تکبیر و آداب آن

- پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) : هر چيز گزيده اى دارد و گزيده نماز ، تكبير نخستين است .
- هر چيز آغازى دارد و آغاز نماز ، تكبير نخستين است . پس بر آن مواظبت ورزيد .
- نماز ، با طهارت گشوده مى  شود ، با تكبير گفتن آغاز مى  گردد و با سلام دادن پايان مى  پذيرد .
- امام باقر ( عليه السلام ) : يك تكبير ، براى آغاز كردن نماز ، كافى ، سه تكبير ، بهتر و هفت تكبير ، بهترين است .
- امام على ( عليه السلام ) : هنگامى  كه اين آيه بر پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) نازل شد : " ما به تو كوثر را بخشيديم . پس براى پروردگارت نماز بخوان و نحر كن " ، پيامبر فرمود : اى جبرييل ، اين قربانى " نحر " كه پروردگارم مرا به آن فرمان داده ، چيست ؟ جبرييل گفت : آن ، فرمان قربانى كردن نيست ، بلكه دستور مى  دهد هنگام تكبير در آغاز نماز و ركوع و سر از ركوع برداشتن ، دستهاى خود را بالا ببرى كه نماز ما و فرشتگان هفت آسمان چنين است . پيامبر فرمود : بالا بردن دست همان فروتنى است كه خداى عز وجل فرمود : " براى پروردگارشان فروتنى و خاكسارى نكردند " ( 1) .
- علقمه بن وائل از پدرش : پشت سر پيامبر نماز خواندم ، هنگام آغاز نماز تكبير گفت و دستهايش را بالا برد و نيز هنگامى  كه خواست به ركوع برود و پس از ركوع ( 2 ) .

- امام على ( عليه السلام )
- در وصف نماز پيامبر
- : هنگامى  كه به نماز واجب مى  ايستاد تكبير مى  گفت و دستهايش را تا روبروى شانه هايش بالا مى  آورد و هنگامى  كه مى  خواست به ركوع برود و نيز پس از برخاستن چنين مى  كرد و هنگام نشستن در نماز ، هيچ گاه دستهايش را بالا نمى  آورد و هنگامى  كه از دو سجده بر مى  خاست دستهايش را تا شانه هايش بالا مى  آورد و تكبير مى  گفت .

- امام صادق ( عليه السلام ) : سفارش پيامبر به على چنين بود : پيوسته دستهايت را در نماز بالا ببر و آن ها را ( به طرف قبله ) بچرخان ( 3 ) .
- امام على ( عليه السلام ) : بالا بردن دست در نماز ، همان بندگى است .

- امام صادق ( عليه السلام )
- در باره كسى كه پيش از ركوع و سجود و نيز پس از سر برداشتن ، دستهايش را بالا مى  آورد
- فرمود : آن بندگى است .
- بالا آوردن دستهايت در نماز ، زينت آن است .
- منصور بن حازم : امام صادق ( عليه السلام ) را در آغاز نماز ديدم كه دستهايش را تا برابر صورتش بالا آورد و كف هر دو دستش را رو به قبله كرد .

- هشام بن حكم : به امام كاظم ( عليه السلام ) عرض كردم : به چه علت بهتر است در آغاز نماز هفت تكبير گفته شود ؟ امام فرمود : اى هشام ، همانا خداى تبارك و تعالى آسمانها را هفت ، زمينها را هفت و حجابها را هفت عدد قرار داده است . پس هنگامى  كه پيامبر را به معراج برد و فاصله اى به اندازه دو سر كمان يا كمتر از آن داشت ، حجابى از حجابهايش را زدود . پس پيامبر تكبير گفت و آغاز به گفتن كلمه هايى كرد كه در شروع نماز گفته مى  شود . سپس هنگامى  كه حجاب دوم زدوده شد ، تكبير گفت و همين گونه بود تا به حجاب هفتم رسيد و هفت تكبير گفت . بدين علت ، هنگام آغاز نماز هفت تكبير گفته مى  شود .
- امام رضا ( عليه السلام ) : اگر گفته شود چرا در تكبير دستها بالا آورده مى  شود ؟ گفته مى  شود : چون بالا آوردن دستها گونه اى دعا ، انقطاع و خاكسارى است و خداى عز وجل دوست داشت هنگام ياد او منقطع ، خاكسار و خواستار باشيم . و نيز هنگام بالا آوردن دست ها ، حاضر كردن نيت است و توجه دادن دل به آنچه مى  گويد .

