چرا در نماز در آخر آن سلام مي دهيم درحالي كه وقتي به هم مي رسيم در ابتدا سلام مي دهيم؟
اگر خوب دقت شود، سلام در نماز و غير نماز و اولين ملاقات افراد با همديگر، هر دو در واقع، در ابتداي برخورد انجام شده است. در اين باره نكته لطيف عرفاني گفته شده است که: چون نمازگزار به هنگام نماز با خداي خود نجوا مي‌كند، در حضور و محضر او است و در واقع، از ديگران غايب است و با مردم نيست و در جمع آنان حضور ندارد. اما وقتي نماز و مناجاتش با خداوند به پايان رسيد، از حضور خدا برمي‌گردد و در بين مردم حضور پيدا مي‌كند و چون اولين بار است كه وارد جمع ديگران مي‌شود، به همين جهت، بايد بگويد: "السلام عليكم".
بديهي است افرادي كه در مجمع و مجلسي در كنار يكديگر نشسته‌اند، هيچ كدام به يكديگر سلام نمي‌كنند؛ زيرا در حضور يكديگرند. كسي كه در آن جمع نيست و از جاي ديگر وارد مي‌شود، سلام مي‌كند. سلام آخر نماز نيز از اين باب كه نمازگزار تازه از حضور خدا به حضور جمع مردم مي‌پيوندد، سلام مي‌كند. از اين رو، نماز واقعي نمازي است كه واقعاً انسان از جمع ديگران غايب و در حضور خدا و سرگرم گفتگو با او باشد. وقتي از آن فارغ گرديد و وارد جمع شد، بايد سلام كند. (1)
ديگر اين که سلام درود و تحيت، به ديگران است و اين را در هر موقع مي توان گفت و اگر مرسوم شده که مسلمانان در اولين برخوردشان به يکديگر سلام مي کنند، منافاتي با اين که در آخر نماز سلام دهيم، ندارد؛ چه اين که برخي از مسلمانان، نظير عرب ها، در هنگام جدا شدن از همديگر نيز به هم سلام مي کنند. همچنين نماز گفتگو با خدا است. پس به هنگام فارغ شدن از آن مي توان به ديگران سلام داد.
پي نوشت:
1. آيت الله جوادي آملي، اسرار عبادات، ص 45، نشر الزهراء، تهران، 1376ش.
مرکز ملی پاسخگویی به سئوالات دینی
