کارکردهای پنهان نماز در ایجاد وحدت و انسجام میان مسلمانان
وحدت و انسجام؛ کارکرد پنهان نماز
وحدت و انسجام یکی از کارکردهای پنهان نماز است. این اثر آنگاه تحقق خارجی می‌یابد که نمازگزاران، نماز را به صورت آیینی و به اشتراک هم انجام دهند. هرچند آنان این عمل را با قصد قربت انجام می‌دهند، اما بالتبع، انسجام و وحدت میان مسلمین نیز تحقق می‌یابد. نمازهای جماعت در محلات، ادارات، سازمان‌ها، نماز جمعه، نماز آیات و نماز استسقاء از جمله اعمال عبادیِ فردی ـ جمعی هستند که چنانچه با شرایط اولیه (قصد قربت و عبادت) صورت گیرد، انسجام و وحدت اجتماعی، یکدلی یا همدلی و تعاون از کارکردهای پنهان آن است.
نماز؛ نماد وحدت و برابری
وجه انسجام‌بخشی نماز به این است که در نماز همه با یک شعار، به یک قبله، در یک صف و بدون توجه به رنگ، نژاد، زبان و بدون تبعیض طبقاتی، رو به درگاه حضرت حق ایستاده و در مقابل عظمت او با همدلی و خشوع و خضوع، تمام قدرت‌های دنیوی را نادیده می‌انگارند و فقط به خدا می‌نگرند.
نماز؛ دشمن نفاق و عامل وحدت
در کتاب "معانی الاخبار" حدیثی از امام صادق(ع) روایت شده است که در آن ابن‌سنان نقل کرده است:
"ما خدمت امام صادق نشسته بودیم. شخصی از جمع گفت: یابن‌رسول‌الله، من از اینکه منافق باشم خوف دارم. حضرت در پاسخ فرمودند: مگر چنین نیست که وقتی روز یا شب در منزل تنها به سر می‌بری، نماز می‌گزاری؟ مرد گفت: آری. حضرت ادامه دادند: برای چه نماز می‌خوانی؟ مرد گفت: برای خدای تبارک و تعالی. حضرت نهایتاً فرمودند: چگونه می‌شود منافق باشی در حالی که برای خدای عزوجل نماز می‌خوانی!"
این حدیث گویای این امر است که نماز ذاتاً با نفاق ناسازگار و با وحدت و همدلی سازگار است. بنابراین، داستان روایت یک قضیه شخصی و منحصر به فرد پرسش‌کننده نیست؛ بلکه حضرت در حقیقت حکمی کلی را بیان می‌کنند که: "هر کسی که نماز می‌خواند، در جهت نفاق گام بر نمی‌دارد و در راستای وحدت و همدلی تلاش می‌کند."
نماز جماعت؛ نماد همبستگی جهانی
برجسته‌ترین نماد همبستگی، نماز جماعت است. اگر همه مسلمانان نمازهای یومیه خود را در مساجد و محل کار و کسب خود اقامه نمایند، نمادی از همبستگی در جهان اسلام به وقوع خواهد پیوست. به‌گونه‌ای که سبب وحشت دشمنان را فراهم خواهد نمود. نماز جماعت از این جهت که توانسته نماد اتحاد و همبستگی در میان مسلمانان باشد، از مواردی بوده است که غیرمسلمانان را به شگفتی واداشته است.
شرق‌شناس و شگفتی از نماز جماعت
حکایتی از یک شرق‌شناس این مسئله را به‌خوبی تأیید می‌کند. در کتاب "واعظ اجتماع" برداشت یک شرق‌شناس از نماز جماعت چنین روایت شده است:
"آخرین جمله‌ای که در آن عبادتگاه بر دفتر او نقش بست، این‌گونه بود: تا هنگامی که این نمازها در مساجد برقرار است، به علت اتحاد و هماهنگی ناشی از آن، مسلمانان هیچ‌گاه شکست را تجربه نخواهند کرد."
او در آنجا احساس غریبی می‌کرد و از این اتحاد و یکی شدن با هم و با مخلوق عالم در شگفت مانده بود. دگرگون به نظر می‌رسید و رنگی بر چهره‌اش نمانده بود. پس از پایان نماز، تاب نیاورد و وارد شد و در گوشه‌ای نشست و تنها توانست با کلمات، شگفتی‌اش را بر کاغذ بیاورد و دیگر هیچ. سپس آخرین جمله‌ای را که نوشته بود، برایم خواند: "به امید پیروزی همه مسلمانان."
نماز؛ تقویت همسویی و همدلی
بدین ترتیب، اگر نماز به صورت هماهنگ از حیث زمانی، مکانی و مناسکی انجام شود، یقیناً دل‌ها و فکرها را به هم نزدیک خواهد کرد و پیوند برادری و دوستی را تحکیم خواهد بخشید و باعث تقویت همسویی و همسانی و وحدت خواهد گردید. جلوگیری از اختلالات اجتماعی ـ سیاسی و تعمیق وحدت و همدلی سیاسی و اجتماعی از کار ویژه‌های نماز به‌حساب می‌آید.