آداب ركوع

- امام على ( عليه السلام ) : پيامبر هنگامى  كه ركوع مى  كرد ، مى  گفت : خدايا براى تو ركوع كردم و به تو ايمان آوردم و فرمان تو را بردم . تو پروردگار منى . چشم و گوش و مغز و استخوانم ، رگ و پى و آنچه پاهايم تحمل مى  كند ( همه تنم ) براى پروردگار جهانيان فروتنى و تعظيم مى  كند .
- ابن عباس : پيامبر خدا هنگام ركوع ، صاف وراست بود به گونه اى كه اگر بر پشت حضرت آب ريخته مى  شد ، ثابت مى  ماند .

- امام صادق ( عليه السلام ) : على ( عليه السلام ) در ركوع صاف و معتدل بود . حتى گفته مى  شود : اگر بر پشت حضرت آب ريخته مى  شد ، در همانجا مى  ماند و پائين انداختن سر و شانه را در ركوع ناپسند مى  داشت .

- امام باقر ( عليه السلام ) : هر كس ركوعش را كامل بگزارد ، گرفتار وحشت قبر نمى  شود .
- هرگاه خواستى به ركوع به روى ، در همان حال كه ايستاده اى تكبير بگو . سپس ركوع كن و سه بار آرام و شمرده بگو : " خدايا براى تو ركوع كردم و تسليم تو هستم و به تو ايمان آوردم و بر تو توكل كردم و تويى پروردگار من . دل و چشم و گوش و مو و پوست و گوشت و خون و استخوان و مغز و رگ و پيم ، در برابر تو فروتن است بى هيچ امتناع و سركشى و درماندگى . پروردگار بزرگم را تسبيح مى  كنم و مى ستايم " . در ركوع دو پايت را در يك رديف و با فاصله يك وجب ، مى  نهى و دو زانويت را در كف دستانت مى  گيرى و دست راست را بر زانوى راست و پيش از دست چپت مى  گذارى و با سر انگشتانت برآمدگى زانويت را نيك در بر گير . و هنگامى  كه انگشتانت را بر زانو نهادى ، آن ها را از هم باز كن ، كمر و گردنت را كشيده و صاف كن و نگاهت به ميان دو قدمت باشد . سپس بگو : " خداوند به هر كه او را مى ستايد . گوش مى  دهد " . و در حالى كه راست ايستاده اى : " سپاس پروردگار جهانيان را كه شايسته قدرت و كبريايى است ، بزرگى ، مخصوص به خداست كه پروردگار جهانيان است " . صدايت را بدان بلند مى  كنى و سپس دستهايت را به تكبير بالا مى  برى و به سجده مى  افتى .

- امام صادق ( عليه السلام ) : هنگامى  كه سر از ركوع برداشتى ، كمرت را راست كن ، كه هر كس چنين نكند نمازى ندارد ( 4 ) .

1. در تفسير " الدر المنثور " و " ابن كثير " پس از عبارت " هفت آسمان " آمده است : و براى هر چيز زينتى است و زينت نماز ، بالا بردن دستها در هر تكبير است . در تفسير ابن كثير عبارت " بالا بردن دست همان فروتنى . . . " نمى  باشد .
2. در " دعائم " چنين آمده است : پيامبر خدا هنگام گفتن تكبير نخستين نماز ، دستهايش را تا روبروى گوشهايش بالا مى  آورد و نيز هنگام تكبير ركوع و سر برداشتن از آن .
3. در " محاسن " آمده است : " همواره دستهايت را به سوى خدايت بالا ببر و ( به طرف قبله ) بچرخان " .
4. در " معانى الأخبار " چنين آمده است : " براى كسى كه كمرش را در ركوع و سجودش راست نكرده ، نمازى نيست " .

منبع: کتاب الصلاة في الكتاب والسنة،محمد محمدي رى شهری

مولف: محمد محمدي رى شهرى