حجت الاسلام کاظمی از کارشناسان واساتید مرکز تخصصی نماز است که به مناسبت شهادت امام صادق(ع) در گفتگوی کوتاه با سایت قنوت به دیدگاه این امام در مورد نماز پرداختند.

قنوت: با سلام و خسته نباشید خدمت شما حجت اللاسلام کاظمی، با توجه به در پیش رو داشتن سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام، در مورد نگاه و رفتار امام در مورد نماز توضیح بفرمایید.

با عرض سلام و وقت بخیر خدمت شما و همکاران شما در سایت قنوت، سالروز شهادت شیخ الائمه امام صادق علیه السلام را محضر مبارک آقا صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه و مقام معظم رهبری و تمامی شیعیان جهان تسلیت عرض می کنم.

حضرت امام صادق(علیه السلام) اهمیت زیادی برای آداب نماز و زیبا خواندن نماز و نماز خوب خواندن قائل بودند. به طوری که گاهی از اصحاب خود سوال می‌کردند که آیا نماز خوب می خوانید یا نه؟ حتی گاهی نگاه می‌کردند و تذکر می‌دادند. امام کیفیت نماز اصحاب خود را بررسی می کردند تا نقش هدایت گریشان در مورد ستون دین و نماز هم جلوه ای منحصربفرد داشته باشد.

یکی از یاران امام صادق(علیه السلام) شخصی به نام حمّاد بود  روزی امام صادق(علیه السلام) به حمّاد فرمودند: آیا می‌توانی نماز خوب بخوانی؟! حماد انسان متشرعی بود. پاسخ داد: آقا جان من کتاب حریز را حفظم. (کتاب حریز در مورد اداب الصلاة می باشد.) امام(علیه السلام) به حمّاد می فرمایند: برخیز و نماز بخوان. حماد برخاست و  شروع به نماز خواندن نمود و سعی کرد که نماز خوب و زیبایی بخواند. وقتی نماز حمّاد تمام شد امام صادق(علیه السلام) فرمودند: چقدر زشت است که هفتاد سال از عمر انسان بگذرد و نتواند یک نماز خوب و زیبا بخواند. حمّاد می‌گوید: من در محضر امام صادق(علیه السلام) خیلی شرمنده شدم.  سپس امام به حماد می فرمایند نگاه و ببین که نماز خوب و زیبا چگونه است. امام صادق(علیه السلام) شروع می‌کنند و نماز می‌خوانند. حمّاد در مورد قیام امام(علیه السلام) می‌گوید: ایشان به گونه‌ای قیام را اجرا می‌کردند و در نماز ایستاده بودند که اگر پرنده‌ای بر سر امام می‌نشست، متوجه نمی‌شد که مثلا این یک انسان است یا یک شاخه خشک درخت. بدنشان کاملا آرام، دست های روی ران، رو به قبله و بدون هیچ حرکت کوچکی. رکوع امام نیز به گونه‌ای بود که اگر ظرف آبی را پشت امام قرار می‌دادند این ظرف آب تکان نمی‌خورد. یعنی به قول امروزی حالت تراز داشت.

امام صادق علیه السلام در جایی دیگر می‌فرمایند: والله والله چه بسا از عمر شما 50سال می‌گذرد در حالی که یک نماز مقبول هم در طول عمرتان ندارید. اصحاب سوال کردند که چرا این‌گونه است؟ امام(علیه السلام) پاسخ دادند: چون نماز را سبک می‌شمارید.

