مقدمه

نمازگزار مسلمان حق ندارد از غذاها و نوشيدنى هاى حرام استفاده كند.

خوردن و نوشيدن غذاها و نوشيدنيهاى كه نجس شده باشند، حرام است ؛ يعنى علاوه بر آشكار تن ، درون جسم مسلمان نيز بايد از نجاستهاى بيرونى محافظت گردد. همچنين بايد از خوراكيها و نوشيدنى هايى ؛ مانند گوشت خوك و مشروبات الكلى كه ذاتا حرام است بپرهيزد. در نتيجه ، نماز، نمازگزار را از بيماريها و پيامدهاى سوء اين گونه تغذيه ها مصون مى دارد.

سلامت تغذيه 

هنگامى كه بعضى از مسلمانان صدر اسلام شراب نوشيده بودند و نماز ايستادند، در نماز به جاى (اياك نعبد)، (اياك اعبد) گفتند. قرآن به آنان دستور داد كه :

لا تقربوا الصلوة و انتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون .[1]

به هنگام مستى به نماز نزديك نشوند تا بفهمند كه چه مى گويند و چه مى خوانند.

البته اين حكم اوليه تحريم شراب بوده است .

نمازگزار بايد از خوردن لقمه حرام نيز بپرهيزد، لقمه هاى حرام آثار نامطلوب روحى و اجتماعى بر جاى مى گذارد، خوردن حق ديگران و تغذيه از مال حرام ، ستمكارى است و ستم ، ايجاد قساوت قلب مى كند و دلى كه سخت شده باشد، نمى تواند با خدا رابطه برقرار كند، هر چند صاحب چنين لقمه اى و چنين قلبى ، نماز فريب بخواند.

استفاده از خوراك مباح نيز اگر به صورت پرخورى باشد، ديده دل را كور مى سازد، و مانع از ديدن حق و مصلحت مى گردد تا چه رسد به لقمه اى كه از حرام فراهم گردد.

امام على (عليه السلام ) فرمودند:

اذا ملى البطن عن المباح عمى القلب عن الصلاح . [2]

هنگامى كه شكم از مباح پر گردد، دل از ديدن صلاح باز مى ماند.

نماز، سنگ زدن به شيطان است و نمازگزارى كه در تغذيه اسراف مى كند، از برادران شيطان است ، نه سنگ انداز به آن . خداى ، تعالى فرمود:

و لاتبذر تبذيرا ان المبذرين كانوا اخوان الشياطين . [3]

اسراف مكنيد كه اسراف كنندگان برادر شيطانند.

پرهيز از اسراف در تغذيه ، عامل اصلى سلامت و تندرستى است . گفته اند:

تمام طب (بهداشت و درمان ) در آيه :

كلوا و اشربوا و لا تسرفوا.[4]

بخوريد و بياشاميد و زياده روى نكنيد.

جمع گرديده است و مسلمانان پايبند نماز، بايد تمامى فرمانهاى پروردگار را به كار بندند كه همه اعتقادات و احكام اسلامى با مراتبى كه دارند يك سيستم و يك مجموعه به هم پيوسته اند و از هم جدا نمى گردند. پيشوايان ما گفته اند: هنگام خواندن نماز، نبايد معده پر باشد. اين دستور علاوه بر آن كه بر آن حضور قلب و داشتن حال توجه به خدا، سفارش شده است ، در واقع توصيه اى براى پرهيز هميشگى از اسراف و حفظ تعادل جسمى و روحى بوده است . بهترين راه تاءمين سلامت جسم آن است كه ميانه رو باشيم و از افراط و تفريط در آشاميدن و خوردن بپرهيزيم .

امام باقر (عليه السلام ) فرمود:

لاتقم الى الصلاة متكاسلا و لامتناعسا و لا متثاقلا فاءنها من خلل النفاق .[5]

با حال كسالت و تنبلى ، و چرت و سنگينى معده ، نماز مكن كه چنين نمازى (فاسد است و فساد آن ) از نوع تباهيهاى نفاق است (زيرا چنين كسى آمادگى جسمى و روحى را براى حضور در محضر حضرت رب ندارد و با اين حال ، منافقانه وانمود مى سازد كه براى نماز آمادگى دارد).

