چرا باید در هر نماز سورۀ حمد را بخوانیم؟

اهمیت سورۀ حمد

لازم است به برخی نکات اشاره نماییم تا اهمیت سورۀ حمد روشن گردد و هنگامی که اهمیت آن بر سایر سوره­ها محرز شد به پاسخ این پرسش دست پیدا خواهیم کرد.

• سوره حمد، "سبع المثانی"؛

شارح اصول کافی فرموده است که همۀ مفسران "السبع المثانی" را سورۀ حمد دانسته­اند که چون مشتمل بر هفت آیه است "السبع" نامیده شده و چون در هر نماز دو بار خوانده می­شود و یا اینکه دو بار نازل شده، یک بار در مکه و دیگر بار در مدینه "المثانی" است.[1]

• سوره حمد اساس قرآن؛

از ابن­عباس نقل شده که هر چیزی اساسی دارد و اساس قرآن سوره حمد است.[2]

• سوره حمد برترین سوره؛

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)  به جابربن عبدالله فرمودند: "برترین سوره­ای را که خداوند متعال در کتابش نازل فرموده به تو بیاموزم؟ جابر عرض کرد: آری پدر و مادرم به فدایت. حضرت به او سورۀ حمد را که اساس قرآن است تعلیم نمودند و پس از آن فرمودند: دربارۀ این سوره برایت بگویم؟ باز با اشتیاق پاسخ مثبت داد. فرمودند: این سوره شفای از هر دردی بجز "سام" است و منظور از سام،"مرگ"است".[3]

• سوره حمد همتای قرآن؛

امیر مؤمنانعلیه السلام در ضمن حدیثی فرمودند: "از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)  شنیدم که فرمودند: خداوند عز و جل در خطاب به من این‌گونه فرمود: به ­راستى، به­ تو سبع المثانى [سورۀ فاتحه‏] و قرآن بزرگ را اعطا كردیم که به واسطۀ سوره حمد بر من منتی ویژه گذاشته و آن را همتای قرآن عظیم قرار داده است. فاتحه الکتاب برترین موجودی گنجینه­های عرش الهی است و خداوند عز و جل آن را به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) اختصاص داده و آن حضرت را به آن شرافت بخشیده و در این جهت هیچ یک از پیامبران را با ایشان شریک نکرده به جز حضرت سلیمانعلیه السلام که به او بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم را عطا فرموده است".[4]

• ثواب قرائت سورۀ حمد معادل ثواب دوسوم قرآن.

هر مسلمانی که سورۀ حمد را بخواند به اندازه­ای پاداش می­گیرد که گویی دو سوم قرآن را تلاوت نموده است و به اندازه­ای که گویی به همۀ مؤمنان صدقه داده است. [5]

·محتوای سوره حمد

این سوره در حقیقت فهرستی از معارف قرآن كریم است‌؛ به این معنا كه بخشی از آن اشاره به‌ توحید و شناخت صفات خداوند دارد، بخشی دربارۀ معاد و رستاخیز سخن می‌گوید و در بخش دیگری از آن از هدایت و ضلالت كه جداکنندۀ مؤمنان و كافران است بحث می‌كند.

همچنین در این سوره به حاكمیت مطلق پروردگار و مقام ربوبیت و نعمت‌های بی‌پایانش و نیز به مسألۀ عبادت و بندگی و اختصاص آن به ذات پاك او اشاره شده است.

سورۀ مبارك حمد بیانگر توحید ذاتی، صفاتی، افعالی، عبادی است. به فرمودۀ حضرت رضا علیه السلام اگر بپرسند: چرا خداوند در همه نمازها امر كرده تا سوره حمد خوانده شود؟ در پاسخ می‎گوییم: برای اینكه قرآن مهجور و متروك نگردد و همواره نمازگزاران با قرآن ارتباط داشته باشند و آن را از یاد نبرند و انتخاب این سوره از این روست كه همه معارف و مفاهیم قرآن در سورۀ حمد جمع است و سورۀ حمد با محتوای بلند و وسیعی كه دارد همه اصول و اركان قرآن را درون خود جای داده است.[6]

 در روایتی از امام صادقعلیه السلام نقل شده است: "اسم اعظم خداوند در سوره فاتحه الكتاب پراكنده شده است".[7]

خلاصه آنکه همۀ برنامه‎های كلّی نیك و حكمت، در امور دنیا و آخرت جمع شده است و این سوره كانون همۀ ابعاد قرآن شده است در حالی که سوره‎های دیگر، چنین جامعیتی وجود ندارد.