که انسان در آغاز نمازش هفت مرتبه تكبير گويد، چنانچه بعضي از تكبيرهاي ميان نماز را فراموش كند يا از همه آنها غافل بماند، نمازش دچار کاستي نمي‌شود. "^[8]