■ تشخیص قبله در سفرهای خارجی
بسم الله الرحمن الرحیم
نویسنده: محمد حسين فلاح زاده
منبع: احكام فقهى درسفرهاى خارجى
تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز
قبله
نماز و دفن ميّت و ذبح حيوان بايد رو به كعبه، كه قبله مسلمانان است انجام شود.
راههاى تشخيص قبله:
خود انسان يقين كند؛ يعنى جهت قبله را مى داند.
دو نفر عادل بگويند.
كسى كه از روى قاعده علمى قبله را مى شناسد
و مورد اطمينان است بگويد.
گمانى كه از محراب مساجد و قبور مسلمين حاصل شود.
تشخيص قبله از راه جهت يابى
اگر انسان بداند در كجاى كره زمين قرار دارد و جايگاه كعبه را نيز بشناسد، مى تواند حدود قبله را تشخيص دهد.
با توجه به اينكه شهر مكه درنيم كره شمالى و نزديك به مدار رأس السرطان (در جنوب آن) قرار دارد، اگر مسافران عزيز هنگام سفر توجه داشته باشند كه كشور مورد نظر در چه جهتى از شهر مكه قرار گرفته، مى توانند با بدست آوردن يكى از جهات چهارگانه جهت قبله را بدست آورند، به عنوان مثال: كشورهاى سوريه، اردن، تركيه و روسيه در شمال مكه و كشورهاى يمن، سومالى، اتيوپى، كنيا و تانزانيا در جنوب مكه و كشورهاى پاكستان، هندوستان، چين، بنگلادش، تايلند در شرق مكه و كشورهاى مصر، چاد، نيجر، مالى، موريتانى، پاناما و مكزيك در غرب مكه قرار دارد.
كشورهاى اروپايى و آمريكاى شمالى در شمال غربى مكه، بسيارى از كشورهاى آسيائى در شمال شرقى، و كشورهاى استراليائى در جنوب شرقى و بسيارى از كشورهاى آفريقايى و آمريكاى جنوبى در جنوب غربى مكه قرار دارند. بنابراين قبله كشورهاى شرقى در طرف غرب آنجا قرار دارد و قبله كشورهاى غربى در طرف شرق آنجاست.
در اين قسمت براى آشنايى خوانندگان محترم، مختصرى از قواعد جهت يابى را مى آوريم:
( *مطالب اين بخش از كتاب *جهت يابى* كه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامى نگارش يافته آورده ايم. )
جهت ها
چهار جهت اصلى عبارتنداز: شمال، جنوب، شرق و غرب.
چهار جهت فرعى عبارتند از: شمالى شرقى، جنوب غربى، شمال غربى و جنوب شرقى.
جهت يابى در روز، با توجه به موقعيت خورشيد در آسمان
در طول روزهاى آفتابى مىتوان با مشاهده مكان خورشيد در آسمان، به طور تخمينى جهت يابى كرد.
در نيم كره شمالى،
خورشيد هنگام طلوع در جهت شرق ديده مى شود.
قبل از ظهر: در جهت جنوب شرقى ديده مى شود.
ظهر: در جهت جنوب ديده مى شود.
بعد ازظهر: در جهت جنوب غربى ديده می شود.
موقع غروب: در جهت غرب ديده مى شود.
و در نيم كره جنوبى، خورشيد:
قبل از ظهر: در جهت شمال شرقى ديده مى شود.
ظهر: در جهت شمال ديده مى شود.
بعد از ظهر: در جهت شمال غربى ديده مى شود.
از اين رو با مشاهده مكان خورشيد و دانستن اينكه چه موقع از روز است، مى توان در هر شرايطى بطور تخمينى جهت يابى كرد.
نمودار موقعيت خورشيد در نيمكره شمالى
جهت يابى به وسيله ساعت عقربه اى
مزاياى جهت يابى با ساعت:
جهت يابى را باسرعت و سادگى امكانپذير مى سازد.
در حال راه رفتن و يا تردد با اتومبيل نيز مىتوان جهت يابى كرد.
اگر هوا ابرى يا مهآلود باشد به طورى كه اجسام سايه ايجاد نكنند امّا محل خورشيد از پشت ابر يا مه ديده مىشود، با اين روش مى توان جهت يابى كرد.
دستور كار
صفحه ساعت را به طور افقى در دست بگيريد به طورى كه نوك عقربه ساعت شمار رو به خورشد واقع شود. در اين حالت امتداد نيمساز زاويه اى كه بين عقربه ساعت شمار و رقم 12 ايجاد شده در نيمكره شمالى، جهت جنوب را و در نيمكره جنوبى، جهت شمال را مشخص می كند.
همواره نيمساز زاويه بين عقربه ساعت شمار و رقم12 قبل از ظهر در سمت راست عقربه ساعت شمار، و بعد از ظهر در سمت چپ عقربه ساعت شمار تعيين مى شود.
جهت يابى به كمك ستاره جدى
ستاره جدى كه به نام هاى ستاره قطبى و ستاره شمالى، نيز شهرت دارد، دقيقترين وسيله براى جهت يابى در شب، در عرضهاى بين 0 تا 66 شمالى نيز مىباشد. زيرا به استثناى منطقه قطبى شمال اگر در هر نقطه از نيمكره شمالى رو به ستاره جدى بايستيم روبروى ما جهت شمال خواهد بود.
شمال جغرافيايى با فرود آوردن خطى قائم از ستاره جدى بر افق مشخص مى شود.
نقطه اى كه در آن، خط قائم دايره افق را قطع مىكند، شمال جغرافيايى مى باشد.
