امام صادق‌(علیه‌السلام‌) از‌ پدر بزرگوارشان امام بـاقر(عـلیه‌السلام) و ایشان از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در خصوص این‌ نماز مستحبی چنین نقل می‌کنند: «صَلُّوا فی ساعَةِ الْغـَفْلَةِ وَلَوْ رَکْعَتَیْنِ فَاِنَّهُما تُورِدانِ‌ دارَ الْکَرامة؛» در‌ ساعت غفلت نماز بخوانید ؛ اگرچه دو رکعت باشد، این دو رکعت نـماز [شما را] به بهشت وارد می‌کند.

بسم الله الرحمن الرحیم

‌ ‌‌‌سـند‌ نماز غفیله

غفیله اسم مصغر از غفلت است؛ یعنی غفلت کوچک.

امام صادق‌(علیه‌السلام‌) از‌ پدر بزرگوارشان امام بـاقر(عـلیه‌السلام) و ایشان از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در خصوص این‌ نماز مستحبی چنین نقل می‌کنند: «صَلُّوا فی ساعَةِ الْغـَفْلَةِ وَلَوْ رَکْعَتَیْنِ فَاِنَّهُما تُورِدانِ‌ دارَ الْکَرامة؛»[1]در‌ ساعت غفلت نماز بخوانید ؛ اگرچه دو رکعت باشد، این دو رکعت نـماز [شما را] به بهشت وارد می‌کند.

در روایـتی دیـگر چنین می‌فرمایند:

«تَنْفِلوُا فِی ساعَةِ الْغَفْلَةِ وَلَوْ رَکْعَتَیْنِ خَفیفَتَیْنِ فَاِنَّهُما تُورِدانِ دارَ‌ الْکَرامَةِ. قیلَ یا رسُول اللّه وَ مَا ساعَةُ الْغَفْلَةِ؟ قالَ: بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَالعِشاء؛»[2] نماز مستحب به جا آورید در ساعت غفلت. اگرچه این نماز دو رکعتی خـفیف [و آسان] باشد؛ چرا که‌ همین‌ دو رکعت نماز [شما را] وارد بهشت می‌کند. پرسیده شد ای رسول خدا! ساعت غفلت چه هنگامی است؟ فرمود: بین مغرب و عشا است.

امام صادق(علیه‌السلام) از قول پیامبر‌ اکرم‌(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نـقل کـرده است که: «لا تَتْرُکُوا رَکْعَتَیِ الْغُفَیْلَةِ وَ هُما بَیْنَ الْعِشائَیْنِ؛»[3] دو رکعت‌ نماز‌ غفیله را ـ که بین نماز مغرب و عشاء است ـ ترک نکنید.

کیفیت نماز غفیله

درباره کـیفیت اقـامه این نماز مستحبی، امام صادق(علیه‌السلام) چنین فرموده اند: کسی‌ که‌ می‌خواهد‌ بین نماز مغرب و عشاء‌ دو‌ رکعت‌ نماز بخواند، در رکعت اول بعد از سوره حمد بگوید:

«وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی‌ فِی‌ الظُّلُماتِ‌ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ‌ مِنَ‌ الظّالِمِینَ * فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الغَمِّ وَکَذ لِکَ نُنْجِی المُؤْمِنِینَ.»[4]

و در رکعت دوم بعد از سوره حمد‌ بگوید:

«وَ عِنْدَهُ‌ مَفاتِحُ الغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلاّ هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی البَرِّ‌ وَ البَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّ یَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الأَرْضِ وَلا رَطْبٍ وَلا یابِسٍ إِلاّ فِی‌ کِتابٍ‌ مُبِینٍ.»[5]

و پس از فراغت از قرائت، دستهایش را بلند کند(قنوت بگیرد) و بگوید:

«اَللّهُمَّ إِنّی اَسْئَلُکَ بِمَفاتِحِ الْغَیْبِ الَّتی لا یَعْلَمُها اِلاّ اَنْتَ اَنْ تَصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ‌ مُحَمَّدٍ‌ وَ‌ اَنْ تَفْعَلَ بی کَذا وَ کَذا.» و به جای کذا و کذا‌ حاجات‌ خود‌ را بگوید و سپس بگوید: «اَللّهُمَّ اَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَتی وَ الْقادِرُ عَلی طَلِبَتی تَعْلَمُ حاجَتی‌ فَأَسْئَلُکَ‌ بِحَقِّ‌ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ لَمّا قَضَیْتَها لی.» خداوند خواسته‌های او‌ را‌ [اگر مـصلحت باشد] عطا می‌کند.[6]

مراجع تقلید، این نماز را یکی از نمازهای‌ مستحبی‌ معرفی‌ کرده‌اند و وقت انجام آن را ـ بعد از نماز مغرب تا وقتی که‌ سرخی‌ طرف مغرب از بین برود ـ دانسته‌اند[7] وطبق نظر امام صادق(علیه‌السلام‌) فتوا‌ داده‌اند.

