وقتی ما خدا را خوب نمی‌شناسیم، عبادت کورکورانه چه سودی دارد؟
پیش از هر چیز لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که اساسا عبادت بدون شناخت خدا غیرممکن است؛ به بیان دیگر هر کسی خداوند را عبادت می‌کند، حتما شناختی هر چند سطحی و ابتدایی از او دارد و همین مقدار از شناخت خدا هم برای انجام عبادت در مراحل اولیه کافی است و لازم نیست انسان شناخت بسیار عمیقی نسبت به خدا داشته باشد تا بتواند او را عبادت کند. در واقع همین اندازه که شخص بداند خداوند یگانه خالق همه چیز است کافی است تا در برابر او سر به سجده گذارد و خضوع کند.
از این گذشته اتفاقا یکی از مهمترین ابزارهای شناخت خدواند متعال نماز است؛ زیرا ما در نماز، آیات قرآن و ذکرهایی را دائما تکرار می‌کنیم که توجه معنای هر کدام از آنها دری به سوی خداشناسی است. همچنین اعمالی مانند قیام و رکوع و سجده در ما نوعی بینش معنوی نسبت به بزرگی و عظمت خداوند در ما ایجاد می‌کند و باعث می‌شود معرفت ما نسبت به خدا در اعماق قلبمان رسوخ کند.
نکتۀ دیگر اینکه شناخت ما نسبت به خداوند همانند بسیاری از چیزهای دیگر در زندگی به صورت تدریجی رشد می‌کند. اگر قرار بود عبادت خداوند موکول می‌شد به وقتی که انسان شناختی گسترده و ژرف نسبت به او پیدا کند، چند نفر در کل زمین می‌توانست به عبادت خدا بپردازد؟! مخصوصا وقتی می‌بینیم که حتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که هیچ کس در معرفت نسبت به خدا به گرد پای او هم نمی‌رسد، ندا سر میدهد "مَا عَبَدْنَاكَ حَقَّ عِبَادَتِكَ و مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِكَ."[1]؛ تو را نشناختیم آنگونه که باید، و تو را عبادت نکردیم آنگونه که تو شایسته‌اش بودی! در حالی خود آن حضرت از اولین نمازگزاران بود و همیشه همه را به نماز خواندن دعوت و سفارش می‌کرد.
موضوع با اهمیت دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که استعداد و ظرفیت انسان‌ها در شناخت خدا متفاوت است. نباید انتظار داشت همۀ مسلمانان به اندازۀ پیامبر اکرم i خداوند را بشناسند و بعد از آن به سمت نماز بروند؛ هرچند هر کس باید بکوشد روز به روز بر معرفت خود نسبت به خداوند بیافزاید تا عبادتش در سطح والاتری قرار گیرد و جالب اینجاست که بر اساس قرآن کریم، خود عبادت یکی از راه‌های افزایش شناخت انسان نسبت به خدای عزیز است. در قرآن کریم خداوند خطاب به پیامبر اکرم i می‌فرماید: "و اعبد ربک حتی یاتیک الیقین"[2]؛ و پروردگارت را پرستش كن تا آنكه یقینى (مرگ)، تو را فرا رسد. البته این آیه نیز مانند بسیاری از آیات دیگر اختصاص به پیامبر اکرم i ندارد؛ بلکه هر کس با عبادت می‌تواند به مقام یقین که بالاترین درجۀ معرفت نسبت به خداست برسد.
