بسم الله الرحمن الرحیم

نویسنده: محمد حسين فلاح زاده

منبع: احكام فقهى درسفرهاى خارجى

تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز

احکام نماز در سفرهای خارجی

وضو

مسأله 1 * اگر در سفر به ساير كشورها، انسان در موقعيتى قرار بگيرد كه به جهت تقيّه يا عذر ديگرى نتواند وضو بگيرد بايد تيمم كند.

مسأله 2 * اگر در مسافرت به كشورهائى كه ساير مسلمانان سكونت دارند در موقعيتى قرار بگيرد كه لازم شود مطابق مذهب اهل سنت وضو بگيرد، مثلاً دست‏ها را از پايين به بالا بشويد، يا به جاى مسح پا را بشويد، بايد همانگونه وضو بگيرد و صحيح است. ( العروة الوثقى، ج1، ص214، م35 و36 )

وقت نماز

از آنجا كه ممكن است براى مسافران خارج از كشور، بويژه آنان كه به كشورهاى غيراسلامى سفر مى‏كنند و در آنجا اذان گفته نمى‏شود، شناخت دقيق اوقات نمازها مشكل شود، در اين قسمت، به طور خلاصه آن اوقات را يادآور شده و برخى از احكام آن را مى‏آوريم، قبل از بيان وقت نمازها، ابتدا به تعيين زمان هايى كه وقت نماز ها به وسيله آنها مشخص مى‏شود مى‏پردازيم:

فَجر صادق يا فجر دوم

نزديك اذان صبح (حدود 1/5 ساعت قبل از طلوع آفتاب) از طرف مشرق سپيده‏اى (روشنايى) رو به بالا حركت مى‏كند كه آن را *فجراوّل* مى‏گويند، موقعى كه آن سپيده پهن شد *فجر دوم* و هنگام اذان صبح است. ( توضيح المسائل، م 741 )

ظُهر

اگر چوب يا چيز ديگرى را عمود بر زمين قرار دهيم، ابتداى طلوع آفتاب سايه آن به طرف مغرب مى‏افتد و بسيار طولانى است، و هر چه آفتاب بالا مى‏آيد اين سايه كم مى‏شود تا جايى كه به كمترين مقدار مى‏رسد و زمانى كه خورشيد تمايل به مغرب پيدا كرد سايه، ميل به شرق پيدا كرده و زياد مى‏شود، هنگامى كه سايه به كمترين حدّ خود( در برخى از مناطق كه روى خط استوا يا نزديك آن قرار دارد ممكن است هنگام ظهر سايه از بين برود و دوباره پديدار شود.  ) رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت معلوم مى‏شود كه ظهر شده است. ( توضيح المسائل، م 729 )

مَغرب

مغرب موقعى است كه سرخى طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مى‏شود از بين برود. [حدود 20 تا 25 دقيقه پس از غروب خورشيد( توضيح المسائل، م  735 ) مغرب است.]

نيمه شب

اگر فاصله بين غروب آفتاب و اذان صبح را نصف كنيم، نيمه‏شب به دست مى‏آيد. [تقريباً يازده ساعت و پانزده دقيقه كه از ظهر شرعى( توضيح المسائل، م  739 ) بگذرد نصف شب است] به عنوان مثال اگر ساعت 12/15 ظهر شرعى باشد ساعت 23/5، نيمه شب است.

وقت نمازهاى يوميّه

وقت نماز صبح

از اذان صبح تا طلوع آفتاب است.

وقت نماز ظهر

از ظهر تا زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز چهار ركعتى به مغرب مانده است.

وقت نماز عصر

از زمانى‏ كه به ‏مقدار يك ‏نماز چهارركعتى ‏از ظهر بگذرد تا مغرب‏ است.

به فتواى رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنه‏ اى پايان وقت نماز عصر، غروب آفتاب است، بنابراين به دقت نماز ظهر نيز تا به مقدار چهار ركعت نماز به غروب آفتاب مانده مى‏ باشد. ( رساله اجوبة الاستفتائات، ترجمه فارسى، س 346).

وقت نماز مغرب

از مغرب تا زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز چهار ركعتى به نيمه شب مانده است.

