چكيده

در اين نوشتار، ارتباط ميان نماز به مثابه متغيّر مستقل، و سرمايه اجتماعي به عنوان متغيّر وابسته مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. براي دست‌يابي به اين هدف، پس از بحث و بررسي مفهوم «سرمايه اجتماعي» به عنوان يك مفهوم تركيبي از منظر جامعه‌شناسان كلاسيك و صاحب‌نظران آن پرداخته شده، سپس به عناصر كيفي سرمايه اجتماعي مانند «اعتماد» و «آگاهي اجتماعي» و عناصر كمّي آن مانند «ميزان مشاركت» و «ارتباطات» اشاره گرديده است. با روشن شدن عناصر سرمايه اجتماعي، مهم‌ترين تاثیر نماز، كه در ايجاد دو سنخ عناصر سرمايه اجتماعي نقش‌آفريني مي‌نمايند، مورد تحليل و بررسي قرار گرفته‌اند

نتیجه گیری 

نماز که به عنوان یک عبادت و به قصد پرستش معبود ادا می شود، عملی فردی جمعی است با انگیزه ای معنوی، ماورائی و آن جهانی لکن با کارکردهایی بعضاً مادی، این دنیایی و حتی سیاسی. اینکه امام خمینی (ره) به درستی گفتند نماز بالاترین فریادهاست، این فریاد، این سیل یا هر نوع تشبیه دیگر که حاکی از یک نیروی عظیم اجتماعی برای ایجاد حرکت یا وقوع تغییر می باشد از آثار و کارکردهای پنهان نماز است که در عرصه های مختلف این جامعه پدیدار می شود. از دیدگاه مذکور در مطالعات جامعه شناسی باید روی کارکردهای آشکار نماز تأکید کرد تا ضمن حفظ و تعمیق و گسترش آن، جامعه از کارکردهای پنهان آن نیز بهرمند شود. چنان چه از همان ابتدای امر قصد (نیت) اقامه نماز یک هدف اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی مانند سرنگون کردن یک رژیم سیاسی یا توسعه اقتصادی باشد، حداکثر پس از نیل به این مقصود سیاسی یا اقتصادی و زائل شدن موضوع، وسیله هم منتفی می‌گردد. در حالی که نماز وسیله نیست لکن پس از اقامه و اشاعه کارکردهای پنهان آن در جامعه در ابعاد مثبتی اثر خود را بر جای می گذارد. نماز باعث ایجاد شبکه اجتماعی، روابط اجتماعی،اتحاد اجتماعی و ... می شود. توجه مدیران فرهنگی، برنامه ریزان و سیاستگذاران فرهنگی باید شناخت کارکردهای پنهان نماز باشد. برای تعمیق کارکردهای آشکار یعنی آن چه هدف اولیه تأسیس نماز از طرف شارع مقدس بوده، سرمایه گزاری کنند. تا به تبع آن جامعه از کارکردهای پنهان نماز یعنی کارکردهای اجتماعی مانند همدلی، یکرنگی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی بهرمند گردد.

.

مقاله در پیوست قرار دارد!

مولف: رشید رکابیان, استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی ره