فضيلت ذكر و دعا پس از نماز

- امام باقر ( عليه السلام )
- درباره گفته خداوند تبارك و تعالى : " پس چون فراغت يافتى ( در دعا ) بكوش و با اشتياق ، به سوى پروردگارت روى آور "
- : هنگامى  كه پس از سلام دادن ، نماز را تمام كردى و هنوز نشسته اى ، به دعا براى دنيا و آخرت بپرداز و هنگامى  كه از دعا فارغ شدى به خداوند تبارك و تعالى التماس كن ، تا آن را از تو بپذيرد .
 

- امام صادق ( عليه السلام )
- در گفته خداى عز وجل : " پس چون فراغت يافتى ( د بكوش و با اشتياق ، به سوى پروردگارت روى آور "
- : مبادا كه دعاى پس از نماز واجب را وانهى ، كه فضيلت آن پس از نماز واجب همچون فضيلت نماز واجب بر نماز مستحب است .
- پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) : هر كس از نماز صبح تا طلوع خورشيد در نمازگاهش بنشيند ، خداوند او را از آتش حفظ مى  كند .
- هر كس نماز صبح بگزارد و سپس به ذكر خدا بنشيند تا خورشيد طلوع كند ، بهشت برايش واجب مى  شود .
- عمر : همانا پيامبر لشگرى را به سوى " نجد " فرستاد . پس غنايم زيادى به چنگ آورده زود بازگشتند . مردى كه با آنان نرفته بود گفت : ما گروهى نديده بوديم كه چنين سريع و با اين همه غنيمت بازگردند . پس پيامبر فرمود : آيا شما را به گروهى راهنمايى نكنم كه بازگشتشان سريع تر و غنيمتشان بيشتر است ؟ گروهى كه در نماز صبح حاضر مى  شوند و سپس به ذكر خداوند مى  نشينند تا آنگاه كه خورشيد بر آنان طلوع كند . پس اينان ، بازگشتشان سريع تر و غنيمتشان بيشتر است .
- جابر بن سمره : پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) هرگاه نماز صبح مى  گزارد ، در نمازگاهش مى  نشست تا خورشيد ، نيك در آيد .
- امام على ( عليه السلام ) : ذكر و دعاء پس از نماز صبح و عصر ، روزى را افزون مى  كند .
- امام باقر ( عليه السلام ) : دعا كردن پس از نماز واجب ، برتر از نماز مستحبى خواندن است ( 3 ) .
- امام صادق ( عليه السلام ) : مردم به چيزى سخت تر ( يا سودمندتر ) از ذكر و دعاى پس از نماز ، نپرداخته اند .
- براى روزى جستن ، دعاى پس از نماز ( 2 ) ، كاراتر از سفر به شهرهاست ( 3 ) .
- خداوند عز وجل ، نمازهاى پنجگانه ( 4 ) را در بهترين زمانها بر شما واجب كرده است . پس پيوسته در پى نمازها ، دعا كنيد .
- هر كس نمازى واجب بگزارد و تا نماز واجب ديگرى به ذكر و دعا بپردازد ، مهمان خداست و بر خداوند سزد كه مهمانش را گرامى  بدارد .

 آنچه پس از نماز مى  سزد

سه بار تكبير گفتن
 

- امام باقر ( عليه السلام ) : هنگامى  كه سلام دادى ، دستانت را سه بار به تكبير بلند كن .
- مفضل بن عمر : به امام صادق ( عليه السلام ) عرض كردم : به چه علت نمازگزار پس از سلام دادن ، سه بار تكبير مى  گويد و همراه آن دستانش را بلند مى  كند ؟ فرمود : چون پيامبر هنگام فتح مكه نماز ظهر را با اصحابش نزد " حجر الاسود " خواند و هنگامى  كه سلام داد ، سه بار دستانش را به تكبير بلند كرد و گفت : هيچ خدايى جز خداوند نيست ، خداوند يگانه يگانه يگانه ، به وعده اش وفا كرده ، بنده اش را يارى رسانده و لشگرش را عزيز داشته و به تنهايى بر همه دسته ها غلبه نموده است . پس مالكيت براى او و سپاس مخصوص به اوست . زنده مى  كند و مى ميراند و او بر همه كار تواناست . سپس به اصحابش روى كرد و فرمود : اين تكبير ، در پى هر نماز واجب است و هر كس آن را پس از سلام دادن ، انجام دهد و اين گفته را بگويد ، شكر خداوند - يادش بلند باد - را كه به سبب تقويت اسلام و لشكر آن ، بر او واجب شده ، به جا آورده است .

