مقدمه:

عبادت رمز کمال آدمی و خالق،شایستهء عبادت.ره‏یافتگان به سوی حق جز از ساییدن پیشانی‏ بر خاک در آستان معبود به تعالی نرسیدند و برترین و بالاترین آنان در عالم،محمد رسول اللّه بود که خدایش او را به حق،بنده و رسول خویش نامید و به یمن بندگی او،مقام‏ رسالت را به وی اعطا نمود،وی را امین وحی خود دانست و به او فرمود:

يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَليلاً

اهمیت عبادت تا بدان‏جاست که حتی برترین بندهء خدا نیز ملزم به انجام آن است.او آن‏چنان به عبادت‏ می‏پردازد و به نماز قیام می‏کند که به معراج می‏رود و رمز عروج انسان‏ها را به آنان گوشزد کرده،می‏فرماید:الصلاة معراج المؤمن:یعنی نماز معراج انسان باایمان است.در باب‏ اهمیت تسبیح و عبادت،تذکر این معنا مفید فایده خواهد بود که دریابیم عالم تسبیح‏گوی خداست،و خدای تعالی‏ می‏فرماید:

" إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِه‏‏".

یعنی نیست‏ چیزی مگر آن‏که تسبیح خدا می‏گوید و لذا گفته‏اند:

آفرینش همه تسبیح خداوند دل است‏ دل ندارد کو ندارد به خداوند اقرار در این عالم که همه تسبیح خالق یکتا می‏گویند سزاوار نیست که ما آن‏چنان نباشیم،اما اگر ما تسبیح اشیای عالم را نمی‏شنویم،هنوز محرم‏ اسرار نشده‏ایم.آن‏ها که به حریم کبریا راه‏ یافته‏اند و ملکوت آسمان‏ها و زمین را چون ابراهیم‏ دیده‏اند،بر این معنا وقوف کامل دارند و یقین،حاصل‏ آن دیدن‏هاست.قرآن می‏فرماید:

« وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنين‏»

پس‏ بیاییم به سوی عالم بالا قدمی برداشته،در طریق عبادت‏ گامی به جلو بنهیم و با چشمان دل دیدنی‏ها را ببینیم.از این روست که گفته‏اند:

چشم دل باز کن که جان بینی‏ آن‏چه نادیدنی است آن بینی

اما اگر سر به آستان معبود نساییم و چشمان دل‏ به او ندوزیم،در زمرهء نامحرمان باقی خواهیم ماند و تسبیح‏ دلنواز عالم را نخواهیم شنید و حق این است که عالم ما را چنین مورد خطاب قرار بدهد و بگوید:

ما سمیعیم و بصیریم و هشیم‏ با شما نامحرمان ما خامشیم

غرض آن‏که بکوشیم کام فرزندان خویش را از اوان زندگانی با شهد شیرین عبادت سیراب گردانیم و در این مقاله از نحوهء تحقق آن سخن خواهیم گفت،بدان‏ امید که مرضی حق تعالی باشد.

اهمیت نماز و عبادت در کودکی

بارها شاهد آن بوده‏ام که برخی افراد عبادات و برخی افراد عبادات و نماز کودکان را برای‏ آنان به منزلهء سرگرمی‏ می‏دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می‏شمارند. حال آن‏که چنین‏ نیست و قطعا عبادت در کودکی نیز حسناتی به‏ همراه دارد.

نماز کودکان را برای آنان به منزلهء سرگرمی می‏دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می‏شمارند.حال آن‏که‏ چنین نیست و قطعا عبادت در کودکی نیز حسناتی به‏ همراه دارد.لذا بابی تحت عنوان‏"مشروعیة عبادة الصبّی‏" یعنی مشروعیت عبادات کودکان داریم.پس خوب‏ است بدانیم که واجبات بزرگسالان و اعمال مستحبی‏ آن‏ها برای کودکان مستحب است و گناهان آن‏ها برای کودکان مکروه بوده و مباحات برای هر دو امری‏ مباح است.

