ارائه توسط ستاد اقامه نماز
اهتمام به نماز
به رغم اهميت فراواني که فريضهي مهم نماز در ميان عبادات و احکام شرعي دارد، اهتمام مسلمانان به آن و ابعاد گوناگونش اندک است. ابليس و تمام شيطان صفتان در طول تاريخ بر آن بودهاند که محتواي اين عبادت بزرگ را از جوامع اسلامي محو کنند، اگرچه صورت آن باقي بماند و در اين طريق، دست به هر اقدامي آلودهاند. چرا که سلطهي خود را در گرو از ميان برداشتن اين عزيمت ميدانند. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«لا يزال الشيطان يرعب من بنيادم ما حافظ علي الصلوات الخمس فاذا ضيعهن تجرا عليه و اوقعه في العظائم؛ [1] همواره شيطان از فرزند آدم در ترس و وحشت است، مادام که او بر انجام نمازهاي پنج گانه دقت دارد. پس: آن گاه که آن را تضييع کند، شيطان جرأت مييابد و او را به گناهان بزرگ ميافکند.»
و حضرت علي عليهالسلام نماز را به سنگري در برابر وسوسههاي شيطان تشبيه ميفرمايد. [2] بنابراين از آن جهت که نماز، مزاحم نفوذ و سلطهي شياطين است، آنان نيز به جد با اقامه و برپايي آن در ستيزند. درک اين حساسيت بايد
درجهي اهتمام به اين فريضه را افزايش دهد؛ هر چند بايد با تأسف گفت: در جوامع اسلامي و بين ملتهاي مسلمان، شاهد آن نيستيم.
ميدانيم پس از تحکيم پايههاي اعتقادي (اصول دين) نخستين گام عملي، در حوزهي شريعت، به سوي نماز برداشته ميشود [3] و نماز با عناويني همچون: مايهي خشنودي خدا، [4] رأس الاسلام [5] ، سنگري در برابر حملههاي شيطان [6] ، واپسين وصيت پيامبران [7] ، محبوبترين عمل نزد خداوند متعال [8] نور چشم پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم [9] ، پايهي دين [10] و تعابيري از اين قبيل ستوده شده است. اولياي الهي شب و روز خود را همچون گرسنهاي در پي طعام و تشنهاي در جست و جوي آب، با ياد و در انتظار نماز وقت ملاقات با خدا سپري ميکردند و رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم پس از تشريح عطش و اشتياق خود به نماز فرمود:
«و انا لا اشبع من الصلاة: [11] هر گرسنهاي با غذا سير ميشود و با آب، سيراب؛ اما من از نماز سير نميشوم.»
ايشان، هنگام نماز، کسي را نميشناخت و با همگان جز خدا بيگانه بود. [12]
چرا چنين به نماز نگريسته شده است و آن را اين اندازه مهم دانستهاند؟ به عبارت ديگر، اين عبادت چه امتيازي بر عبادات ديگر دارد؟
آيا ميتوانيد حدس بزنيد چرا اسلام اين قدر به نماز اهميت داده و تعابيري همانند تعبيرات پيشگفته را دربارهي نماز به کار برده است که در زمينهي ساير وظايف به کار نگرفته است؟ اين موارد را در جدول زير بنويسيد.
جدول 11. ادله ي اهميت نماز در مقايسه با ساير تکاليف:
1.
2.
3.
4.
[1] بحارالانوار، ج 22، ص 202.
[2] «الصلوة حصن من سطوات الشيطان» غررالحکم و دررالکلم.
[3] کان رسولالله صلي الله عليه و آله و سلم اذا اسلم الرجل، علمه الصلاة»؛ الصلاة / 125.
[4] «فيها مرضاة الرب»: بحارالانوار،ج 82، ص 231.
[5] «فانها راس الاسلام بعد الاقرار بالدين.» همان، ج 77، ص 137.
[6] «الصلاة حصن من - سطوات الشيطان.» غرر الحکم و درر الکلم.
[7] «و هي اخر وصايا الانبياء.»؛ وسائل الشيعه، ج 26، ص 3.
[8] «احب الاعمال الي الله عزوجل الصلوه...» همان.
[9] «قرة عيني في الصلاة.»؛ بحارالانوار، ص 77 / ج 77.
[10] «ما من شيء بعد المعرفة يعدل هذا الصلاة.»؛ همان، ج 99، ص 14.
[11] بحارالانوار، ج 82، ص 233.
[12] «کان رسولالله (صلي الله عليه وآله وسلم) اذا دخل وقتها کأنه لايعرف اهلا و لا حميما»؛ تنبيه الخواطر / 323.
وجوه اهمیت نماز
نماز؛ وجه مشترک اديان آسماني
اديان آسماني که همگي در دعوت به عبادت خدا و دوري از طاغوت با هم متحد بودند، در جدول تکاليف، وظايفي گوناگون را بر عهده بندگان مينهادند، ولي قدر مشترک تمام آنها، اقامهي نماز بود و همان گونه که در درس پيشين گفته شد، اين عبادت، در عرصهي هر يک از اديان الهي، سابقهي حضور داشته است، چنان که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم از آن به عنوان «نهج الانبياء» و شيوهي تمام پيامبران ياد کرده است. [1]
[1] بحارالانوار، ج 84، ص 231.
