کسی که نماز می خواند ولی دیگران را اذیت می کند بهتر است ؛ یا کسی که نماز نمی خواند اما به دیگران کمک می کند ؟

برخی مقایسه ها ذهن را دچار خطا می کند. برای رفع چنین خطایی ، باید مبنای مقایسه را اصلاح کرده ، به آن صورت منطقی داد . مقایسه صحیح در این مورد آن است که بگوییم :

فردی که ناز می خواند و مردم آزاری هم می کند ، بهتر است ؛ یا کسی که نماز می خواند و به کسی هم آزاری نمی رساند.

یا آن که گفته شود : شخصی که نماز نمی خواند و مردم آزاری نمی کند ، بهتر است ؛ یا شخصی که نماز نمی خواند و مردم آزاری می کند.

پاسخ سوالات یاد شده روشن است. در هر صورت در پاسخ مقایسه ای که در سوال آمده می توان گفت : دو طرف هر کدام دارای یک امتیاز مثبت و یک امتیاز منفی هستند ؛ ولی نه آزار دادن مردم مربوط به نماز خواندن است و نه ترک آزار آنان ربطی به تارک الصلاة بودن دارد. از سوی دیگر هم آزار دادن مردم ، دارای مراتب مختلف است و هم ترک نماز. آزار دادن از مراتب بسیار پایین شروع می شود ؛ مثلا در روایات آمده است : « پایین ترین مرتبه ظلم آن است که سواره به پیاده بگوید : کنار برو» . و مراتب بسیار بالای آن مانند آدم کشی و ... است.

ترک نماز صورت های مختلف دارد. ممکن است گاهی به جهت سهل انگاری باشد و ممکن است گاهی به سبب انکار دین ، خدا و احکام باشد . هر دو ترک نماز است ؛ اما اولی موجب کفر نیست ؛ ولی صورت دوم موجب کفر و خروج از دین است.

حال کدام مرتبه منظور است؟ بدیهی است که قضاوت کلی در این موارد منطقی نیست و هر کدام حکمی متفاوت از یکدیگر دارند.