■ نماز، خانواده و مدرسه
نماز،تعظیم و به خاک افتادن بنده در مقابل عظمت پروردگار است.نماز،ساده‌ترین و در عین حال عالی‌ترین وسیلهء ابراز دوستی با خداست.نماز،نعمت بی‌انتهای پروردگار است کـه با آن انسان در غربتکدهء دنیا طعم شیرین وصال را می‌چشد.نماز،تشکر از خالق به زبان مخلوق در برابر نعمتهای بی‌کران او به الفاظ خداوند است.نماز،آن‌گونه که امیر مؤمنان(ع)فرموده است:«و انما لتـحتّ الذّنـوب حتّ الورق و تطلقها اطلاق الرّبق.»نماز،گناهان را همچون برگهای پاییزی می‌ریزد و غل و زنجیرهای معاصی را از گردنها می‌گشاید.اینک که نماز این‌گونه روح پرور و انسان ساز است باید پرسید چه کنیم تا کودکان و نوجوانان از ایـن عـطیهء الهی بهره‌مند شوند و جان و روح خویش را در زلال نماز شستشو دهند.
در این نوشتار بحث نماز از دو چشم‌انداز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
الف-نماز و خانواده
ب-نماز و مدرسه
الف:نماز و خانواده:یکی از مواردی که خانواده‌ها باید بـه آنـ توجه کنند،این است که نماز خوان شدن فرزندشان بستگی تام به برخورد و نحوهء رفتار آنان در زمان کودکی فرزندشان دارد.مانند بذری که زمانی کاشته می‌شود و مدتی بعد رشد مـی‌کند،بـزرگ مـی‌شود و ثمر می‌دهد.تربیت به‌طور عـام و در ایـنجا تـربیت خاص (نماز)نیز چنین است.
بذر نماز در کودکی باید کاشته شود تا در جوانی و ما بقی عمر ثمر دهد.به این مـطلب نـیز بـاید اشاره کرد که نباید تصور شود که صـرف حـضور فرزند در خانوادهء مذهبی به نمازخوان شدن او می‌انجامد.چه بسیار افرادی هستند که در خانوادهء مذهبی بزرگ می‌شوند اما چندان رغـبتی بـه ایـن امر مهم نشان نمی‌دهند،چرا که حد اقل دو عامل اصـلی در تربیت نماز می‌توان تشخیص داد:یکی وجود محیط مذهبی و دیگری عملکرد افراد آن محیط که در اینجا منظور خانواده است.
وقـتی بـه سـیرهء پیامبر عظیم الشأن اسلام مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم پیامبر درحالی‌که در نماز جـماعت بـه سجده رفته‌اند امام
حسن(ع)و یا امام حسین(ع)برگردن مبارک آن حضرت می‌نشینند؛پیامبر سر از سجده برنمی‌دارند تـا امـام حـسین یا امام حسن پایین بیایند.این رفتار لطیف و زیبای پیامبر نشانگر آنـ اسـت کـه اگر محبت و ملاطفت در فضای زندگی،حتی در لحظهء نماز خواندن باشد بذر عشق و علاقه بـه نـماز در قـلب کودک افشانده می‌شود.و دریغا کم نیستند کسانی که اگر فرزند خردسالشان در نماز به سـجاده‌شان نـزدیک شود او را از خود دور می‌کنند.
آیا بهتر نیست که اجازه دهیم کودکانمان در کناره سجاده‌مان بـازی کـنند و رفـتار ما در نماز تقلید کنند تا حاصل این انس و الفت علاقه‌مندی آنها به نماز بـاشد.
ائمـهء اطهار به ما سفارش کرده‌اند که کودکان را قبل از رسیدن به سن بلوغ تـشویق بـه نـماز خواندن و یادگرفتن آن کنیم.علت اینکه برخی از افراد به نماز چندان رغبتی نشان نمی‌دهند یا ایـن اسـت که در خانوادهء مذهبی پرورش نیافته‌اند و یا اگر در خانوادهء مذهبی رشد کرده‌اند،عملکرد خـانواده بـه گـونه‌ای بوده است که بذر نماز در وجودشان یا کاشته شده است و یا اگر کاشته شده،مـراقبت لازم از او بـه عـمل نیامده است.خانوادهء موفق؛خانواده‌ای است که بتواند زمینهء جلب علاقهء کـودک بـه نماز و رفتن به مسجد برای کودک ایجاد کند.
ب-نماز و مدرسه
بعد از پرداختن به مسأله نماز و خـانواده،نـوبت به مسأله نماز در مدرسه می‌رسد.نهاد مدرسه کمی پیچیده‌تر از خانواده است و چـنانچه ایـن پیچیدگی مدنظر قرار نگیرد برنامه‌ریزی برای امـر مـهم نـماز با مشکل روبرو خواهد بود،چرا کـه مـدرسه با تعداد بیشتری از افراد،با تربیتهای گوناگون روبروست.مربیان امور تربیتی و کلیه کـسانی کـه در مدارس در برپایی نماز تلاش مـی‌کنند بـاید به مـوارد زیـر تـوجه کنند:
1-دانش‌آموزان در چه سنین و مقطعی هـستند.
2-دانـش‌آموزان با خانواده‌های متفاوت و تربیتهای متفاوت روبرو بوده‌اند.