وقت نماز عشا

از زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز سه ركعتى از مغرب بگذرد تا نيمه شب است. ( توضيح المسائل، م731 و736 )

مسأله 1 * اگر انسان نماز ظهر و عصر را قبل از سفر، در اول وقت آن بخواند و سپس با هواپيما مسافرت را آغاز كند و زمانى به مقصد برسد كه هنوز ظهر آن روز فرا نرسيده باشد، لازم نيست نماز ظهر و عصر را دوباره بخواند و همچنين اگر زمانى برسد كه هنوز وقت نماز ظهر و عصر باقى است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص632، م  4 )

مسأله 2 * اگر پس از طلوع آفتاب با اينكه نماز صبح آن روز رانخوانده است سفر را آغاز كند و قبل از طلوع آفتاب به مقصد برسد، بايد نماز صبح آن روز را به نيت ادا بخواند. ( تحرير الوسيله، ج2، ص 623، م4 )

مسأله3 * اگر نماز ظهر و عصر را نخوانده باشد و پس از مغرب (كه نمازش قضا شده) با هواپيما مسافرت را شروع كند و پس از اوج گرفتن هواپيما خورشيد را ببيند، بايد داخل هواپيما قبل از آنكه وقت بگذرد نماز را به نيّت ادا بخواند، حتى اگر به مقدار خواندن يك ركعت از نماز، وقت باقى باشد. ( همان مدرك )

( يادآورى مى‏شود كه اگر هواپيما به قدرى از شهر فاصله گرفته است كه ديوارهاى آن ديده نمى ‏شود و در همين فاصله به طور معمول صداى اذان آنجا هم شنيده نمى ‏شود بايد نماز را شكسته بخواند.  )

مسأله 4 * اگر هنگام حركت هواپيما وقت نماز فرا نرسيده؛ مثلاً پرواز قبل از اذان صبح باشد و در هواپيما وقت نماز فرا مى‏رسد و تمام مى‏شود، يعنى قبل از طلوع آفتاب به مقصد نمى‏ رسد، بايد نماز را داخل هواپيما بخواند.

لباس نمازگزار

از جمله شرايط لباس نمازگزار آن است كه از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نباشد، و اين دو شرط غير از پاك بودن لباس است.

مسأله 1 * اگر لباس نمازگزار از اجزاى حيوان حرام گوشت تهيه شده باشد هر چند اجزاى بى روح آن مانند پشم يا مو، نماز خواندن با آن باطل است. ( توضيح المسائل، م 824 )

 (اگر از اجزاى بى‏روح حيوان تهيه شده باشد، نجس نيست و استفاده از آن در غير نماز اشكال ندارد. )

مسأله 2 * بجز لباس نمازگزار هيچ جزئى از حيوان حرام گوشت نبايد همراه نمازگزار باشد بنابراين اگر بند ساعت يا كمربند يا دكمه يا بند لباس از حيوان حرام گوشت باشد نماز باطل است. ( همان مدرك )

مسأله 3 * لباسى كه از پشم و كرك و موى حيوان حلال گوشت تهيه شده نماز خواندن با آن صحيح است، چون نه نجس است و نه از اجزاى روح دار مردار است و نه حيوان حرام گوشت. ( توضيح المسائل، م 823 )

مسأله 4 * در كشورهاى غيراسلامى لباسهائى كه از اجزاى روحدار حيوان تهيه شده است نماز خواندن با آن باطل است مگر آنكه ذبح شرعى آن محرز شود.

مسأله 5 * اگر قسمتى از لباس و حتى جزء كوچكى از آن، از مردار باشد نماز با آن باطل است. ( توضيح المسائل، م 821 )

مسأله 6 * چيزى كه از اجزاى روحدار مردار تهيه شده، هرچند لباس نباشد، بنابر احتياط واجب نبايد همراه نمازگزار باشد. ( توضيح المسائل، م 822 )

مسأله 7 * اگر انسان شك داشته باشد، كه لباس از حيوان حلال گوشت است يا حرام گوشت، چه در كشور اسلامى و چه غيراسلامى، تهيه شده باشد، نماز خواندن با آن مانعى ندارد. ( توضيح المسائل، م827 )

مسأله 8 * اگر با لباسى كه از حيوان حرام گوشت است، بر اثر فراموشى نماز بخواند و بعد از آن متوجه شود، بنابر احتياط واجب بايد آن نماز را دوباره بخواند. ( همان مدرك )

