راز توحیدات ثلاثه

■ راز توحیدات ثلاثه

راز توحیدات ثلاثه

علی محمد باقی

تهیه مرکز تخصصی نماز

بدان كه عمدۀ احوال نماز سه حال است[1] كه سایر اعمال و افعال، مقدمات و آماده کنندگان آنهاست؛ اول قيام، دوم ركوع، و سوم سجود. اهل معرفت اين سه را اشاره به توحيدات ثلاثه مي‌دانند؛[2] قيام، مقام توحيد افعالي است؛ ركوع مقام توحيد صفاتي است؛ سجود مقام توحيد ذات است.[3]

پس در حال قيام ترك خودبيني است به حسب مقام فاعليّت و رؤيت فاعليّت حق و قيّوميّت حق مطلق. در ركوع ترك خود­بيني است به حسب مقام صفات و اسما و صفات حق. در سجود ترك خودبيني است مطلقاً و خداخواهي و خدا­طلبي است مطلقاً. جميع منازل سالكين از شئون اين مقامات ثلاثه است؛ چنانچه بر اهل بصيرت و اصحاب عرفان و سلوك واضح است.[4]

از پيامبر اكرم روايت شده كه فرمودند: "أَمَرَنِي جَبْرَئِيلُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ قَائِماً وَ أَنْ أَحْمَدَهُ رَاكِعاً وَ أَنْ أُسَبِّحَهُ سَاجِداً وَ أَنْ أَدْعُوَهُ جَالِساً"؛ جبرئيل از من خواست تا قرآن را [قرائت حمد و سوره] ايستاده بخوانم و حمد خدا را در حال ركوع بيان كنم و تسبيح او را در حال سجده انجام دهم، و در حال نشسته دعا بخوانم.[5]

همچنين كشف و شهود ملكوتي را همواره به تناسب حالاتي كه براي انسان در مقابل خدا پيش مي‌آيد، به قيام يا ركوع يا سجود يا جلوس تشبيه مي‌كنند؛ مثلاً، حضور در پيشگاه خدا: به قيام تشبيه شده است. فرمانبرداري از امر او: به ركوع تشبيه شده است. اظهار خواري در آستان او: به سجده تشبيه شده است. منتظر فرمان او بودن: به جلوس تشبيه شده است.

البته باید توجه داشت که نمازگزار هنگام ركوع گرچه پشت و گردن خويش را به جلو مي‌كشد و سپس براي فرمان بردن از خداوند مي‌ايستد و خويش را استوار مي‌كند؛ ولي همۀ اينها برای مقابله با دشمن درونی و بیرونی خداوند است؛ اما نسبت به خداوند متعال هر قيامي نزد او قعود می­باشد و هر اعتدال و استقامتي نزد او خميدگي و هر گردن­كشي نزد او شكستگي است؛ زيرا هر زنده‌اي نسبت به او مُرده و هر دانائي نسبت به او نادان و هر توانائي نسبت به او ناتوان است؛ چون هر چيزي نسبت به وجه اللهِ باقي، نابود و فاني شدني است.[6]

پس خم كردن پشت و كشيدن گردن، علامت آماده بودن براي جانبازي است؛ گرچه عنوان ركوع يا سجود را همچنان بر خداوند متعال داراست، ليكن نسبت به دشمنان دين خدا قيام و استوار است؛ همانگونه كه قيام براي دفاع از كيان دين، قيام به شمار مي‌آيد، ولي نسبت به حضرت قيّوم محض كرنش و انحطاط است؛ زيرا هر چيزي نزد خداوند خاكسار و ساجد است.

بنابراین باید گفت که ركوع و سجود از اركان اساسي و اصلي نماز می­باشد و نمادي از فروتني و تسليم و فرمانبرداری در آستان و ساحت ربوبي است؛ چنانچه در حديث آمده است: "أَنَّ الْعِبَادَةَ الْعُظْمَى إِنَّمَا هِيَ الرُّكُوعُ وَ السُّجُود".[7]

با دقت در ذكر ركوع و سجود می­بینیم که مناسب با خود ركوع و سجود وارد شده است و خضوع را در بیان آشکار می­سازد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که انسان خود وجود جامعي است؛ زيرا كه خداوند همه حضرات خمس[8] را در او گردآورده است. يعني داراي همۀ حالاتی است كه فرشتگان دارند؛ ولي فرشتگان داراي اين مقام جمعي نيستند. اميرمؤمنان مي‌فرمايند: "إنّ مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا يَرْكَعُونَ وَ رُكُوعٌ لَا يَنْتَصِبُونَ وَ صَافُّونَ لَا يَتَزَايَلُون‏ "[9]؛ برخي از فرشتگان در حال سجودند، ركوع نمي‌كنند و برخي در حال ركوعند، برپا نمي‌ايستند. گروهي در صف ايستاده‌اند، از جاي خود بيرون نمي‌روند. اما انسان گاهي برپا مي‌ايستد، گاهي ركوع مي‌كند و زماني به سجده مي‌رود، در حالي مي‌نشيند و گاه از حالت نشسته به قيام بر مي‌گردد؛ همانگونه كه رسول خداa در معراج انجام دادند.