قنوت: اهمیت نماز در کلام امام چگونه بوده است؟

روایت مشهوری است که همه آن را شنیده‌اند؛ زمانی که امام صادق(علیه السلام) به شهادت رسیدند، ابا بصیر برای تسلیت به خانوده امام به منزل ایشان رفتند، حمیده همسر امام صادق(علیه السلام)  فرمود: ابا محمد(لقب دیگر ابا بصیر) اگر لحظه شهادت حضرت اینجا بودید موضوع عجیبی را مشاهده می‌کردید. ابا بصیر پرسید چه موضوعی؟ همسر امام فرمود: حضرت امام صادق(علیه السلام)  هنگام شهادت فرمودند که خویشاوندان مرا صدا بزنید، خویشاوندان را صدا کردند. به چهره تک‌تک آنها نگاه کردند و بعد فرمودند سپس به آنها فرمودند: «لا تَنالُ شَفاعَتُنا لِمَن اِستَخَفَّ بِالصَّلاة» (همانا شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی‌رسد.» یا روایت اینگونه است «انَّ شفاعتَنا لَن تَنالُ مُستَخِفاً بالصلاة» (هرگز شفاعت ما به کسی که نماز را سبک و کم اهمیت بشمارد، نمی رسد.) بحارالانوار، ج2، ص47.

  خب این یک خطر بزرگی است که قرآن هم می فرماید: «وَیلٌ لِلمُصَلّین الذینَ هُم عَن صَلاتِهِم سَاهُون» (پس واي بر نمازگزاران، آنهايي كه در نمازشان سهل انگارند.) ماعون، آيه‌ 4 و 5. نکند ما هم از سبک شمارندگان نماز باشیم!

قنوت : چه کسانی از سبک شمارندگان نماز محسوب می‌شوند؟

بنده به 6 مورد از نشانه‌های سبک شمارندگان نماز اشاره می‌کنم.

1. کسانی که احکام نماز را نمی‌دانند. بعضی مواقع ما احکام نماز را آگاهی نداریم. یعنی اینقدر نماز را که روزانه پنج مرتبه انجام می‌دهیم، مهم نمی‌دانیم که احکام آن را یاد بگیریم. این نشانه سبک شمردن نماز نیست؟! وقتی یک گوشی می‌خریم دفترچه راهنمای آن را هم می‌گیریم و دقیق مطالعه می‌کنیم تا نحوه استفاده از آن را یاد بگیریم یا حتی یک برنامه را که به گوشی نصب می‌کنیم نحوه استفاده از آن را پرس‌وجو کرده و یاد می‌گیریم. ولی نماز اینقدر اهمیت ندارد که برویم احکام آن را درست یاد بگیریم. عده‌ای وقتی که می‌خواهند بروند حج تازه به فکر تصحیح تجوید نمازشان می‌افتند. چون شنیده‌اند که اگر نماز طواف نساء را درست نخوانند همسرشان بر آنها حرام می‌شود یا تا آخر عمر نمی‌توانند ازدواج کنند. یعنی نماز برایشان اهمیت نداشته است اما وقتی مسأله ازدواج و همسر در میان است به دنبال تصحیح نماز خود می‌باشد.
2. نخواندن نماز در اول وقت. وقتی ما نماز را اول وقت نمی‌خوانیم یعنی کارهای دیگر مهم‌تر از نماز است و نماز در نزد من ارزشمند نیست. این هم نوعی استخفاف است. اگر مثلا مدیر اداره شما را صدا بزند و شما در حال نوشتن پیامک باشید و اندکی دیر جواب او را بدهید، مدیر می‌گوید یعنی من اینقدر بی‌ارزش هستم که حاضر نیستی گوشی را کنار بگذاری و جواب مرا بدهی؟! حالا خدا بنده‌اش را صدا می‌زند. دیر خواندن نماز  یعنی کارهای دیگر مهم هستند که حاضر به پاسخ به خدا و لبیک گفتن به ندای حق نیستیم. پس کسی که نماز را اول وقت می خواند مفهومش این است که نماز از همه چیز مهم‌تر و ارزشمندتر است.
3. نماز خواندن با هر لباس و هر وضعی. «یَا بَنِى ءَادَمَ خُذُواْ زِینَتَكُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ...» انسان وقتی می‌خواهد مهمانی برود بهترین لباس‌هایش را می‌پوشد. یا حداقل وقتی می‌خواهد به درب منزل برود یک لباس مناسب می‌پوشد. وقتی انسان با تلفن صحبت می‌کند با هر لباس و با هر وضعی باشد فرقی نمی‌کند؛ چون طرف دیگر او را نمی‌بیند حتی اگر شخص مهم و برجسته‌ای باشد. اما وقتی زنگ درب منزل زده می‌شود لباس بهتری به تن می‌کند و با زیر پیراهنی و به مقابل درب منزل نمی‌رود؛ حتی اگر آن شخص همسایه یا یک شخص عادی باشد. ولی به خاطر ادب و احترام و شخصیت فردی، با لباس مناسب درب را باز می‌کند. اما وقتی می‌خواهد نماز بخواند و با خدا حرف بزند و با خدا ملاقات کند با همان لباس راحتی و زیر پیراهنی به نماز می‌ایستد. پس با هر لباس و هر وضعی نماز خواندن از نشانه‌های استخفاف نماز است.
4. نماز خواندن در هر جا که بشود. نماز خواندن در حمام، مقابل درب باز، مقابل آتش و ... مکروه هست. شخصی که محل کارش تعمیرگاه است همان جا که روغنی و کثیف هست و لباسش هم آلوده و سیاه است نماز می‌خواند، یعنی نماز اینقدر بی‌اهمیت و بی‌ارزش است که نمی‌خواهد دقایقی را صرف کند و برود در مسجد محل نماز بخواند. انسانی که نماز خواندن در مسجد یا منزل، با لباس کار و روغنی یا لباس تمیز برایش فرقی نکند از سبک شمارندگان نماز محسوب می‌شود. باید به این مسائل اهمیت بدهیم. در روایت است که اگر کسی صدای اذان مسجد محل تا منزلش می‎رسد، اگر نماز را در منزل بخواند نمازش قبول نیست. یکی از دلایلش همان روایت امام صادق(علیه السلام) است که فرمودند: 50 سال نماز می‌خوانید ولی حتی دو رکعت آن مقبول نیست. چون به نماز اهمیت نمی‌دهید. یعنی کسی که صدای اذان را می‌شنود و می‌تواند به مسجد برود ولی نماز را در منزل بخواند از سبک شمارندگان نماز محسوب می‌شود.
5. نخواندن قضای نمازهای فوت شده. کسی که می‌داند چند روز یا چند رکعت نماز قضا دارد ولی آنها را به جا نیاورد از سبک شمارندگان نماز است.
6. مهم نبودن نماز دیگران. یعنی خودش اهل نماز است ولی مهم نیست که همسرش نماز می‌خواند یا نه. فرزندش نماز می‌خواند یا نه. استاد است و دانشگاه می رود ولی مهم نیست دانشجویش نماز می‌خواند یا نه. مهم نیست هم دانشگاهی نماز می‌خواند یا نه. مومن و اهل نماز باید حتی در انتخاب پزشک هم به اهل نماز بودن پزشک دقت کند و نزد پزشکی برود که اهل نماز است. یا برای مراجعه به تعمیرکار، به اهل نماز بودن آن دقت کند.

