اسرار قنوت

قنوت نیز بخشی از سلوک مؤمن در نماز است:

قوموا لله قانتين.[1]

براي خدا مطيعانه بر پا خيزيد!

اين بدان معنا است که اطاعت كننده و فرمانبردار خداوند باشيد و دعا كنيد يا خدا را در قنوت بخوانيد.^{^[2]}

قنوت مظهر رحمانیت الهی است. رسول رحمت میفرماید: "هر گاه بندهاي دست به سوي خداوند عزيز و غالب ببرد، خداوند حيا مي‌كند که آن دست را تهي برگرداند. "[3] از اين رو، آن چه را وي مي‌خواهد، از فضل خويش در آن دست قرار مي‌دهد.

يکي از حالت‌هاي نمايانگر خضوع، قنوت است. قنوت عبارت است از لابه، مويه و زاري؛ یعنی وانهادن محبت دنيا و توجه و اخلاص در برابر خداوند جليل. خداوند که جواد است، آرزومندانش را ناامید نمیکند. خداوند فرموده است:

وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتيلا.[4]

نام خدايت را ياد کن و به سوي او به طور ويژه تبتّل نما!

امام صادق میفرماید: "در اين آيه، تبتّل به معناي بالا بردن دستها [در قنوت نماز] و لابه به سوي خدا است. "[5]

در اصطلاح عرفاني، تَبَتّل يكي از نخستين مراحل سير و سلوك است که اولین درجه آن، دل کندن از همه لذت‌هاي نفسانى و بريدن كامل از دنيا و خشنودى به قضاى الهى و نترسيدن از مخلوقات و تسليم جان به خداوند است.

بنا بر اين، معنای آیه وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتيلا این است: همواره نام خدا را يادآور باش و به كلي از غير او پيوند ببُر و فقط به او بپرداز؛ زيرا بدون پيوند بريدن از خلق، پيوستن به حق ميسر نگردد.

قنوت، دست شستن از غير حق و روي آوردن کامل به شکوه خداوند و با دست خالي، درخواست از بي‌نياز مطلق است. اين قنوت كه جلوه دل بريدن از دنيا و پيوستن به خداوند شکوهمند و عجز و لابه به درگاه او است، انسان را به کمال مي‌رساند. چنين قنوتي اگر رها شود، نماز كمال برتر خويش را از دست مي‌دهد.^{^[6]} این رهاسازي اگر از روی بی‌اعتنایی باشد، نماز در ظاهر پذيرفته مي‌شود و قضا ندارد؛ اما روایات آن را نماز نمی‌دانند؛ زیرا حقیقت نماز را که بندگی است، با خود ندارد.^{^[7]}

اين رازها و برکت‌ها افزون بر ثمري است كه از ذكرهاي قنوت، به بنده مي‌رسد؛ ذكرهايي كه بيانگر فقر و درخواست عبد است.

مشو غافل ز الطاف الهی

که بخشد بنده را کوهی به کاهی