براى پيدا كردن ستاره قطبى از ميان ستارگان بيشمار در آسمان، لازم است نخست دو مجموعه ستاره را، كه نام يكى از آنها دُبّ اكبر و نام ديگرى ذات الكرسى است، بشناسيم، و موقعيت هر يك را نسبت به ديگرى و نسبت به ستاره قطبى بدانيم.
مدار رأس السرطان و موقعيت مكه
در روز اول تيرماه هنگام ظهر، خورشيد بر تمام نقاط واقع در 23 درجه و 27 دقيقه عرض شمالى عمود بر زمين مى تابد، از مجموع اين نقاط مى توان مدارى بر نيمكره شمالى فرض كرد كه به آن *مدار رأس السرطان* گويند.
بر هيچ يك از نقاط بالاتر از *مدار رأس السرطان* در نيمكره شمالى و پايينتر از *مدار رأس الجدى* در نيمكره جنوبى، هرگز خورشيد عمود بر زمين نمى تابد. در ايران و كشورهايى كه در شمال مدار رأس السرطان قرار دارند، در تمام فصول، هنگام ظهر شرعى، خورشيد در جهت جنوب ديده مىشود، به همين دليل در تمام نقاط ايران و آن كشورها، در ظهر سايه «شاخص» در جهت شمال ايجاد مىشود، (شاخص جسم ميله مانندى را گويند كه بطور قائم بر سطح افقى نصب شده باشد.) ولى در كشورهايى كه در اطراف خط استوا، در حدّ فاصل بين مدار رأس السرطان و رأس الجدى واقع شده، در برخى از فصول سال، سايه شاخص متمايل به شمال و در برخى ديگر متمايل به جنوب است و گاهى ممكن است هنگام ظهر خورشيد عمود بر شاخص بتابد و به همين دليل هنگام ظهر در آن ايام (در آن مناطق) سايه شاخص كاملاً از بين مىرود.
چون شهر مكّه در همين منطقه قرار دارد، در دو روز از سال يعنى روزهاى 6 خرداد و 24 تير، هنگام ظهر، خورشيد كاملاً عمود بر كعبه مىتابد و در ساير مناطق جهان مىتوان به كمك خورشيد جهت قبله را مشخص كرد؛ يعنى اگر هنگام ظهر شرعى (به وقت مكّه) رو به خورشيد بايستيم، به سمت قبله قرار مىگيريم
و دقيقتر آنكه؛ اگر در آن دو روز، هنگام ظهر (به وقت مكّه) در هر جاى كره زمين شاخصى نصب كنيم، سايه آن از نوك شاخه به سمت پايه شاخص، جهت قبله خواهد بود. ( مجله نور علم، ش 8، ص 9 )
اين مسأله نسبت به خط استوا يكبار در روز اول مهرماه (اول پاييز) و يك بار روز اول فروردين ماه (اول بهار) روى مى دهد.
وظيفه كسى كه جهت قبله را نمى داند
اگر انسان در موقعيتى قرار بگيرد كه به هيچ وجه نتواند جهت قبله را تشخيص دهد و بطور كلى قبله بر او نامعلوم باشد، چنانچه وقت دارد بايد به چهار طرف نماز بخواند، و اگر بدين مقدار وقت ندارد به سه طرف و با كمبود وقت به دو طرف و در كمتر از آن به يك طرف نماز بخواند، و پس از آن ممكن است يكى از حالت هاى زير پيش آيد:
× جهت قبله بر او معلوم نشود نمازى كه خوانده، كافى است.
× بعداً معلوم شود رو به قبله نماز خوانده؛ نمازش صحيح است.
× بعداً معلوم شود پشت به قبله نماز خوانده است بايد نماز را دوباره بخواند.
× بعداً معلوم شود به سمت راست يا چپ قبله نماز خوانده؛ بايد نماز را دوباره بخواند.
× بعداً معلوم شود نمازش از قبله منحرف بوده ولى به حد راست يا چپ قبله نبوده است؛ نمازش صحيح است.
( استفتاآت، ج1، ص135، س 32 )
توضيح:
چنانچه به چهار طرف نماز بخواند، قطعاً يكى از آنها رو به قبله و يا با انحراف كمى از آن خواهد بود.
و اگر به سه يا دو طرف نماز خوانده باشد و يكى از آنها رو به قبله و يا با انحراف كم باشد، كافى است.
دو مسأله:
مسأله 1 * با توجه به اينكه زمين كروى است و از دو سو مى توان خطى به جهت قبله ترسيم كرد، بايد جهتى را كه در فاصله كمترى به كعبه مىرسد انتخاب كرد و چنانچه انسان به كشورى مسافرت كند كه در نقطهاى از زمين قرار دارد كه فاصله اش از هر دو سو به يك اندازه است مىتواند به هر دو طرف نماز بخواند. ( استفتاآت، ج1، ص134، س 27 )
مسأله 2 * اگر انسان در هواپيما و يا قطار و يا اتومبيل نماز مىخواند، بايد در حدّ امكان جهت قبله را مراعات كند، پس با گردش آن بايد به سمت قبله بگردد و نماز را ادامه دهد. ) مكان نمازگزار بايد بدون حركت باشد و نماز خواندن در هواپيما و قطار و اتومبيل در حال حركت بجز در حال ناچارى صحيح نيست. ( تحرير الوسيله، ج1، ص151، م 15 )
استفتا
س نماز خواندن و تشخيص قبله مسافر در داخل هواپيما و قطار چگونه است؟ لطفاً نظر خود را بفرماييد.
جواب : بايد تحقيق كند و رو به قبله بخواند و اگر نمى تواند علم پيدا كند به طرفى كه مظنّه (گمان) دارد بايستد. (استفتاآت، ج1، ص135، س 29 )
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
