راه تشخیص ریا از اخلاص چیست؟

براي تشخيص ريا راه‌هايي وجود دارد كه از جمله در حديث شريفي از اميرمؤمنان براي افراد رياكار چند علامت و نشانه معين شده است.

حضرت علي ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد: «لِلْمُرائِيِ اَرْبَعُ عَلاماتٍ: يَكْسِلُ اِذا كانَ وَحْدَهُ وَ يَنْشُطُ اِذا كانَ في النّاسِ و يَزيدُ في العَمَلِ اِذا اُثْنِيَ عليهِ وَ‌ يَنْقُصُ مِنْهُ اِذا لَمْ يُثْني عَلَيهِ» رياكار چهار علامت دارد: اگر تنها باشد اعمال خود را با كسالت انجام مي‌دهد، و اگر در ميان مردم باشد با نشاط انجام مي‌دهد، هرگاه او را مدح و ثنا گويند بر عملش مي‌افزايد، و هرگاه ثنا نگويند از آن مي‌كاهد.(1)

انسان بايد مواظب اعمال و كردار خود باشد و آن را به ريا و خودنمائي نابود نسازد. امّا گاهي انسان دچار وسوسة ريا مي‌شود و تصورات واهي از ريا به سراغش مي‌آيد و جلوي اعمال عبادي را سد مي‌كند به عبارت ديگر با اين‌كه در مسئله اخلاص در عبادت و دوري از ريا بايد كمال مراقبت را مبذول داشت.

امّا گاهي اوقات اين مراقبت از حدّ عادي بيرون مي‌رود و به صورت وسوسه در مي‌آيد و بخصوص آنها كه در آغاز راه هستند بيشتر دچار اين‌گونه وسوسه‌ها مي‌شوند. در اين‌جا وظيفه آن است كه به وسوسه اعتنا نكنيم و همين كه از خطور اين‌گونه تصورات و اوهام ناراحت هستيم دليل بر آن است كه ريايي در كار نيست و اين شيطان است كه مي‌خواهد ما را از راه باز دارد. آري! گاهي نيز شيطان به بهانة اين كه اين كار رياست مانع انجام كار نيك مي شود.

شخصي خدمت حضرت پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله ـ عرض كرد: «اي رسول خدا! بعضي از ما در حال روزه يا مشغول نماز است و شيطان او را وسوسه مي‌كند و مي‌گويد تو رياكاري.» حضرت فرمود: «هرگاه چنين شد بگوييد: خدايا! به تو پناه مي‌برم و تو از حال من آگاه‌تري و به وسوسة شيطان اعتماد نكند و كارش را دنبال كند.»(2)

.........................................

1. محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، جلد 2، ص 1020، چاپ جديد.

2. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج 69، ص 295.