آية الكرسى خواندن
 

- پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) : اى على ، پيوسته در پى نماز واجب ، " آية الكرسى " را بخوان كه جز پيامبر ، درستكار و شهيد بر آن مواظبت نمى  ورزد .
- كسى كه در پى هر نماز واجب " آية الكرسى " بخواند ، تنها فاصله ميان او تا در آمدن به بهشت ، مرگ است .
- آن كه در پى نماز واجب ، " آية الكرسى " بخواند ، تا نماز ديگر در پناه خداست .

سوره توحيد خواندن
 

- پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) : هر كس سوره توحيد را ده مرتبه در پى هر نماز واجب بخواند ، خداوند حوريه هاى بهشتى را به همسريش در مى  آورد ( 5 ) .
- امام صادق ( عليه السلام ) : هر كس به خدا و روز آخرت ايمان دارد ، " قل هو الله احد " خواندن را در پى نماز واجب وانگذارد كه هر كس آن را بخواند ، خداوند خير دنيا و آخرت را برايش فراهم مى  آورد و افزون بر او ، پدر و مادر و فرزندان آن دو را مى آمرزد .  درود فرستادن بر پيامبر و خاندانش
- امام على ( عليه السلام ) : هرگاه بنده از نمازش فارغ شود ، بر پيامبر درود فرستد و بهشت را از خداوند بخواهد و از آتش به خدا پناه ببرد و بخواهد كه حوريه هاى بهشتى را به همسريش درآورد .
 

 تسبيحات حضرت زهرا ( عليها السلام )
 

- امام صادق ( عليه السلام ) : كسى كه پس از نماز واجب در پى كار ديگر نارفته ، تسبيحات حضرت فاطمه زهرا ( عليها السلام ) را بگويد ، خداوند او را مى آمرزد و بايد ( تسبيحات را ) با الله اكبر آغاز كند .
- تسبيحات فاطمه در هر روز و در پى هر نماز ، نزد من محبوب تر از هزار ركعت نماز در هر روز است .
- ابودرداء : نزد پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) آمدم و گفتم : اى پيامبر خدا ، ثروتمندان ، دنيا و آخرت را بردند ، نماز مى  خوانيم و مى  خوانند ، روزه مى  گيريم و مى  گيرند ، صدقه مى  دهند و ما نمى  دهيم . فرمود : آيا تو را به چيزى راهنمايى نكنم كه اگر انجام دهى هيچ كس پيش از تو به آن پيشى نگرفته و هيچ كس هم از اين پس ، به تو نمى  رسد جز كسى كه همچون تو كند ؟ در پى هر نماز ، سى و سه بار سبحان الله ، سى و سه بار الحمد لله و سى و چهار بار الله اكبر مى  گويى .

 استغفار كردن
 

- پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) : گناهان كسى كه در پى هر نماز سه بار استغفار كند و بگويد : " از خدايى كه جز او خدايى نيست و زنده و پاينده است ، آمرزش مى  طلبم و به سويش باز مى  گردم " آمرزيده مى  شود .
- ثوبان : پيامبر خدا ( صلى الله عليه وآله ) هر گاه نمازش را به پايان مى  برد ، سه بار استغفار مى  كرد و مى  گفت : " خدايا تو سلام هستى و سلام از توست ، مباركى اى شكوهمند گرامى  " .
 