3-دانش‌آموزان با چه شرایط روحـی و جـسمی در نماز شرکت می‌کنند.
4-مکان نماز چـگونه و کجا باشد؟
1-دانش‌آموزان در سنین مـختلف قـابلیتهای متفاوتی از خود بروز می‌دهند.آنـ‌گونه کـه می‌توان از نماز برای مقطع ابتدایی سخن گفت نمی‌توان برای دانش آموزان دبیرستانی سـخن گـفت.کودکان ابتدایی راحت‌تر سخنی را مـی‌پذیرند و کـمتر انـتقاد می‌کنند.اما در دورهـ‌های دوم و سـوم زندگی(نوجوانی و جوانی)روحـیه انـتقاد، یافتن دلیل انجام هر کار،هویت‌یابی و الگوپذیری؛تجلیات روانی و روحی دانش‌آموز هستند.در این دورهـ‌ها،ظـرافت و پیچیدگی برخورد،مربی را وامی‌دارد که دقـیق‌تر و عـمیق‌تر برنامه‌ریزی کـند.
مـربی مـی‌تواند در این دوره در مورد برخی از مـسائل،مثلا:
مرتب کردن یا تزیین نمازخانه با دانش‌آموزان مشورت کند.در این دوره باید نیاز مذهبی نـوجوان بـرآورده شود و به سؤالات آنان با دقـت پاسـخ داده شـود و مـعنای نـماز را عمیقا بفهمد تـا بـا آن انس بیشتری پیدا کند.
2-کودکان و نوجوانان در خانواده‌های مختلف و با تربیت خانوادگی متفاوت مواجه بوده‌اند.مربی نـباید انـتظار یـکسان از همگان داشته باشد.برخی از دانش‌آموزان در خانواده‌هایی تـربیت یـافته‌اند کـه پدر و مـادر چـندان رغـبتی به نماز نشان نداده‌اند.برخی دیگر در خانواده‌هایی تربیت یافته‌اند که اگرچه خانواده مذهبی و نمازخوان بوده‌اند اما آنها را به حال خود واگذارده‌اند.و تنها گروه سوم می‌باشند که هـم خانواده مذهبی بوده است و هم پدر و مادر در مورد آنان تلاش کرده‌اند،ساده‌اندیشی است که مربی همگان را در گروه سوم قرار دهد و انتظار داشته باشد که با بلند شدن صدای اذان همگی راهـی مـسجد و یا نمازخانه شوند.مربی موفق کسی است کمه به هر سه گروه فکر کند و خود را با هر سه گروه همراه کند و سعی کند دو گروه دیگر را به گروه سوم نـزدیک کـند.
3-اوقات برنامه‌ریزی برای نماز باید مهم تلفی شود.در مدارس یک شیفت دانش‌آموز از صبح زود که برخی بدون صرف صبحانه در کلاس می‌نشینند تا ظهر کـه وقـت مدرسه تمام می‌شود در حالت گـرسنگی شـدید،کمتر در نماز شرکت می‌کند.اگر ترتیبی داده می‌شد.که همزمان با پایان کلاس و شروع نماز،اندک تغذیه‌ای به دانش‌آموز داده می‌شد با تعطیل شدن کـلاسها مـشکل کمتر می‌شد برخی از مـدارس در روزهـای بخصوصی به ابتکار خود ناهار، مختصر فراهم می‌کنند تا با چنین مشکلی روبرو نباشند.برخی مدارس از افراد خیّر و یا کسانی که نذوراتی دارند،کمک می‌گیرند و یا از خانواده‌ها و مساعدت آنان اسـتفاده مـی‌کنند.
4-انسان زیبایی را دوست دارد و شاید آنجا که قرآن فرموده است:«خذوا زینتکم عند کل مسجد»و مراجع تقلید نیز با تأسی از قرآن مقلدین خود را سفارش به این نموده‌اند که با بهترین لبـاسها بـه مسجد وارد شـوند و خود را برای ورود به مسجد خوشبو کنند، ریشه در همین ویژگی فطری داشته باشد.مفسرین تفسیر«نمونه» در صفحات مـربوط به تفسیر آیه‌ای که در بالا ذکر شد،به نقل از روان شناسان،زیـبایی دوسـتی را یـکی از ارکان چهارگانه روح و فطرت انسان داشته‌اند.بنابراین نمازخانهء مدارس باید زیبا،دلگشا و پاکیزه باشد و در تزیین آن کمی حوصله بـه خـرج دهیم و حرارت و هوای آن مطبوع باشد.علاوه بر نمازخانهء مدرسه،در صورت امکان ترتیبی داده شـود کـه مـثلا در هوای مطبوع بهار یا پاییز هر از چندگاه،نماز،در یکی از پارکها یا مساجد به‌طور جماعت بـرگزار شود.یا اینکه اردوهایی که ترتیب داده می‌شود،طوری برنامه‌ریزی شود که مکان مـناسبی برای برگزاری نماز جـماعت در نـظر گرفته شود.سخن آخر اینکه باید شیرینی و حلاوت نماز را به کودکان و نوجوانان چشاند که اگر طعم نماز را چشیدند هرگز رهایش نمی‌کنند و این بالاترین هنر خانواده و مدرسهء موفق است.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