حال اگر ترتیبی اتخاذ شود که کودکان دریابند انجام عبادت و نماز توسط آن‏ها،آنان را در پیشگاه خدا مأجور می‏گرداند،رغبت بیش‏تری برای انجام عبادت‏ خواهند داشت.از طرف دیگر انجام عبادت‏ها در کودکی موجب ملکه شدن آن‏ها می‏گردد و چنین‏ کودکانی در بزرگسالی عبادات را با سهولت بیش‏تری‏ انجام می‏دهند.اما آنان که تا هنگام بلوغ نماز نخوانده‏اند این کار را با دشواری بیش‏تری به انجام می‏رسانند.پس‏ اگر بخواهیم کودکان با عبادات خو بگیرند،باید دورهء کودکی را مغتنم بشماریم.

مسئله دیگر این است که وقتی کودکی از دوران‏ نوباوگی به عبادت روی بیاورد و برای انجام آن به مسجد و سایر اماکن مذهبی برود،از همان زمان،با چنین‏ فضاهای انس می‏گیرد و با انسان‏های باایمان مأنوس‏ می‏شود.انس با فضاهای مذهبی و نیکان مانع گرایش به‏ ورطه‏های فساد و نابودی گشته،انسان‏ها را از دوستی با بدان برحذر می‏دارد و فرد با چنین خصوصیاتی به‏ صلاح و حیات طیب نزدیک‏تر می‏شود.پس‏ برای تربیت دینی کودکان باید از همان کودکی دست‏ به اقدام زد تا آداب و رسوم و عبادات دینی در دل فرزندان پا بگیرد.به همین دلیل باید نقش‏هایی را در امر تربیت مذهبی فرزندان و اقامهء نماز توسط آنان ایفا کنیم. این نقش‏ها عبارت‏اند از:

1. نقش تمهیدی

برای زمینه‏سازی اعمال عبادی و نماز در کودکان باید نخست تمهیداتی فراهم بشود و در امر تربیت مذهبی فرزندان باید اقداماتی به عمل آید. پیامبر"ص‏"چنین عمل کرد:به هنگام تولد امام حسن(ع) و امام حسین(ع)در گوش راست آنان اذان و در گوش‏ امام صادق(ع) در مورد روزه‏ می‏فرمود: ما کودکان خود را در سحرگاهان‏ بیدار می‏کنیم تا روزه بگیرند،اما در طول روز هر وقت که‏ خواستند می‏توانند افطار نمایند.

چپ این عزیزان اقامه خواند که هر دو عمل مستحبی قبل‏ از نمازند.

امام چهارم(ع)در روایتی‏ می‏فرمایند:وقتی که کودک شما به سن سه‏ سالگی رسید،به او بگویید که کلمهء لا اله الا اللّه‏ را بگوید.وقتی که به سن سه سال و هفت ماه و بیست‏ روز رسید به او بگویید که نام پیامبر(ص)یعنی‏"محمد"را بر زبان جاری کند و وقتی که به سن چهار سالگی رسید به او بگویید که بر پیامبر(ص)درود بفرستد(شایان توجه‏ است که این دو کار را در نماز به خوبی می‏یابیم).در پنج‏ سالگی او را روی به قبله بنشانید و در 6 سالگی رکوع و سجده را به او بیاموزید و در هفت سالگی شستن دست‏ها را به وی آموزش بدهید(که کنایه از وضو گرفتن است).

امام صادق(ع)حتی در مورد روزه می‏فرمود:ما کودکان خود را در سحرگاهان بیدار می‏کنیم تا روزه‏ بگیرند،اما در طول روز هر وقت که خواستند می‏توانند افطار نمایند.مراد امام(ع)آن است که بدین ترتیب باید کودکان را عادت داد تا به تدریج تمرین روزه‏داری‏ نمایند و این امر آن‏ها را برای روزه‏داری کامل به هنگام‏ بلوغ و تکلیف آماده می‏کند که به آن نقش تمهیدی‏ می‏گوییم.

1. نقش الگویی

کودکان در تقلید1پذیری شهره‏اند و آن‏ها بسیاری از رفتارها و حرکات را از طریق تقلید کردن از دیگران و بزرگ‏ترها می‏آموزند.به همین دلیل‏ می‏گویند وقتی که قصد آموزش رفتاری را به کودکان‏ داریم،الگوی خوبی از آن رفتار را در معرض دید آنان‏ قرار بدهیم تا آن‏ها به تبعیت از الگو بپردازند.علی(ع) فرمود: كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُم‏ ،یعنی مردم را با غیر زبان‏هایتان به راه خدا دعوت کنید.ایشان دعوت با عمل را مؤثرتر از دعوت از طریق سخن می‏دانست. سعدی نیز می‏گوید:

بزرگی سراسر به گفتار نیست‏ دو صد گفته چون نیم کردار نیست

خداوند برای هدایت انسان‏ها،الگویی ارزشمند و متعالی در معرض دید آن‏ها قرار داده است و می‏فرماید:

" لَقَدْ كانَ لَكُمْ في‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة"

پس‏ به درستی که پیامبر(ص)برای شما اسوهء نیکویی است. پیامبر علاوه بر انجام واجبات و خواندن نمازهای واجب، به امور مستحبی توجه وافری داشت و به نوافل نیز می‏پرداخت.شایان ذکر است که برپا داشتن نماز شب‏ بر پیامبر(ص)واجب بوده است.

ما نیز در مقام والدین،اگر می‏خواهیم‏ فرزندان خوبی تربیت کنیم که نماز را برپای دارند،باید خود در مقابل آن‏ها به عبادت و نماز قیام کنیم.هر چند که دعوت آنان به نماز لازم است اما آثار عمل عبادت که در معرض دید آنان‏ قرار می‏گیرد،تأثیر دعوت را دو صد چندان‏ می‏کند.این روش را در تعلیم و تربیت،روش‏ اسوه‏سازی می‏گویند.در روان‏شناسی نیز بندورا از آن‏ تحت عنوان سرمشق‏دهی‏2یاد می‏کند.او به هنگام‏ بحث از نظریهء یادگیری اجتماعی‏3از یادگیری‏ مشاهده‏ای سخن به میان می‏آورد و کودکان با مشاهدهء والدینی که به اعمال نیک،عبادت و نماز می‏پردازند،به‏ تقلید و تکرار آن رفتار مبادرت می‏کنند.حتی تقلید در بعد اجتماعی نیز معنی‏دار است و از آن تحت عنوان تقلید اجتماعی‏4یاد می‏کنند.

هر چند که‏ دعوت کودکان‏ به نماز لازم‏ است اما آثار عملی عبادت که‏ در معرض‏ دید آنان قرار می‏گیرد،تأثیر دعوت را دو صد چندان‏ می‏کند.

1. نقش تبلیغی

از دیگر نقش‏ها و وظایفی که بر عهدهء والدین‏ است،نقش تبلیغی است.امروزه آیین‏ها و کیش‏هایی‏ که غیرالهی‏اند و افکار بت‏پرستانه را در دنیا تبلیغ‏ می‏کنند،کم نیستند.این آیین‏ها منادی نجات بشر بوده، وعده‏های فریبنده‏ای به مردم دنیا می‏دهند.همهء آن‏ها سعی می‏کنند که با جاذبه‏های تبلیغ مردم را به سوی‏ مسلک و مرام خود دعوت نمایند.برای مثال،در اینترنت‏ به مقالات فراوانی دربارهء این نوع کیش‏ها و فرقه‏های‏ ضاله و گمراه‏کننده برمی‏خوریم که از الفاظ فریبنده‏ بهره می‏جویند و به قولی:

راه هموار است و زیرش دام‏هاست‏ قحطی معنا میان نام‏هاست‏ لفظها و نام‏ها چون دام‏هاست‏ لفظ شیرین ریگ آب عمر ماست

سالانه عده درخور توجهی با تأثیرپذیری از تبلیغات به مرام‏ها و مسلک‏های مختلفی می‏گروند.پس‏ اگر آثار تبلیغات تا این حد زیاد است و تا آن حد کارایی‏ دارد که مردم را به تغییر مسلک و مرام می‏کشاند، می‏توان به نحو احسن در جهتی سازنده از آن بهره جست‏ و با سخن گفتن دربارهء دین،عبادات و نماز و احکام آن، کودکان را به سوی عبادت جذب کرد.قرآن نیز بر این معنا تأکید شده است و خداوند پیامبر(ص)را مورد خطاب قرار داده، می‏فرماید:

"  يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك".

ای پیامبر ابلاغ کن آن‏چه را که از سوی رب و پروردگارت بر تو نازل گشته است.مراد در این‏جا ابلاغ مسئلهء امامت علی(ع)است و تبلیغ رهبری‏ دینی و ولایت علی(ع)تا آن درجه از اهمیت برخوردار است که می‏فرماید:

" وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ."

