ارائه توسط ستاد اقامه نماز
حجت الاسلام دکتر ابوالفضل ساجدی و غلامحیدر کوشا
هیئت علمی موسسه امام خمینی
تهییه مرکز تخصصی نماز
نماز دامنه تأثيرش چنان گسترده است كه تمام ساحتهاي فردي و اجتماعي را در بر ميگيرد. در کنار نگاه بخشی و ساحتی به آثار نماز، برخي روايات اثر فراگير نماز را مورد توجه قرار داده است.
از جمله آثار فراگیر نماز این است که در روایات آن را شاخص كلي براي شناخت ميزان دينداري يا معيار سنجش قبولي و عدم قبولي ساير عبادات انسان معرفي كرده است. براي نمونه:
رسول اکرم نسبت به جايگاه نماز در اسلام مي‌فرمايند:
"نماز ستون دين و اولين عملي است که در قيامت مورد حساب و کتاب قرار ميگيرد و اولين چيزي است که بعد معرفت الهي پرسيده ميشود. پس اگر نماز قبول شد ساير عبادات و اعمال نيز پذيرفته ميشود و اگر نماز پذيرفته نشد، ساير اعمال و عبادات نيز پذيرفته نميشود."[1]
اگر نماز ستون دين است، از كيفيت نماز انسان و ميزان اهتمام به آن ميتوان به كيفيت دينداري وي پي برد. برخي روايات تأكيد دارند كه نماز باید اهم امور زندگی شود.[2] اگر نماز چنين جايگاهي در زندگي پيدا كرد، چتر تأثير آن در جاي جاي فعاليتهاي فردي و اجتماعي گسترده خواهد شد. به همين جهت امام صادقj تقيّد به نماز را منشأ انجام سایر تكاليف دانسته است.[3]
يكي از توصيههاي مرحوم آيه الله بهجتw به كساني كه از او درخواست نصيحت داشتند، اين بود كه "برو نمازت را اصلاح كن زندگيات اصلاح ميشود".
"يک از بزرگاني كه در حدّ مرجعيت هم هستند میگفتند: در كاظمين، اولين بار در جواني آیت الله بهجتw را که ديدم، به ایشان گفتم: شما يک راهي را نشان بدهيد تا آدم بشويم. گفتند: نماز اول وقت بخوانيد. در دلم گفتم حاج آقا تحويلمان نگرفتند.
سال بعد جايي ديگر ديدمشان و گفتم اين بار بپرسم ببينم راهي را که ميخواهند پيشنهاد كنند چه راهي است. رفتم جلو هنوز چيزي نگفته بودم. همينجور كه داشتند حرف ميزدند، گفتند: بعضيها ميآیند پيش من ميگویند چه كار كنيم آدم بشويم، رشد بكنيم. سال بعد هم ميآیند ميگویند حاج آقا ما را تحويل نگرفته دوباره ميخواهند سؤال كنند؛ در حالي كه همان حرف بنده را گوش نكردند. بابا جواب همان است، هميشه جواب همان است.
البته خود آن آقا میگفتند: آقاي بهجت درست ميفرمودند! من نماز عصرهایم را بهوقت نميخواندم."[4]
فراتر آنكه مرحوم علامه طباطباییw و آیت الله بهجتw ازعلامه قاضیw نقل میکنند که میفرمودند: اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند!
از روايات و سخنان ذكر شده استفاده ميشود كه هر اندازه در بهبود نماز خود و ارتقای كيفيت آن تلاش كنيم به تدريج اثرات آن را در ساير عرصههاي زندگي مشاهده خواهيم كرد. علت نقش اصلاح نماز در اصلاح رفتار اين است كه ارتقای كيفيت نماز نيز بدون پاكسازي رفتار از خطا حاصل نميشود و اين دو رابطه متقابل دارند. بهبود نماز به اصلاح رفتار و بهبود رفتار به ارتقای و اصلاح نماز ميانجامد.
آيت الله بهجتw در توصيه به كساني كه خواستار بالابردن ميزان توجه خود در نماز بودند، فرمود: ... حال و رفتار خود در بيرون نماز را اصلاح كنيد.
[1]. "أن الصلاة عمود الدين و آنها أول ما يحاسب عليه العبد يوم القيامة من الأعمال و أول ما يسأل عنه العبد بعد المعرفة فإن قبلت قبل ما سواها و آن ردت رد ما سواها"(مجلسی، بحارالانوار، جلد10، ص 394).
[2]. وَ لْيَكُنْ أَكْثَرُ هَمِّكَ الصَّلَاةَ فَإِنَّهَا رَأْسُ الْإِسْلَامِ بَعْدَ الْإِقْرَارِ بِالدِّينِ وَ ذَكِّرِ النَّاسَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِر(حرانى، تحف العقول عن آل الرسولd، ص26).
[3]. وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍj قَالَ: الصَّلَاةُ عَمُودُ الدِّينِ مَثَلُهَا كَمَثَلِ عَمُودِ الْفُسْطَاطِ إِذَا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الْأَوْتَادُ وَ الْأَطْنَابُ وَ إِذَا مَالَ الْعَمُودُ وَ انْكَسَرَ لَمْ يَثْبُتْ وَتِدٌ وَ لَا طُنُبٌ(شیخ حر عاملی، وسائل الشيعة، ج4، ص27).
.[4] مرکز تخصصی نماز، منبر و محراب 61.