مكان نمازگزار

نماز در هواپيما و كشتى

مسأله 1* يكى از شرايط مكان نمازگزار بى‏ حركت بودن آن است، بنابراين نمازخواندن در هواپيما، كشتى، قطار و اتومبيل در حال حركت صحيح نيست، ولى اگر انسان ناچار شود كه در آن حال نماز بخواند، مثلاً اگر بخواهد صبر كند تا در هنگام توقف نماز بخواند وقت مى‏گذرد و نماز قضا مى ‏شود، بايد ساير شرايط نماز را در حدّ امكان مراعات كند؛ يعنى: اين گونه عمل كند:

براى نماز وضو بگيرد و اگر نتواند بايد تيمم كند، و چنانچه تيمم هم ممكن نباشد، احتياط مستحب است نماز را بخواند و بعداً بايد قضاى آن را به جا آورد.پيشنهاد مى‏شود چنانچه زمان حركت هواپيما يا قطار يا اتومبيل نزديك وقت نماز است پيش از سوار شدن وضو بگيرند و با طهارت باشند تا براى خواندن نماز مشكلى نداشته باشند.

اگر مى‏ تواند بايد نماز را ايستاده بخواند واگر نه بايد در حال نشسته نماز بخواند.

جهت قبله را بايد مراعات كند، پس اگر آن وسيله را به طرف ديگر برگردد نمازگزار نيز بايد به طرف قبله برگردد، ولى اگر نمى ‏تواند رو به قبله نماز بخواند، اشكال ندارد.

سجده بر كاغذ نيز صحيح است چنانچه مهر يا خاك يا سنگ براى سجده ندارد بر آن سجده مى‏ كند.

اگر برخى از شرايط نماز را نتواند مراعات كند بايد به هر نحو كه مى ‏تواند نماز را بخواند. ( تحرير الوسيله، ج1 ص 151، م 15 )

مسأله 2 * يكى ديگر از شرايط مكان نمازگزار مباح بودن آن است، و اين در صورتى است كه انسان، غصبى بودن مكان را بداند، پس در جاهايى كه نمى‏داند غصبى است يانه، نماز خواندن اشكال ندارد. ( توضيح المسائل، م 870 و تحرير الوسيله، ج 1، ص 147، م1 )

مسأله 3 * اگر در جايى كه نمى‏داند غصبى است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، نمازش صحيح است. ( همان مدرك )

مسأله 4 * اگر انسان، ناچار شود كه در مكان غصبى نماز بخواند، اشكال ندارد. ( همان مدرك )

معابد يهود و نصارا

1 * نماز خواندن در كليساها و كنيسه‏ها اشكال ندارد هر چند بدون اجازه از آنها باشد. ( العروة الوثقى، ج1، ص 451، م1 )

2 * حفظ طهارت معابد يهود و نصارا نيز لازم است، و به احتياط واجب بايد از نجس كردن آنها پرهيز شود. ( العروة الوثقى، ج 1، ص 70، م 15 )

نماز جماعت

براى آن دسته از افرادى كه به كشورهاى اسلامى مسافرت مى‏كنند و اكثريت يا تمام مسلمانان آنجا اهل سنت مى‏باشند يادآورى چند مسأله در باب نماز جماعت ضرورى است.

مسأله 1 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت و خواندن نمازهاى يوميّه با آنها از نماز واجب كفايت مى ‏كند و اعاده ندارد.

( استفتاآت ويژه حج، س31 )

مسأله 2 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت اختصاص به مسجد الحرام و مسجدالنّبى ندارد بلكه در ساير مساجد هم كافى است. ( همان مدرك، س32 )

مسأله 3 * وقتى كه در مسجد الحرام و يا *مسجد النّبى* نماز جماعت منعقد شد، مؤمنين نبايد از آنجا خارج شوند و بايد از جماعت تخلّف نكنند و با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند. ( مناسك حج، ص 379، م 1 )

مسأله 4 * در مكّه و مدينه، در مسافرخانه وهتل نبايد نماز را به جماعت بخوانند و مى‏توانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند. ( همان مدرك، م 3 )