و اگر آن را ابلاغ نکنی،رسالت خود را به نحو اکمل ابلاغ‏ نکرده‏ای.آن روزی که این تبلیغ صورت می‏پذیرد خدای تعالی آن را به عنوان کمال دین دانسته، می‏فرماید: ِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُم‏. علی(ع)که وصی‏ پیامبر(ص)بود،به نیکویی نماز می‏گذارد و نماز او میزان‏ است و سرانجام نیز در محراب عبادت و نماز فرق‏ مبارکش به خون آغشته گردید و فریاد: فُزْتَ وَ رَبِّ الْكَعْبَة برآورد.

نتیجه آن‏که این همه اهمیتی که امر تبلیغ در اسلام دارد و بزرگان و معصومانی چون علی(ع)قربانی‏ تبلیغ دین خدا گشته‏اند،ما را بر آن می‏دارد که به تبلیغ‏ دین در خانه و بیان اهمیت نماز مبادرت ورزیم و اگر چنین نکنیم قطعا بچه‏ها به سوی عبادت و نماز گرایش‏ چندانی پیدا نمی‏کنند.

1. نقش تبشیری،تشویقی و تقویتی

مراد از تبشیر،آگاهانیدن فرد از آن است که اگر کار خوبی انجام بدهد،در پایان به او عطیه‏ای داده خواهد شد و خدای تعالی از این روش برای ترغیب بندگان به‏ امور نیک استفاده کرده است،در آن‏جا که می‏فرماید:

وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُون‏

و دیگرانی را که در سطوح بالاتری‏ هستند به کسب رضای معبود وعده داده،می‏فرماید:

" رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْه‏ ‏"

و کسب رضایت خدا امر ارزشمندی است و لذا در قرآن می‏فرماید:

وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَر

پس می‏توان برای جلب نظر فرزندان به سوی‏ عبادت و نماز از تبشیر استفاده کرد،مانند پدری که به‏ تحمیل‏ عبادت‏های‏ دشوار و ایجاد سختی‏های‏ فراوان که با توان و سن آن‏ها متناسب نیست‏ می‏تواند موجبات زدگی‏ از دین را فراهم سازد.

کودک خود می‏گوید:اگر نماز بخوانی برایت فلان‏ لباس را می‏خرم.او بدین ترتیب از روش تبشیر بهره‏ جسته است،ولی در مورد کودکان باید تحقق وعده‏ها نزدیک و سریعا قابل حصول باشد.

مراد از تشویق آن است که پس از اتمام نماز به‏ فرزندمان چیزی عطا کنیم و این امر موجب دوام‏ عبادت و استمرار توجه به فریضهء نماز می‏گردد. کودک با دریافت پاداش تمایل بیش‏تری‏ به انجام عبادت از خود نشان می‏دهد و باید به‏ تدریج که بزرگ و بزرگ‏تر می‏شود،سخن از اهمیت و فلسفهء نماز نیز به میان آورد تا عادت کردن به‏ اقامه نماز همراه با فهم و درک بهتر از این عبادت باشد. در تشویق کودکان باید دقت کنیم چیزی که‏

در اختیار کودک قرار می‏دهیم مورد علاقهء وی باشد.این‏ امر در مورد تبشیر و تقویت نیز صادق است.

منظور از تقویت‏5آن است که در اختیار کودک چیزی را قرار بدهیم که موجب‏ احتمال افزایش رفتار در او بشود و تفاوت‏ آن با تشویق در این است که تشویق موجب‏ افزایش عمل نمی‏شود،اما تقویت می‏تواند چنین پیامدی‏ را دربر داشته باشد.بدین ترتیب اگر چیزی در اختیار کودک قرار بدهیم و باعث افزایش عبادت و نماز در وی‏ بشود،آن چیز نقش تقویت‏کننده‏6را داراست.نتیجه آن‏ که باید برای تشویق و ترغیب فرزندان به امور عبادی از تبشیر،تشویق و تقویت کردن بهره بجوییم و حتما برای‏ اعطای شی‏ء به کودک باید اثر تجربه به امور مورد اسکن‏ وجود تذکرات‏ لطیف و سازنده امری‏ مفید و لازم است‏ و حتی در مورد بزرگ‏ترها نیز مصداق خواهد داشت.

علاقهء وی شناخت پیدا کنیم تا شاهد تأثیر فراوان آن‏ باشیم.

