در کتاب "برگی از دفتر آفتاب" که شرح احوال، گفتار و سیره عرفانی عارف ربانی حضرت آیت الله بهجت (ره) است، در باب شرایط حضور قلب و لذّت از عبادت و نماز چنین آمده است:

بسم الله الرحمن الرحیم

در کتاب "برگی از دفتر آفتاب" که شرح احوال، گفتار و سیره عرفانی عارف ربانی حضرت آیت الله بهجت (ره) است، در باب شرایط حضور قلب و لذّت از عبادت و نماز چنین آمده است:

از محضر ایشان سؤال شد:

حاج آقا، عمرمان گذشت و دارد مى گذرد امّا هنوز لذتى از عبادت و به خصوص نمازمان احساس ‍ نكرده ایم ، به نظر شما چه باید بكنیم كه ما نیز اقلاًّ اندكى از آنچه را كه ائمه و پیشوایان معصوم علیهم السّلام فرموده اند، بچشیم؟

معظّم له در حالى كه سر را تكان مى داد فرمود: آقا، عامّ البلوى است! این دردى است كه همه گرفتاریم!

عرض شد: آقا، به هر حال مراتب دارد و مساله نسبى است، بعضى همچون شما مراتب عالى دارید و ماها هیچى نداریم، ماها چه باید بكنیم؟

باز در جواب فرمود: شاید من مرتبه شما را تمنّا كنم.

عرض شد: حاج آقا مساله تعارف در كار نیست و یك واقعیتى است.

باز ایشان در جواب با فروتنى و تواضع خاصّى فرمودند كه: عَمَّتُك مِثْلُك! و مرادشان از این ضرب المثل این بود كه من هم مثل شما هستم.

به هر حال، پس از چند بار اصرار فرمودند: این احساس لذّت در نماز یك سرى مقدمات خارج از نماز دارد، و یك سرى مقدمات در خود نماز.

آنچه پیش از نماز و در خارج از نماز باید مورد ملاحظه باشد و عمل شود این است كه: انسان گناه نكند و قلب را سیاه و دل را تیره نكند، و معصیت، روح را مكدّر مى كند و نورانیت دل را مى برد.

و در هنگام خود نماز نیز انسان باید زنجیر و سیمى دور خود بكشد تا غیر خدا داخل نشود، یعنى فكرش را از غیر خدا منصرف كند و توجّهش به غیر خدا مشغول نشود. و اگر به طور غیر اختیارى توجّهش به جایى منصرف شد، به محض التفات پیدا كردن باید قلبش را از غیر خدا منصرف كند.”[1]

آقاى قدس یكى از شاگردان آیت الله بهجت نیز مى گوید:

“روزى از آقا پرسیدم : آقا، چه كار بكنم در نمازم حضور قلب بیشتر داشته باشم؟.

آقا ابتدا سر به پایین افكند سپس سرش را بلند كرد و فرمود: روغن چراغ كم است.

من به نظر خودم از این جمله این معنى را فهمیدم كه یعنى معرفت كم است و ایمان قلبى و باطنى ضعیف است ، و گرنه ممكن نیست با شناخت كافى ، قلب حاضر نباشد"

آیت الله محمّد حسن احمدى فقیه یزدى نیز مى گوید:

“گاهى از آقا سؤ ال مى كردند: چه كنیم در نماز، حضور قلب داشته باشیم ؟ و ایشان دستورالعملهایى مى فرمودند، یكى از آنها این بود كه مى فرمود: “وقتى وارد نماز مى شوید هنگام خواندن حمد و سوره به معناى آن توجه كنید تا ارتباط حفظ شود.”

استاد خسروشاهى نیز مى گوید:

“روزى از آیت الله بهجت سؤال شد: در هنگام نماز چگونه مى توانیم حضور قلب را در خودمان به وجود بیاوریم؟ فرمودند: یكى از عوامل حضور قلب این است كه در تمام بیست و چهار ساعت باید حواسّ (باصره ، سامعه و ...) خود را كنترل كنیم؛ زیرا براى تحصیل حضور قلب باید مقدماتى را فراهم كرد، باید در طول روز گوش، چشم و همچنین سایر اعضا و جوارح خود را كنترل كنیم. و این یكى از عوامل تحصیل حضور قلب مى باشد”.

در جاى دیگر شخص دیگرى از محضرشان مى پرسد: براى اینكه در انجام فرمان الهى مخصوصاً نماز با خشوع باشیم چه كنیم؟

و ایشان در جواب مى فرماید: “در اوّل نماز، توسل حقیقى به امام زمان - عجل الله تعالى - فرجه كنید، و عمل را با تمامیّت مطلقه انجام بدهید.”[2]

همچنین شخص دیگر مى پرسد:

“براى حضور قلب در نماز و تمركز فكر چه باید كرد”؟

و ایشان مرقوم مى فرماید: “بسمه تعالى ، در آنى كه متوجّه شدید، اختیاراً منصرف نشوید.”[3]

مولف: کتاب برگی از دفتر آفتاب