و در منابع اهل سنت آورده اند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمودند:

خففوا بطونكم و ظهور كم لقيام الصلوة .[6]

براى ايستادن به نماز، شكمها و پشتهاى خود را سبك كنيد و از پرخورى بپرهيزيد.

اين توصيه ها براى اين است كه زنگار قساوت ، بر قلوب ننشيند.

امام على (عليه السلام ) فرمودند:

اياكم و البطنة فاءنها مقساة للقلب ... مفسدة للجسد .[7]

از پرخورى بپرهيزيد كه مايه سنگدلى و تباهى جسم است .

در روايت ديگرى است كه :

من تعود كثره الطعام و الشراب قسى قلبه .[8]

آن كه پر نوشى و پرخورى پيشه كند، سخت دل شود.

آن كه شكمباره و معتاد به پرخورى است ، پندارد كه او را براى شكم آفريده اند و از حكمت آفرينش خود كه عبارت است از پرستش پروردگار و پويش به سمت كمال ، بى خبر است .

سنگينى معده و پرخورى ، حجاب دل و خرد، خاموش كننده نور معرفت ، مانع شونده از دخول در ملكوت ، و ايجاد كننده حالتى است كه در نهايت ، موجب قطع كامل ارتباط با خدا و مرگ دل مى گردد.

در خبر است كه :

لا يدخل ملكوت السموات و الارض من ملاء بطنه .[9]

آن كه شكم را پر كند، نمى تواند وارد ملكوت آسمانها و زمين شود.

و فرموده اند:

لا تشبعوا فيطفا نور المعرفة من قلوبكم .[10]

پر نخوريد؛ كه روشنايى شناخت ، در دلهايتان خاموش مى گردد.

حكايت : عابدى را حكايت كنند، كه شبى ده من طعام بخوردى و تا سحر ختمى در نماز بكردى . صاحبدلى شنيد و گفت : اگر نيم نان بخوردى و بخفتى از اين فاضل تر بودى .[11]

لاتميتوا القلوب بكثرة الطعام و الشراب . [12]

دلهاى خود را به بسيارى خوراكى و نوشيدنى نميرانيد.

من قل طعامه صح بدنه و صفا قلبه [13]

آن كه خوراكش اندك است ، بدنش سالم و قلبش پاك و با صفاست .

بنابراين كسى كه بخواهد از روى معرفت و با حيات و صفا و حضور دل نماز بگزارد، بايد از پر خوردن و خوراك ناپاك ؛ اجتناب كند. چنين نمازى هم تغذيه سالم براى جسم انسان است . نه تنها قرآن و احاديث از پرخورى باز مى دارند بلكه برخى از روايات ، ما را براى دستيابى به نور معرفت و رؤ يت حق ، به تحمل گرسنگى مى خوانند.

از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت شده است كه فرمودند:

اجيعوا اكبادكم ... و جالسوا الناس قليلا و مع الله كثيرا لعلكم ترون الحق بقلوبكم .[14]

شكمهايتان را گرسنه بداريد...، با مردم كم معاشرت كنيد و با خدا بسيار باشيد. باشد كه خداى را به چشم قلب خويش ببينيد.

و امام صادق (عليه السلام ) فرمود:

طوبى لمن طوى و جاع اولئك الذين يشبعون يوم القيامة ... هم الذين يرون ملكوت السموات .[15]

خوشا به حال كسانى كه جان خود را با گرسنگى كشيدن و كم خوردن ، پرورش دهند. آنان كسانى هستند كه در روز قيامت سيرند و همانها هستند كه ملكوت آسمانها را به چشم دل مى بينند.

حكايت : در سيرت اردشير بابكان آمده است كه حكيم عرب را پرسيد كه روزى چه مايه طعام بايد خوردن . گفت : صد درم سنگ كفايت است . گفت : اين قدر چه قوت دهد؟! گفت :

هذا المقدار يحملك و مازاد على ذلك فاءنت حامله :

اين قدر تو را بر پاى همى دارد و هر چه برين زيادت كنى ، تو حمال آنى .

مولف: حسن راشدى