1. نقش تسهیلی(سهولت‏بخشی)

انجام عبادت و نماز به صورت کامل و تفصیلی و به‏جا آوردن تمامی شرایط آن کاری دشوار است.لذا به‏ منظور ترغیب کودکان می‏توان در عبادات آنان‏ تسهیلاتی در نظر گرفت.همان‏گونه که امام صادق(ع) فرمود:کودکان خود را در سحرگاهان بیدار می‏کنیم تا روزه بگیرند اما در طول روز هر وقت که خواستند می‏توانند افطار نمایند.در این‏جا ملاحظه می‏شود که با توجه به طاقت کم کودکان برای روزه‏داری و عدم توان‏ گرفتن روزهء کامل آن‏ها را تشویق می‏نمایند به مقداری‏ که می‏توانند روزه بگیرند،مثلا بخشی از روز را که‏ می‏توانند روزه بگیرند،نه این‏که ملزم باشند تمامی روز را روزه بدارند.برای نماز خواندن کودکان نیز می‏توان‏ تسهیلاتی فراهم ساخت.برای مثال،تهیهء آب ولرم در آن‏جایی که آب خانه سرد است.این امر به ویژه برای‏ خواندن نماز صبح توسط کودکان ضرورت دارد.پهن‏ کردن جانماز آن‏ها یا مختصر کردن برخی از ادعیه در قنوت و اموری نظایر این‏ها می‏تواند انجام عمل عبادی‏ توسط کودکان را سهولت بخشد.البته با افزایش سن‏ آنان می‏توانند بر کیفیت عبادت‏های آن‏ها افزود و سطح‏ راز و نیاز آنان را با خالق اعتلا بخشید،اما از تحمیل‏ عبادت‏های سخت و دشوار به آنان باید جدا پرهیز کرد، زیرا تحمیل عبادت‏های دشوار و ایجاد سختی‏های‏ فراوان که با توان و سن آن‏ها متناسب نیست می‏تواند موجبات زدگی از دین را فراهم سازد.

1. نقش تذکر و یادآوری

به‏طور قطع کودکانی که به تازگی به عبادت و نماز رو آورده‏اند ممکن است اوقات نماز را فراموش‏ کنند و گاه ناخواسته نماز خود را در وقت مناسب‏ نخوانند.به منظور پیش‏گیری از بروز چنین امری،باید در نظر داشته باشیم که گاه تذکراتی را به چنین کودکانی‏ بدهیم،اما تذکراتی ملایم و لطیف.برای مثال:پسرم الان‏ موقع نماز ظهر است،عزیزم بیا نمازت را بخوان. ضرورت تذکر از آن جهت روشن است که کودکان در شناخت وقت و زمان،به قابلیت و توانایی‏های کافی‏ دست نیافته‏اند و چنین تذکراتی می‏تواند عبادت و نماز را به آنان یادآوری کند و با عوامل زمینه‏ساز قبلی و ایفای‏ نقش‏هایی که قبلا ذکر آن‏ها رفت،انجام به‏موقع نماز را توسط آنان ممکن سازد.ولی اگر تذکرات به‏موقع‏ والدین نباشد گاه کودک دچار فراموشی شده،از اقامهء نماز باز می‏ماند.وجود تذکرات لطیف و سازنده امری‏ مفید و لازم است و حتی در مورد بزرگ‏ترها نیز مصداق‏ خواهد داشت.چنان‏که قرآن می‏فرماید:

" فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرى‏ ‏"

و در آیه دیگری می‏فرماید:

" وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‏ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنين‏".

1. نقش حمایتگری‏7

کودکان گاه در حین اجرای عبادت یا به هنگام‏ برخورد با دیگران ممکن است دچار شبهاتی در مورد نماز و عبادت بشوند.هم‏چنین ممکن است نکاتی که‏ می‏شنوند،باعث تردید آنان شده،آن‏ها را از خواندن نماز و انجام عبادت بازدارد.لذا به منظور حفظ تمایل و اشتیاق‏ آن‏ها به عبادت،باید درصدد حمایت از آن‏ها برآمد و پاسخ این شبهات را با نگرشی علمی و عقلانی ارائه کرد کودک برای‏ انجام عبادت و ادامه دادن آن‏ نیازمند حمایتگری‏ بزرگ‏ترهاست و حمایت فکری و معنوی آن‏ها کودکان را در انجام عبادات‏ استوار می‏گرداند.