 سجده شكر گذاردن
 

- امام صادق ( عليه السلام ) : سجده شكر بر هر مسلمان واجب است ، با آن نمازت را كامل مى  كنى ، پروردگارت را خشنود مى  سازى و فرشتگان را به شگفتى مى  آورى . همانا آنگاه كه بنده نماز خواند و سپس سجده شكر گزارد ، پروردگار متعال ، پرده از ميان او و فرشتگان بر مى  گيرد و مى  گويد : اى فرشتگان من ، به بنده ام بنگريد كه با عبادتش به من تقرب جست و پيمانم را به پايان برد . سپس براى من به خاطر شكر نعمتهايى كه به او بخشيده ام ، سجده كرد . فرشتگانم ، چه چيزى براى اوست ؟ پس فرشتگان مى  گويند : اى پروردگار ما ، رحمت تو . سپس پروردگار مى  گويد : ديگر چه ؟ و فرشتگان مى  گويند : اى پروردگار ما ، بهشت تو . پس پروردگار متعال مى  گويد : ديگر چه ؟ و فرشتگان مى  گويند : اى پروردگار ما ، حل مشكلاتش . پس پروردگار مى  گويد : ديگر چه ؟ و هيچ چيز از نيكيها نمى  ماند ، جز اينكه فرشتگان مى  گويند . سپس خداوند متعال مى  گويد : اى فرشتگان من ديگر چه ؟ و فرشتگان مى  گويند : اى پروردگار ما ، هيچ نمى  دانيم . پس خداوند متعال مى  گويد : از او قدردانى مى  كنم همانگونه كه او مرا سپاس گزارد و با فضل و بخششم به او روى مى  كنم و رحمتم را به دو نشان مى  دهم .
- على بن حسن بن على بن فضال از امام رضا ( عليه السلام ) : سجده شكر گزاردن پس از نماز واجب در برابر توفيقى است كه خداوند - يادش بلند باد - به بنده داده تا واجبش را انجام دهد . و كمترين چيزى كه از گفتار در آن كفايت مى  كند اين است كه سه مرتبه " شكرا لله " گفته شود . گفتم : معناى اين گفته : " شكرا لله " چيست ؟ فرمود : مى  گويد : اين سجده از من است براى سپاسگزارى از خداوند كه مرا توفيق خدمت و انجام واجبش داد و شكر سبب افزونى است . پس اگر در نماز كوتاهى كرده با اين سجده ، آن را كامل مى  كند .
- طبرسى : محمد بن عبد الله حميرى در نامه اى به امام مهدى ( عج ) از سجده شكر پس از نماز واجب پرسيد و اين گونه نوشت : برخى از ياران آن را بدعت مى  دانند ، آيا جايز است ، انسان اين سجده را پس از نماز واجب بگزارد ؟ و اگر جايز است در نماز مغرب پس از خود نماز است يا پس از آنكه چهار ركعت نماز نافله مغرب را هم خواند ؟ امام پاسخ داد : سجده شكر از لازمترين و ضرورى ترين سنتها است و هيچ كس آن را بدعت نخوانده ، مگر كسى كه خود در پى بدعت گذارى در دين است . و اما روايتى كه سجده شكر پس از نماز مغرب و اختلاف در زمان انجام آن را مطرح مى  كند كه آيا پس از سه ركعت مغرب يا پس از چهار ركعت نافله آن است ، ( پاسخش اين است ) برترى دعا و تسبيح پس از نمازهاى واجب ، بر دعا پس از نمازهاى نافله ، مانند برترى خود نمازهاى واجب بر نافله است و سجده شكر ، گونه اى دعا و تسبيح است . پس بهتر است ، پس از نماز واجب باشد . گرچه انجامش پس از نمازهاى نافله نيز جايز است .

گونه بر خاك نهادن
 

- امام صادق ( عليه السلام ) : موسى بن عمران ( عليه السلام ) هرگاه نماز مى  گزارد ، تا گونه راست و چپش را به زمين نمى چسباند ، در پى كار ديگرى نمى  رفت .
- خداوند به موسى ( عليه السلام ) وحى كرد كه اى موسى ، آيا مى  دانى از ميان آفريده هايم چرا تو را به هم صحبتى ام برگزيدم ؟ گفت : اى پروردگار من ، به چه سبب ؟ پس خداوند تبارك و تعالى به او وحى كرد كه اى موسى : من درون و برون بندگانم را وارسى كردم . پس هيچ كس را نيافتم كه خود را براى من بيش از تو خوار سازد ، اى موسى ، تو هرگاه نماز مى  گزارى ، گونه ات را بر خاك - يا گفت : بر زمين - مى  نهى .

پینوشت ها

3.در " الفقيه " در پايان روايت افزوده است و " سنت نيز بر اين جارى است " .
4.ترجمه تعقيب به دعاى پس از نماز بر اساس آنچه در آخر نقل " تهذيب " آمده است صورت گرفت .
5.در نقلى ديگر از " تهذيب " و نيز " الفقيه " چنين آمده است : " به تعقيب و دعا نشستن پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب . . . " و در " دعائم الاسلام " آمده است : " ذكر و دعاى پس از نماز صبح رساتر . . . " .
6.تفسير قمى  قيد " پنجگانه " را ندارد .
7.مستدرك الوسايل اين حديث را از البلد الامين نقل كرده و حال آنكه در نسخه چاپى آن ، موجود نيست ، در نقل كنز العمال نيز به جاى عبارت " از حوريه ها به همسريش . . . " آمده است : " خداوند رضوان و آمرزشش را براى او واجب مى  كند " .

مولف: محمد محمدی ری شهری