خاطره ای خود من هم دارم، زمانی که بنده کلاس دوم راهنمایی درس می‌خواندم معلمی بود که به او معلم عربی می‌گفتند وقتی ایشان وارد کلاس شدند، پرسیدند: چند نفر از شما نماز می‌خوانند؟ بنده و یکی دو نفر دیگر دستمان را بلند کردیم. و گفتیم که ما نماز می‌خوانیم. و بقیه دانش‌آموزان کلاس که تعداد زیادی هم بودند دست بلند نکردند. معلم ما حرف عجیبی زد و گفت: کلاسی که دانش‌آموزان آن تارک الصلاة هستند من آنجا تدریس نمی‌کنم. و رفت و هرگز به آن کلاس نیامد. این عمل معلم باعث شد که تلنگری به عده‌ای از دانش‌آموزان بخورد و اهل نماز شوند.

سخن پایانی اینکه امام صادق(علیه السلام) به شدت به آداب نماز و ارزش دادن به نماز اهتمام داشتند و تاکید فراوان در این خصوص بیان می‌فرمودند که همانگونه که بیان شد آخرین وصیت ایشان درباره اهمیت دادن به نماز بود.

قنوت: با تشکر از شما و شرکت شما در این گفتگو

           من  هم از جمع دوستان تشکر می کنم و آرزوی دارم که شاگردی خوب برای این امام عزیز باشیم.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته