چکیده

نماز كشتي نجات است كه همه افراد یک جامعه را از طوفان‌ آسیب­ها و خيزاب‌ها عبور مي‌دهد و یکی از بهترین راه های پیشگیری و حتی درمان آسیب های اجتماعی و معضلات جامعه می­باشد. آسیب هایی چون بی­نظمی، ناهنجاری، قانون­شکنی، خودکشی، طلاق و ... که در آسیب­شناسی اجتماعی مورد مطالعه و بررسی قرار می­گیرند. شناخت آسیب-های اجتماعی و راه های درمان و اصلاح آنان می­تواند در اصلاح، فرد، خانواده و جامعه بسیار مؤثر باشد. لذا در این پژوهش سعی می­شود با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه­ای؛ ابتدا به بررسی، توصیف و تببین آسیب های اجتماعی و معضلات و علل و عوامل بوجود آمدن آن­ها پرداخته شود و پس از آن با الهام از آموزه­های قرانی- دینی و سفارشات اهل بیت ریشه­ها و سر چشمه­های این عوامل مشخص گردد و نهایتاً به بررسی و واکاوی نقش نماز و مسجد در کاهش این آسیب ها در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی پرداخته شود. در نتایج مشاهده شد که توجه به آموزه­های دینی به خصوص نماز و حضور در مساجد می­تواند نقشی بسیار در کاهش جرائم ایفا کند، کما اینکه حضور فرد در مسجد و توجه به نماز و اهمیت دادن به آن روح فرد را متعالی می­کند و وجدان فرد اجازه نمی­دهد که دست به ارتکاب جرم بزند.

مقدمه

پرستش ‌بخشی ‌اساسی ‌از ‌تدین ‌است. در ‌ادیان ‌ابراهیمی (یهودیت، ‌مسیحیت ‌و ‌اسلام) نیز‌ این‌ عمل‌ به ‌صورت ‌عبادت ‌خود ‌را‌ متجلی‌ كرده‌ است؛ اما تجلی عبادت در اسلام وضع خاص­تر و منحصر ‌به ‌فردتري ‌به ‌خود ‌گرفته ‌است چرا‌ كه‌ در ‌آغازین‌ آیات ‌سوره ‌بقره‌ این فریضه،‌ به‌ عنوان‌ صفات ‌متقین،‌ مومنین‌ و‌ رستگاران برشمرده‌ شده ‌است. از این رو، خواندن نماز براي ‌مسلمین‌گرانیگاه ‌عبادت ‌به‌ شمار ‌می­آید. درحالی که بر  طبق ‌معارف ‌اسلامی‌ و‌ فقه ‌شیعه، ‌وجوب ‌فریضه ‌نماز، ‌به‌ عنوان ‌شاخص‌ دینی ‌اسلامیت،‌ ایمان ‌به ‌خداوند ‌و ‌نیز‌ اداي ‌حق ‌عبودیت، ‌غیر‌ قابل ‌انکار ‌است؛‌ اما ‌در ‌عرصه‌ عمل‌ و‌ در ‌حوزه‌ عمل ‌و‌ رفتار ‌دینی- اجتماعی،‌ مسلمانان ‌نحوه ‌توجه ‌به ‌نماز‌ و‌ نیز‌ ماهیت‌‌ كمی ‌و‌ كیفی ‌انجام ‌آن‌ و ‌هم چنین‌ مراتب‌ شکلی ‌و‌ محتوایی‌ نماز‌ خواندن ‌مسلمانان ‌ایرانی ‌در‌ عصر‌ حاضر ‌با‌ ‌چالش‌هایی ‌مواجه‌ است‌ وجود ‌این چالش­ها براي‌ این‌ پژوهش ‌دینی‌ (مرتبط‌ ‌با‌ نمازخوانی) نقطه ‌شروع ‌مناسبی ‌براي ‌تبیین ‌اجتماعی ‌مسأله ‌ نمازخوانی ‌است ‌و‌ مداقه ‌در‌‌ ا‌‌ین‌ مسأله‌كمك ‌بیش تري ‌به فهم ‌موضوع ‌خواهد ‌كرد (نجاتی حسینی، 1390: 2)

هر جامعه‌اي متناسب با شرايط خود، فرهنگ، رشد و انحطاط خود با انواعي از انحرافات و مشکلات روبروست که تأثيرات مخربي روي فرآيند ترقي انجامعه دارد. شناخت چنين عواملي مي‌تواند مسير حرکت جامعه را به سوي ترقي و تعامل هموار سازد، بطوري که علاوه بر درک عمل آن­ها و جلوگيري از تداوم آن عمل با ارائه راه­حل­هايي به سلامت جامعه کمک نمايد. به عنوان مثال مسأله اعتیاد را در نظر بگيريم. اين مسأله هم به عنوان يک مشکل فردي و هم يک معضل اجتماعي مطرح است. روشن است در سطح اجتماعي منجر به از بين رفتن نيروها و انرژي بارآور جامعه مي‌شود. شناسايي علل اساسي و کنترل آن­ها مي‌تواند بسياري از نيروهاي از دست رفته جامعه را تجديد نموده، در مسير کار سالم جامعه هدايت کند. مطالعه انحرافات و كجروی­های اجتماعی و به اصطلاح، آسیب­شناسی اجتماعی عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی­نظمی­های اجتماعی. در واقع، آسیب­شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه­یابی بی نظمی­ها، ناهنجاری­ها و آسیب هایی نظیر بیكاری، اعتیاد، فقر، خودكشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوه­های پیش­گیری و درمان آن­ها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است. به عبارت دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال­ها، بی­نظمی­ها و نابسامان­های اجتماعی، آسیب­شناسی اجتماعی است، زیرا اگر در جامعه­ای هنجارها مراعات نشود، كجروی پدید می­آید و رفتارها آسیب می­بیند. یعنی، آسیب زمانی پدید می­آید كه از هنجارهای مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. عدم پای­بندی به هنجارهای اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است(ستوده، 1379: 14-15).

بنابراین آسیب های اجتماعی علاوه بر اینکه می­تواند در سطح فردی اثرگذار باشد و اثرات مخربی داشته باشد، بر خانواده و در نهایت جامعه نیز می­تواند اثرات نامناسبی به جا گذارد. بنابراین از نقش و اهمیت نماز و حضور در مساجد به عنوان متغیری که می­تواند عاملی بازدارنده در سطح خرد و کلان باشد. به گونه­ای که فردی که با مسجد  نماز رابطه داشته باشد، به مراتب آسودگی خاطر بیش تری دارد و می­تواند با افرادی در تعامل باشد و راهنمایی بگیرد که زندگی­شان را با حضور در مساجد و نماز و فرایض الهی مزین کرده­اند و همین باعث می­شود تا کم تر به کارهای خلاف کشیده شود و خود را وارد منجلاب گناه کند. با این تفاسیر در این پژوهش سعی در پاسخگویی به پرسش­های زیر را داریم:

اثرات مخرب آسیب های اجتماعی روی فرد، خانواده و جامعه

بررسی راهکارهای ارائه شده برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی

ارائه راهکارهایی مبتنی بر آموزه­های دینی، نماز و قرآن برای کاهش اثرات منفی آسیب های اجتماعی

مفاهیم و مبانی پژوهش

2.1. انواع آسیب های اجتماعی

آسیب های اجتماعی مسائل و مشکلاتی هستند که در رفتار فردی و جمعی بوجود آمده و موجب اختلال در نظم و سامان زندگی می گردد و مسائل و مشکلات فراوانی را به دنبال خود دارد. شناسایی و بررسی و تبیین آنها می تواند در پیشگیری و حل مسائل ناشی از آنها بسیار موثر باشد. بنابراین در ادامه سعی شده که مهم ترین و مخربترین آسیب های اجتماعی نام برده شود و توصیف و تبیین گردد.

