یکی از نشانه‌های آشکار اهمیت دادن به نماز، اقامه آن در اول وقت است؛ زیرا پاسخ سریع به خواسته بزرگان، نشانه احترام و ادب، نسبت به آنان است. ازاین‌رو، افراد نمازگزار به مجرد شنیدن نوای ملکوتی اذان که اقامه نماز را از جانب پروردگار اعلان می‌دارد، همه کارهای خویش را تعطیل کرده، به نماز می‌ایستند. در اهمیت نماز اول وقت، همین بس که حضرت سید الشهدا علیه‌السلام در روز عاشورا و در معرکه جنگ با سپاه عمر سعد و در برابر تیرهای دشمنان هم، نماز را رها نکرد.

الگوی مسلمانان در همه زمینه‌های زندگی فردی و اجتماعی و اعمال و کردارهای عبادی، پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه معصومین علیهم‌السلام هستند. آن بزرگواران که آیین نماز خواندن و شیوه کرنش در برابر پروردگار را به ما آموختند، بر نماز اول وقت، تأکید فراوان کردند. با دقت در توصیه‌های آنان درمی‌یابیم که آثار نماز، وقتی به درستی در وجود آدمی، ظاهر می‌شود که در اول وقت، خوانده شود.

در قرآن آیه‌ای هست که خداوند متعال می‌فرماید: « فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ »[1]؛ پس وای بر نمازگزارانی که از نمازشان غافلند. در حدیثی از امیر المؤمنین علی علیه‌السلام آیه فوق، چنین معنا شده است:

«عملی نزد خداوند، محبوب‌تر از نماز نیست. چیزی از امور دنیا، شما را از خواندن نماز در اول وقت، باز ندارد؛ زیرا خدای تعالی، برخی نمازگزاران را در این آیه، مذمت فرموده است: «واى بر نمازگزارانى كه از نمازشان، غفلت ورزيدند»؛ يعنى واى بر نمازگزارانى كه از اوقات نماز، غفلت كنند و نسبت به انجام نماز در اول وقت، سهل انگارى نمايند».[2]

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:

«نماز، ستون دین است، پس هر کس که عمداً نمازش را ترک کند، دینش را منهدم کرده است و کسی که نماز خود را در وقتش به جا نیاورد، داخل «ويل» می‌شود و «ويل»، چاهی است در جهنم که خداوند می‌فرماید: «واى بر نمازگزارانى كه از نماز خويش غفلت دارند».[3]

لذا آیه 78 سوره اسراء به برپاداری نمازهای واجب در اول وقت به ویژه نماز صبح که مشهود (مورد مشاهده و شهادت) فرشتگان شب و روز واقع می‌شود، دستور می‌دهد.

« أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّـمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرآنَ الفَجْرِ إِنَّ قُرآنَ الفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً »؛

نماز را هنگام زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب (اشاره به نماز ظهر، نماز عصر، نماز مغرب و نماز عشاء) و هم‌چنین قرآن فجر یا همان نماز «صبح» را بپا دار؛ چرا که قرآن فجر، مشهود فرشتگان شب و روز است.

بنابراین، نماز صبح که در اول وقت خوانده شود در دو پرونده ثبت می‌شود.[4]

پرسشی که بسیاری دارند این است که چه کنیم تا «براى نماز صبح، بيدار شويم و نماز صبحمان قضا نشود؟» همین پرسش را در محضر آیه‌اللّه بهجت قدس‌سره مطرح کردند و ایشان در جواب فرمود:

اگر بر نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا مواظبت کنید و به آن‌ها اهمیت بدهید و آن‌ها را سر وقت بخوانید خدای متعال، شما را برای نماز صبح، بیدار می‌کند و نمی‌گذارد نماز صبحتان قضا شود.[5]

«عبداللّه‏بن‏مسعود» از پیامبر بزرگوار اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله گزارش کرد که برترین اعمال را از پیامبر پرسیدم، ایشان فرمود:

به جای آوردن هر نماز در اول وقت آن، برترین اعمال است.[6]

با این همه سفارش و تأکید، متأسفانه مشاهده می‌شود که در بعضی از محافل مذهبی عزاداری سیدالشهدا علیه‌السلام به اندازه‌ای که به مداحی و برخی حواشی این‌گونه مراسم؛ مثل نذری دادن و نذری گرفتن، سیاه پوش کردن مساجد و معابر عمومی و... توجه می‌شود ـ که البته در جای خودش باید مورد توجه باشد ـ به مسئله نماز اول وقت یا حتی اصل نماز، توجه‌ای نمی‌شود؛ چرا که بعضاً این طور مجالس به حدی به طول می‌انجامد ـ حتی تا نیمه‌های شب ـ که دیگر توانی برای بیدار شدن فرد برای اقامه نماز صبح باقی نمی‌ماند! ازاین‌رو، دست اندرکاران هیئت‌های مذهبی و مبلغان دینی و هم‌چنین مداحان اهل بیت علیهم‌السلام باید مراسم و برنامه‌های عزاداری را به گونه‌ای اداره و تنظیم کنند که در وقت نماز، این تکلیف و فریضه واجب الهی، فدای یک امر مستحب ـ ولو مستحب مؤکد ـ نگردد.

[1]. ماعون، آيه 5 .
[2]. حر عاملى، وسائل‏الشيعه، ج3، ص82 ، ح19: «ليس عمل أحبّ إلى اللّه عزّوجلّ من الصلاة فلا يشغلنّكم عن أوقاتها شيء من أمور الدنيا فإنّ اللّه ذمّ أقواماً فقال: « الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ » يعني أنّهم غافلون استهانوا بأوقاتها».
[3]. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج79، ص302، ح1: «الصلاة عماد الدين، فمن ترك صلاته متعمّداً فقد هدم دينه، و من ترك أوقاتها يدخل الويل، و الويل واد في جهنّم، كما قال اللّه تعالى: « فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ »».
[4]. حر عاملى، وسائل الشيعه، ج3، ص156.
[5]. به نقل از كتاب: در محضر آيه‏اللّه بهجت رحمه‏الله.
[6]. مارواه ابن مسعود عن النبيّ صلى‏‌الله‌‏عليه‌‏و‏آله و سأله عن أفضل الأعمال، فقال: «الصلاة في أوّل وقتها». محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج83 ، ص63، ح27.

آیت الله امینی

مولف: آیت الله امینی (ره)