اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ

 سرّ اين كه عبد سالك همواره بايد هدايت به صراط مستقيم را از خداي سبحان بخواهد (در نماز يا تلاوت قرآن)، اين است كه راه انسان به سوي خدا مقاطع و مراحل فراواني دارد و انسان به هر مرحله از مراحل كمال كه نايل شد، گرچه فعلاً نسبت به آن مرحله نوراني و بيناست، ليكن دوام آن كمال و بقاي آن حال نيازمند به دوام افاضه است؛ چنانكه نسبت به مراحل برتر، تاريك و نابيناست.

 حتي اولياي الهي كه بسياري از مراحل كمال را پيموده اند، باز ممكن است بسياري از حقايق را نديده، همچون موساي كليم (عليه السلام) سخن از (ربّ أرني أنظر إليك) [سوره‌ي اعراف، آيه‌ي 143.]داشته باشند. از اين رو هر كس به مرتبه اي از كمال در معرفت و عمل دست يافت، از سويي بايد ثبات قدم در آن مرتبه‌ي كمالي را از خدا بخواهد: «لا تنزع منّا صالحاً أعطيتنا» [بحار، ج87، ص175.]، «فلا تسلب منّى ما أنا فيه» [همان، ج99، ص267.]، و از سويِ ديگر براي رسيدن به مراتب برتر، نور هدايت بخواهد، تا حدوث كمال به بقاي آن متصل گردد و مراحل ابتدايي آن به مقاطع نهايي بپيوندد؛ چنانكه در تطبيق حكم كلي بر مصداق و تشخيص وظيفه، نياز به هدايت است.

 هدايت تشريعي و آشنايي با معارف دين گرچه لازم و مايه‌ي تماميّت حجّت است، ليكن گاهي به تنهايي براي رسيدن به مقصد كافي و كارساز نيست؛ چنانكه بسياري از عالمان دين و دانايان احكام و حِكَم شريعت بر اثر حرمان از شهود باطنِ نفرت انگيز گناه، بدان دست آلودند. اين هدايت تكويني و نور بصيرت دروني است كه به عبد سالك مصونيت مي بخشد.

تفسیر تسنیم ج 1 ص112