نماز، سيماي دين
هر يک از اديان براي اعلام موجوديت از وسيله و ابزاري خاص استفاده ميکنند؛ همانند آتش، بوق، ناقوس و.... اين وسيلهي اعلام، نوعي ابزار دعوت همگاني به انجام مراسم ديني نيز تلقي ميشود. در اسلام، اذان عنوان اين وسيلهي عمومي است، که در قالب دعوت به نماز، نقش دعوت به اسلام را ايفا ميکند. همان گونه که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در تفسير آيهي: «و من احسن قولا ممن دعا الي الله» [1] فرمودند: مراد از دعوت کننده به سوي خدا، مؤذن است. [2]
[1] فصلت / 34.
[2] تفسير ابنکثير، ج 4، ص 109.
نماز، فريضهاي هميشگي و همگاني
روزه بر کساني که سلامت جسمي دارند؛ خمس، زکات و حج بر کساني که تمکن مالي دارند، واجب است. همچنين زنان و پيرمردان از حضور در صحنه جهاد معافند، اما نماز، فريضهاي هميشگي و همگاني است. همه مردان و زنان در همه شرايط، در ناامني و امنيت، روز و شب، تمام ماههاي سال، ثروتمند و فقير، صحيح و مريض، مقيم و مسافر بايد نماز بگزارند. قرآن ميفرمايد: اگر شرايط، چنان سخت بود که مجال پياده شدن از مرکب وجود نداشت، پياده يا سواره بايد به انجام اين فريضه اقدام گردد. [1] .
آيا تاکنون فکر کردهايد به چه دليل در بدو تولد، کودک را با صلاي نماز، آشنا ميکنند و اذان و اقامه در گوش او ميدمند و پس از مرگ و قبل از دفن بر پيکر بيجان انسان نماز ميخوانند؟! چرا نخستين گام در عرصهي تکليف، به سوي نماز برداشته ميشود و چرا اولياي الهي در واپسين لحظات عمر معمولا اجازهي دو رکعت نماز خواندن را ميخواستند؟ آيا پاسخ اين چراها نميتواند از اهميت اين فريضهي بزرگ که بايد سراسر عمر را فراگيرد، خبر دهد؟
[1] بقره / 239. فقط زنان در زمان عذر ماهيانه از نماز معافند که به آنان نيز توصيه شده به هنگام نماز در مصلاي خود بنشينند و به ذکر خدا مشغول شوند.
نماز، امداد الهي
استعانت از غير خدا، امري است که هر روزه و در هر نماز به عنوان يک ضد ارزش تلقي گرديده و در نمازهاي يوميه تأکيد ميشود که «اياک نعبد و اياک نستعين». قرآن نيز به دو امر به عنوان ابزار استعانت اشاره کرده است: «صبر و صلاة» [1] و پيشوايان دين براي رفع مشکلات زندگي و دستيابي به خواستهها، نمازهايي گوناگون را توصيه کردهاند. شکي نيست که نظام جهان، بر اسباب و علل مادي تکيه دارد، ولي جريان اسباب نيز به فرمان خداوند متعال است و نيروي غيبي را براي هماهنگي اين عوامل به کمک ميخواند که اين امداد غيبي در پرتو نماز فراهم ميآيد.
در روايتي چنين ميخوانيم:
«کان رسولالله صلي الله عليه و آله و سلم اذا حزنه امر فزع الي الصلاة؛ [2]
پيامبر اکرم هر گاه از امري نگران ميگرديد به نماز پناه ميبرد.»
بنابراين: نماز از آن جهت که نقشي مؤثر در پيشبرد امور زندگي انسانها دارد، عبادتي مهم و تعيين کننده تلقي ميگردد.
[1] بقره / 45.
[2] بحارالانوار، ج 82 / ص 192.
نماز و مسجد
يکي ديگر از وجوهي که اهميت و عظمت نماز را مبرهن ميسازد، برپايي بنايي خاص براي انجام اين فريضه است. مساجد، پايگاه مسلمين براي اقامه نماز به جماعتاند و عنوان اين بنا، بر انگيزهي ايجاد آن دلالت دارد. [1] .
اجراي اين طرح عظيم در تمام نقاط دنياي اسلام و در طول اعصار و قرون که با کمکهاي مالي عموم مسلمانان صورت گرفته است، حکايت از تکريم و تعظيم اين وظيفه، در نزد آنان دارد:
«انما يعمر مساجد الله من امن بالله و اليوم آلاخر» [2] .
[1] مسجد: محل سجده.
[2] توبه / 18.
تکرار نماز در هر روز
انعطاف مکرر توجه و درخواست انجام پياپي يک وظيفه، انسان را از اهميت و عظمت آن آگاه ميکند. اگر به کسي تکليف شود که بايد روزانه پنج بار با شخصيتي ملاقات کند، بدون شک اين سؤال پيش ميآيد که: او کيست؟ و چه اندازه اهميت دارد، که بايد هر روز، چندين بار به سراغ او رفت؟ نماز، عبادتي است که هر روزه چند نوبت تمام مسلمانان به سوي آن سوق داده ميشوند. غير از ملاقاتهاي الزامي که در قالب نمازهاي واجب، سامان يافته، ملاقاتهاي آزاد نيز براي بندگان، با نماز، پيش بيني گرديده است، که همه و همه، به نيکي از اهميت اين عمل خبر ميدهد. آري، رکعات نماز، که ظاهرا تکراري مينمايد پلکاني است، که انسان را به مقامي برتر عروج ميدهد. [1]
[1] قال علي عليهالسلام: الصلاة قربان کل تقي. تفسير نورالثقلين ج 4 / ص 205.
مولف: محمدرضا رضوانطلب