فلسفه نماز غفیله یا ذکر یونسیه

شاید یکی از دلایل توصیه به اقامه نماز غفیله‌ و ثواب آن، این است که حـضرت یـونس(علیه‌السلام) یک لحظه غفلت کرد‌ و از‌ قوم خود جدا شد و سرنوشت او با دریا و ماهی پیوند خورد و در‌ شکم‌ ماهی‌ پس از انابه به درگاه خدای سبحان نجات‌ پیدا‌ کرد و شاید تأکید رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بر این نماز، به لحاظ‌ غـفلتهای‌ کـوچک و بزرگی باشد که ما هر‌ روز‌ مرتکب‌ می‌شویم. تا ما هم از ظلمتهای ظاهری‌ و باطنی نجات پیـدا کنیم.

بزرگان گفته‌اند: بالاترین ذکر در بین اذکار، ذکر یونسیه‌ «لااله‌ الا انت سبحانک انی کنت‌ مـن‌ الظـالمین» است.

نماز‌ مستحبی‌ دیگر

ناگفته نماند که به غیر‌ از‌ نماز غفیله که بین نماز مـغرب و عـشا خـوانده می‌شود، دستور به‌ خواندن‌ نمازهای دیگری نیز رسیده است.[8]

1- «عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(علیه‌السلام‌) قَال‏: قُلْنَا لِرَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) عِنْدَ وَفَاتِهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنَا، فَقَالَ: أُوصِيكُمْ بِرَكْعَتَيْنِ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ تَقْرَأُ فِي الْأُولَى الْحَمْدَ وَ إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها ثَلَاثَ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ فِي الثَّانِيَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً فَإِنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فِي كُلِّ شَهْرٍ كَانَ مِنَ الْمُتَّقِينَ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِكَ فِي كُلِّ سَنَةٍ كُتِبَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ فَإِنْ فَعَلَ فِي كُلِّ جُمْعَةٍ مَرَّةً كُتِبَ مِنَ الْمُصَلِّينَ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِكَ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ زَاحَمَنِي فِي الْجَنَّةِ وَ لَمْ يُحْصِ ثَوَابَهُ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ جَلَّ وَ تَعَالَى.»[9] هنگام وفات‌ رسول‌ خـدا(صـلی‌الله‌علیه‌و‌آله)، حضرت امام علی(علیه‌السلام‌) به ایشان عرض می‌کنند: به ما وصیتی فرمایید. حـضرت خـتمی مـرتبت(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: شما را به‌ دو‌ رکعت نماز توصیه می‌کنم کـه بـین مغرب و عشاء [با این کیفیت خوانده شود]: در رکعت‌ اول،‌ حمد‌ و [سپس] اذا زلزلت الارض را سیزده‌ بار‌ بـخوانید.‌ در‌ رکـعت‌ دوم،‌ حمد و [سپس] قل هـو اللّه احـد را پانزده مـرتبه بـخوانید. پس هـر که در ماه این نماز را بخواند؛ در زمـره مـتقین قرار می‌گیرد و هر‌ که در هر سال این نماز را بخواند در ردیف محسنین اسـت و هـر که در هر جمعه یک بار بـخواند، از نمازگزاران محسوب می‌شود. و هـر کـه در هر‌ شب‌ این نماز را قـرائت کـند، در بهشت با من خواهد بود. (یعنی من بهشت را برای او ضمانت می‌کنم) و ثواب ایـن نـماز را غیر از خدای جهانیان کسی‌ نـمی‌تواند‌ شـمارش کند.

2- از حضرت امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمودند: «مَنْ صَلَّى بَعْدَ الْمَغْرِبِ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ يَقْرَأُ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ انْفَتَلَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ لَيْسَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ تَعَالَى ذَنْبٌ إِلَّا وَ قَدْ غُفِرَ لَهُ.»[10] هر كس بعد از نماز مغرب چهار ركعت نماز بخواند، و در هر ركعت از آن پانزده بار قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قرائت كند، وقتى نماز را تمام كند، بين او و خداوند متعال گناهى نمى‏ماند كه خدا آن را نبخشيده باشد.

مولف: سید عباس رفیعی پور