1- چرا باید قبل از نماز وضو بگیریم؟ اگر پیش از نماز حمام برویم کافی نیست؟
هدف از انجام وضو، تیمم و غسل فقط پاکیزگی ظاهر نیست؛ زیرا انسانی که تازه از حمام بیرون آمده نیز باید برای نماز وضو بگیرد.[1]
در حقیقت باید برای رسیدن به پاکیزگیِ باطنی از نمادهای ظاهری استفاده کرد. لذا با وضو ظاهر بدن شستشو داده می‌شود تا طهارت باطن ایجاد گردد.
برای فلسفه وضو گرفتن چند علت ذکر شده است که نشان می دهد رفتن به حمام ما را از وضو بی نیاز نمی کند:
- تقويت روحيه تعبد و بندگي
يكي از فلسفه هاي تمامي دستورات الهي از جمله وضو، سنجش ميزان اطاعت پذيري بنده است، یعنی چقدر به دستورات خداوند حکیم عمل می کند، حتی اگر علت آن عمل برايش مخفي و پوشيده باشد [2].
امام باقر عليه السلام فرموده اند: «وضوء يكي از حدود دستورات الهي است كه خداوند براي شناسايي مطيع و عاصي آن را واجب فرموده است.» [3]
- طهارت ظاهري مقدمه پاکیزگی قلب
امام رضا(ع) فرمودند: "وضو واجب شد تا انسان هنگام رويارويي با خداوند منان از تمام آلودگی‌ها و نجاست‌ها پاک گردد" [4]البته همین طهارت ظاهری زمینه ساز طهارت باطنی است لذا امام رضا ( عليه السلام ) يكي از فلسفه هاي وضو را طهارت باطني می دانند : «بدان جهت به گرفتن وضو امر شده كه... دل را براى قيام در حضور حضرت پروردگار پاكيزه مىسازد»[5]
- یادآوری قیامت و صراط و بهشت و جهنم
یادآوری معاد نقش مهمی در تربیت انسان دارد و خداوند خواسته است تا روزانه چند بار با وضو گرفتن به یاد قیامت بیفتیم.
آگاهی از دعای وضو و مقدمات وضو که توسط امیرالمؤمنین توصیه شده است، میتواند نقش وضو در یادآوری قیامت را روشن کند:
- انسان هنگام ديدن آب، می‌گوید: ستايش خداى را كه آب را پاككننده قرار داد و آن را ناپاك نگردانيد. (به این فکر فرو میرود که اگر خداوند آب را پاک و پاک کننده قرار نمیداد، زندگی انسان فلج میگردید.)
- هنگام شستن دست‌ها روحش را از تمام گناهان میشوید و درخواست توبه و پاکی از خداوند میکند.
- هنگام گرداندن آب در دهان مي‌گويد: خدايا روزى كه ملاقاتت مىكنم دليل محكم را به من تلقين فرما و زبانم را به ذکرت گويا كن. (در آن لحظه صحنۀ پاسخگویی در قيامت پیش روی او مجسم می‌شود.)
- هنگام استنشاق (بالا کشیدن آب در بینی)، می‌گوید: خدايا بوى بهشت را بر من حرام مكن و از كسانى قرارم ده كه بو و نسيم و عطر آن را ببويد. [6]
- با شستن صورت از خداوند میخواهد او را از تمام گناهانی که با چشم و دهان انجام داده است پاک نماید و او را آبرو ببخشد و مقرّب درگاه خودش قرار دهد.
- با شستن دست راست درخواست میکند که نامه عملش به این دست داده شود و جاودانگی در بهشت و حساب آسان را از خداوند طلب میکند.
- با شستن دست چپ دست از تمام تمایلات و خواهشهای نفسانی میشوید و درخواست میکند که مبادا نامه عملش به این دست داده شود.
- با مسح سر از خدواند میخواهد تمام افکار شیطانی که در مغز او تاکنون بوده شستشو داده شود و از خداوند میخواهد از فرق سر او تا نوک پا او را غرق رحمت نماید.
- با مسح پاها صحنه‌هاي ديگرِ قيامت را ترسيم مي‌كند و از خدواند میخواهد او را در دنیا و آخرت در صراط مستقیم ثابت‌قدم نگه دارد.[7]
[1]. همچنین انسانی که تازه از حمام بیرون آمده اگر نیاز به غسل دارد باید غسل کند و شستن بدن، بدون نیت غسل و بدو قصد قربت کافی نیست.
[2] - البته اين مساله به معناي ممانعت از پرسشگري و همچنين پاسخ گو نبودن اسلام در فرامين و دستورات الهي نيست، چراكه معصومين عليهم السلام علاوه بر تشويق مسلمانان به تفقه و تدبر در مسائل ديني در احاديث متعددي به تبيين فلسفه احكام الهي پرداخته اند .
[3] - « إِنَّمَا الْوُضُوءُ حَدٌّ مِنْ حُدُودِ اللَّهِ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يُطِيعُهُ وَ مَنْ يَعْصِيه» ؛ (علل الشرائع، ج1، ص279)
[4]. (وسائل الشيعة، ج1، ص 367).
[5]. (وسائل الشيعة، ج1، ص 367).
[6]. (به ياد بهشت و جهنم مي‌افتد و از خداوند میخواهد بوی بهشت بر او حرام نگردد که لازمه آن دوری نمودن از بوهای حرام در دنیاست؛ هر بویی که شهوت انسان را تحریک مینماید.)
[7]. (شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج1، ص41).