مسأله 5 * در مسجد النّبى‏ صلى الله وعليه وآله سجده كردن بر فرشهاى مسجد مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست، و لازم نيست در جايى كه سنگ است نماز بخوانند، و لازم نيست حصير يا نحو آن را با خود ببرند ولى اگر ( چون اين گونه اعمال در آنجا، هم اكنون، موجب توهين به مذهب تشيع مى‏گردد ولى در جايى كه موجب وهن نباشد و تقيه هم در كار نيست بايد به طور معمول نماز خواند. ) مراعات كنند كه موجب وهن نشود و حصير براى جانماز با خود داشته باشند و روى آن نماز بخوانند به طورى كه متعارف ساير مسلمين است اشكال ندارد، لكن تأكيد مى ‏شود كه از عملى كه موجب هتك حرمت و انگشت‏نماشدن باشد اجتناب نمايند. ( مناسك حج، ص 383، م22 )

استفتا

س 1 * در مسجد النّبى صلى الله وعليه وآله بعد از اتمام نماز جماعت، آيا مى‏ توان روى فرشهاى مسجد سجده نمود و يا اينكه بايد برود در جايى كه سنگفرش است و بر سنگ نماز بخواند؟

جواب : لازم نيست به جايى ديگر كه سنگ است برود. ( مناسك حج ص 384، س 23 )

س 2 * اگر انجام نماز به كيفيّتى باشد كه معلوم نيست موافق نظر اهل سنّت باشد، مانند سجده بر پشت نمازگزاران صف جلو، و عدم رعايت اتّصال و... آيا نماز در اينگونه موارد بايد اعاده شود؟

جواب : اعاده دارد. ( مناسك حج ص 385، س 27 )

س 3 * كسانى كه براى شركت در نماز مغرب در مكّه و مدينه وارد ( در ساير جاها نيز همين حكم را دارد. ) مساجد مى‏ شوند و نمازهاى خود را با جماعت مى‏ خوانند، آيا جايز است بلافاصله بعد از نماز جماعت، نماز عشا را بخوانند يا نه؟ (چون مغرب نزد اهل سنت، كمى زودتر از مغرب نزد شيعه است.)

جواب : مانع ندارد، و اگر وقت نشده بايد صبر كنند. ( مناسك حج ص 385، س 29 )

س 4 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت، با توجه به اينكه وقت نماز مغرب نزد آنها زودتر از مغرب شرعى نزد شيعيان است آيا كفايت از نماز مغرب مى‏نمايد يا نه؟

جواب : در فرض مرقوم جماعت صحيح است و اعاده ندارد. ( استفتاآت ويژه حج، س54 )

س 5 * در بعضى از كشورهاى خارجى افرادى ديده شده‏اند كه در تشهد نماز خود بعد از شهادتين؛ يعنى شهادت بر توحيد و رسالت شهادت ثالثه، يعنى شهادت علياً ولى اللَّه را مى‏خوانند، آيا شهادت على اميرالمؤمنين يا چيز ديگر بعد از شهادتين مستحب است يا مبطل نماز است؟ توضيح بفرماييد.

جواب : بايد تشهد نماز را به همان طور كه وارد شده و متعارف است خوانده شود. ( استفتاآت، ج 1، ص 166، س146 )

س 6 * در غير موارد حج آيا شيعيان مى ‏توانند به امام جماعت اهل‏ تسنن اقتدا نمايند يا خير؟

جواب : مى‏ توانند. ( استفتاآت، ج 1، ص 279، س484 )

س 7 * جمعى از مؤمنين با عده اى اهل تسنن در محله‏اى كه طرفين زندگى مى‏ كنند، مسجدى بنا كرده و در تمام مراسم مشتركاً بهره‏بردارى مى ‏نمايند ولى امام جماعت و نحوه اداى نماز، به خصوص از جهت محلّ سجده بر وفق اهل تسنّن است وشيعيان نيز ناگزير از مشاركت جهت اتّحاد و اداى فريضه هستند، در فرض مذكور سجده كردن بر زيلو و فرش چه صورت دارد؟

جواب : اگر مذاهب طرفين براى همديگر شناخته شده است و تقيّه‏ اى در بين نيست، سجده بر فرش و زيلو صحيح نيست. ( همان مدرك، س783 )

این مطلب را به اشتراک بگذارید :