 

 

 

[1] . قَالَ الصَّادِقُ j: الصَّلاةُ ثَلاثَةُ أَثْلاثٍ ثُلُثٌ طَهُورٌ وَ ثُلُثٌ رُكُوعٌ وَ ثُلُثٌ سُجُودٌ.(من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 33)

[2] . روح الله موسوی خمینیw، آداب الصلاة، ص 349.

[3] . همان، ص 360.

[4] . همان، ص 349.

[5] . جامع احادیث الشیعة، ج 5، ص 16، ح 2257.

[6] . حضرت امير j می­فرمایند: كل قوي غيره ضعيف و كل مالك غيره مملوك و كل عالم غيره متعلّم و كل قادر غيره يقدر و يعجز و كل سميع غيره يصم عن لطيف الاصوات و يصم كبير‌ها و يذهب عنه ما بعد منها و كل بصيره غيره يعمي عن خفيّ الالوان و لطيف الاجسام و كل ظاهر غيره باطن و كل باطن غيره غير ظاهر. (نهج البلاغه، خطبه 65).

[7] . جامع احادیث الشیعه،ج 5، ص 193.

[8] . حضرت در لغت: به معنای درگاه و پيشگاه است، و در اصطلاح اهل معرفت حضرات خمس عبارت اند از: 1ـ حضرت غيب مطلق يا عالم اعيان ثابته در حضرت علميه پروردگار، 2ـ حضرت شهادت مطلق، يعني جهان ملك و ناسوت، 3و4ـ حضرت غيب مضاف است، يك بخش آن كه به غيب مطلق نزديك است، جهان ارواح جبروتي و عالم ملكوت يعني عقول و نفوس خوانده مي‌شود و بخش ديگر كه به شهادت مطلق نزديك است عالم مثال است و آن را ملكوت نيز مي‌گويند، 5ـ حضرت جامع چهار قسم ياد شده است و آن عالم انسانيت است. بنابراين، انسان كامل جامع همه حضرات است، از اين رو ويژگيهاي همه عقول و نفوس و مجردات و كروبيان و ملكوتيان وجبروتيان را دارا است و همه كلمات الهي در او يكجا جمع شده است چنانچه پیامبر اکرم s می فرمایند: "اوتيت و جوامع الكلم"، ایشان و سایر اهل بیت b مظهر بارز اين كلمات هستند.

[9] . نهج البلاغه، خطبه 1.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :
اشتراک گذاری در کلوب اشتراک گذاری در  فیس بوک اشتراک گذاری در تویتر اشتراک گذاری در افسران

نوع محتوا : مقاله
تعداد کلمات : 907 کلمه
1394/1/27 ساعت 10:08
کد : 177
دسته : اسرار نماز
لینک مطلب
کلمات کلیدی
اسرار قیام
سر سجده
سر رکوع
توحید
ثلاثه
درباره ما
با توجه به نیازهای روزافزونِ ستاد و فعالان ترویج اقامۀ نماز، به محتوای به‌روز و کاربردی، مربّی مختصص و محصولات جذاب و اثرگذار، ضرورتِ وجود مرکز تخصصی در این حوزه نمایان بود؛ به همین دلیل، «مرکز تخصصی نماز» در سال 1389 در دلِ «ستاد اقامۀ نماز» شکل گرفت؛ به‌ویژه با پی‌گیری‌های قائم‌مقام وقتِ حجت الاسلام و المسلمین قرائتی ...
ارتباط با ما
مدیریت مرکز:02537841860
روابط عمومی:02537740732
آموزش:02537733090
تبلیغ و ارتباطات: 02537740930
پژوهش و مطالعات راهبردی: 02537841861
تولید محصولات: 02537841862
آدرس: قم، خیابان شهدا (صفائیه)، کوچۀ 22 (آمار)، ساختمان ستاد اقامۀ نماز، طبقۀ اول.
پیوند ها
x
پیشخوان
ورود به سیستم
لینک های دسترسی:
کتابخانه دیجیتالدانش پژوهانره‌توشه مبلغانقنوت نوجوانآموزش مجازی نمازشبکه مجازی نمازسامانه اعزاممقالات خارجیباشگاه ایده پردازیفراخوان های نماز