تا درخور فهم کودک باشد و حتما باید به زبانی ساده بدان‏ پرداخت تا مشکلاتی که نسبت به انجام عبادت و نماز در ذهن کودک بروز کرده است برطرف شده،با آرامش‏ و طیب‏خاطر به عبادت بپردازد.باید برای کودکان گفته‏ شود که وقتی آن‏ها نماز می‏خوانند خداوند به آنان‏ حسناتی می‏دهد و آن‏ها را بیش‏تر دوست می‏دارد.پس‏ کودک برای انجام عبادت و ادامه دادن آن‏ نیازمند حمایتگری بزرگ‏ترهاست و حمایت فکری و معنوی آن‏ها کودکان را در انجام عبادات استوار می‏گرداند.

 

بحث و نتیجه‏گیری

نماز خواندن در دین مبین اسلام از اهمیت‏ شایانی برخوردار است.نماز را ستون دین معرفی‏ کرده‏اند و فرموده‏اند:«الصلاة عمود الدین»،پایداری و خیمهء دینداری فرد در گرو ستون محکم نماز است.نماز آدمی را از زشتی‏ها و منکرات باز می‏دارد،چرا که حق‏ تعالی در قرآن می‏فرماید:

إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر.

از سوی دیگر،برای‏ حفظ ارزش والای نماز علی(ع)در محراب و حسین بن علی(ع)در صحرای مالامال از عشق کربلا به شهادت رسیدند.خداوند می‏فرماید:

أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري‏،

نماز را برای ذکر من برپا دار و ذکر را زمینهء لازم‏ برای ارائه لطف دانسته،فرمود:

" فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُم‏‏"،

مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مراد از یاد،برخودار کردن بندگان از الطاف مزید خویش است.نماز رمز دست یافتن به فلاح و رستگاری است:

" قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذينَ هُمْ في‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ."

و اگر انسان‏ها ایمان‏ بیاورند خدای درهای رحمت و برکت را از آسمان‏ها و زمین بر آن‏ها می‏گشاید و لذا فرمود:

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض‏.

نماز رمز این گشایش‏ها و برکت‏هاست و مددکار انسان‏ در شرایط سخت محسوب می‏شود.بیهوده نیست که‏ ابن سینا این فیلسوف بزرگ مسلمان به هنگام برخورد با مشکلات و مسائل پیچیده‏ای که قادر به حل آن‏ها نبود رو به سوی خالق می‏کرد و نماز می‏خواند و به برکت این‏ نماز خداوند مساعدت می‏نمود و معما گشوده می‏شد.رمز این حرکت و تلاش ابن سینا را می‏توان در این آیهء کریمه یافت که می‏فرماید:

 اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ.

یعنی از نماز و روزه کمک و استعانت بجویید.پس نماز ابن سینا به‏ هنگام برخورد با مشکلات و مسائل‏ پیچیده‏ای‏ قادر به حل آن‏ها نبود رو به سوی‏ خالق می‏کرد و نماز می‏خواند و به برکت این‏ نماز خداوند مساعدت‏ می‏نمود و معما گشوده می‏شد.

را یاوری قدرتمند و حاوی فواید دنیوی و اخروی فراوان‏ بدانیم.با چنین نگرشی باید به تشویق و ترغیب‏ کودکان بپردازیم تا این عبادت حیات‏بخش از کودکی با وجود آن‏ها عجین گردد و سلامت دین و دنیا و جهان آخرت آنان در پرتو آن تأمین شود.والدین نیز برای تحقق این امر در نزد ذات باری مأجور خواهند بود.

منابع

-قرآن کریم.

-باقری،خسرو:نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، انتشارات مدرسه،چاپ سوم،تهران 1374.

-سیف،علی‏اکبر:روان‏شناسی پرورشی،انتشارات‏ آگاه،چاپ نهم،تهران 1372.

-فرهنگی،علی‏اکبر:ارتباطات انسانی،تهران.

پی‏نوشت:

(1)- IMITATION

(2)- MODELING

(3)- SOCIAL LEARNING THEORY

(4)- SOCIAL IMITATION

(5)- REINFORCERMENT

(6)- REINFORCER

(7)- SUPPORTIVENESS

 

مولف: ایمانی، محسن

ناشر: ( مجله پیوند » آذر 1382 - شماره 290 )