آيا نماز رايج ميان مسلمانان تنها راه تشكر از خداست؟ آيا انسان نمى‌تواند با زبان مادرى خود از خداوند تشكر كند؟ در نماز توجه قلب و تمركز فكر بسيار سخت است، ولى وقتى با زبان مادرى خود با خدايمان صحبت كنيم، توجه بسيار بالا مى‌رود و ارتباط نزديكى برقرار م
* الف: ابراز بندگى در هيچ قالب زمانى، مكانى و زبانى محدود نمى‌شود، ولى با توجه به عظمت خداوند و جلال و جبروت او از يك سو و فقر وجودى آدمى از سوى ديگر، درك حقيقت بندگى معنا و مفهوم پيدا مى‌كند.(فاطر،15)
قرآن كريم از عبوديت و بندگى تمام مخلوقات خبر مى‌دهد (مريم،93) و مى‌گويد همه هستى به تسبيح خداوند مشغول هستند، هر چند بيشتر انسان‌ها از اين تسبيح بى‌خبرند، زيرا آگاهى از نوع تسبيح موجودات، با درك و فهمى ژرف و عميق از عالَم هستى و پس از راه‌يابى به عالَم ملكوت به دست مى‌آيد.
بالاتر از تسبيح موجودات، قرآن از نماز موجودات سخن به ميان آورده است (نور،41). ما انسان‌هاى معمولى، همان گونه كه از چگونگى تسبيح موجودات بى‌خبريم، از چگونگى نماز آنها نيز آگاهى نداريم.
انسان يكى از برترين مخلوق هستى و بهره‌مند از روح الهى، از نظر تكوين همانند ديگر موجودات است، ولى از آن جا كه هدف آفرينش انسان، عبوديت است (ذاريات،56) خداوند از نظر تشريع نيز او را به نماز و تسبيح امر كرده است، تا به مقام عبوديت برسد.
ب: اظهار عبوديت، با هر زبان و رفتارى ممكن است، ولى پيامبر و سفيران الهى ـ كه اوامر و نواهى الهى را براى بشر بازگو مى‌كنند ـ هر يك در عصر خويش هيئتى خاص و الفاظ ويژه‌اى را براى اظهار عبوديت، از سوى خداوند به انسان‌ها هديه كرده‌اند.
نماز، تركيبى از اعمال و واژگان مخصوص، مطلوب‌ترين شكل بندگى و سپاس‌گزارى در برابر خداوند است كه به امّت اسلامى تعليم داده شده است. توجه به ركوع، سجود، قنوت و ديگر اعمال نماز و نيز تأمّل در مفاهيم متعالى نهفته در الفاظ آن، گواه اين حقيقت است كه براى اظهار بندگى و سرسپردگى در آستان ربوبى هيچ عملى زيبنده‌تر از نماز نيست.
سوره حمد ـ كه نماز بدون آن صحيح نيست ـ در برابر كل قرآن قرار گرفته است: (ولَقَد ءاتَينـكَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظيم)[10]؛ ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم.
در اين آيه، قرآن با تمام عظمتش در برابر سوره حمد قرار گرفته است. نزول دوباره آن نيز شايد براى اهميت فوق‌العاده آن باشد.
در روايت است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد، بر من منّتى خاص نهاد و آن را در برابر قرآن عظيم قرار داد و سوره حمد از با ارزش‌ترين ذخاير و گنج‌هاى عرش خدا است.[11]
درباره سجده از امام رضا(عليه السلام) نقل شده كه مى‌فرمايند: نزديك‌ترين حالت بنده به خدا، حالت سجده است.[12]
اگر خداوند را دوست داريم و او را مستحق ستايش مى‌دانيم و بهترين راه اظهار بندگى در آستان او را مى‌جوييم، بهترين شكل اظهار بندگى در نماز تجلّى پيدا مى‌كند، كه خداوند از سر لطف و رحمت، زيباترين شيوه ستايش‌گرى را به ما آموخته است.
ج: از سنت‌هاى بشرى اين است كه در هر فرهنگ و قومى نوعى از احترام كردن رايج است؛ احترام و سلام دادن يك نظامى به فرمانده خود، تكريم شايسته بزرگان در برخى از اقوام ـ كه گاه با ساييدن پيشانى به خاك همراه است ـ سلام فرزند به پدر و مادر، احترام دوست به دوستش و... همه اينها متناسب با شأن و مقام آنان مى‌باشد.
ستايش متناسب با شأن خداوند، پس از علم و آگاهى از مقام ربوبى و خشيت و حضور قلب، در قالب نماز تجلى مى‌يابد. انسانى كه عبادت را از روى نياز و اشتياق به جا مى‌آورد و خود را وام‌دار حضرت حق مى‌داند، هرگز در تعليم نماز و فهم معانى آن ملول نمى‌شود.
تشنه ديدار دوست راه نپرسد كه چند *** كشته شمشير عشق حال نپرسد كه چون
منبع:
پرسمان قرآني نماز/ مركز فرهنگ و معارف قرآن