2.1.1. وابستگی دارویی یا اعتیاد

اعتیاد به معنی تمایل به مصرف مستمر یا متناوب یک ماده برای کسب لذت یا رفع احساس ناراحتی اطلاق می‌شود که قطع آن ناراحتی­های روانی یا اختلالات جسمانی ایجاد می‌کند. در گرایش به اعتیاد عوامل مختلفی شناسایی و مطرح شده‌اند. این عوامل هر چه باشند (که البته در مباحث مربوط به علت شناسی حائز اهمیت هستند) سرچشمه بسیاری مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی هستند. اعتیاد به سبب ویژگی­های ذاتی خود، اغلب با سایر آسیب­ها همراه می‌شود و موجب هدر رفتن نیروهای ثمربخش جامعه می‌شود.

دین اسلام ارزش و اهمیت به ویژه­ای به نهاد خانواده دارد. پیامبر اسلام و ائمه اطهار مدام توصیه در بالا رفتن کیفیت زندگی داشته­اند. با این حال یکی از عواملی که می­تواند بنیان خانواده را تضعیف کند؛ اعتیاد به مشروب یا مواد مخدر است. بنابراین افرادی که اهل نماز هستند و گرایشات مذهبی آن­ها قوی هست کم تر درگیر این معضلات می­شوند و یا حتی اگر به دام آن افتاده­اند، می­تواند با کمک گرفتن از روحانی مسجد و بزرگان محل سعی در برطرف کردن آن داشته باشد.

2.1.2. انحرافات جنسی

غریزه جنسی هم می‌تواند منشأ بروز عالی­ترین نمودارهای ذوقی و هنری باشد و هم منشأ تشکیل بنیاد یک خانواده و هم منشأ بسیاری از جرائم. عوامل مختلف محیطی و خانوادگی و اجتماعی سر منشأ بروز انواع انحرافات جنسی هستند. هر چند برخی از این نوع انحرافات مشکلاتی فردی هستند، ولی اکثر آن­ها به آن جهت که در ارتباط با فرد دیگر معنی پیدا می‌کنند عوارض اجتماعی را در بر خواهند داشت. از سوی دیگر مبارزه با این دسته از آسیب­ها در برخی موارد نیازمند تغییرات اساسی اجتماعی است و لازم است تحولاتی کلی و برنامه­ریزی‌های دقیقی جهت رفع آن­ها صورت گیرد و این تغییرات با ارائه آموزش­های وسیع اجتماعی برای افراد و خانواده‌ها و رفع عوامل بنیادی امکانپذیر خواهد بود. یکی از راه هایی که می­توان در افراد تغییراتی را ایجاد کرد؛ دعوت آن­ها به حضور در مساجد و اهمیت دادن به نماز است. به گونه­ای که همدم خود را در مسجد پیدا کند نه در محیط­های آلوده. این دسته از انحرافات نیز اغلب با سایر آسیب­ها در ارتباط نزدیک هستند و گاهی حتی موجب بروز مشکلات جدی می‌شوند. مثل بیماری ایدز که با انحرافات جنسی ارتباط نزدیک دارد.

2.1.3. سرقت و دزدی

بطور کلی سرقت و دزدی هم از لحاظ عرفی و هم از لحاظ قانونی به عنوان یک آسیب جدی محسوب می‌شوند. هر چند عوامل متعددی در بروز این مشکل شناخته شده‌اند، مثل فقر و بیکاری، اعتیاد و شیوه‌های تربیتی، اما باید توجه داشت مبانی شخصیتی اهمیت ویژه در ارتکاب دزدی دارند. این افراد معمولا از لحاظ رشد اخلاقی در سطح خیلی پایین و ضعیف هستند و بطور کلی ثبات و استواری و قدرت تحلیل و تفکر درباره پیامدهای رفتار خود را به قدر کافی ندارند. در مباحث مربوط به علل دزدی به علل تربیتی تأکید فراوان می‌شود. الگوهای رفتاری خود والدین، واکنش­های آن­ها درباره دزدی­های کوچک دوران کودکی، مسأله پول توجیبی و کمک به شناخت مسأله مالکیت در دوره کودکی در ارتباط نزدیک با رفتارهای دزدی بزرگسالی و نوجوانی قرار دارند.

اهمیت ندادن به نماز و حضور در مساجد از سوی والدین و دور بودن کودک و نوجوان از مسجد، یکی از مهم ترین دلایل گرایش افراد به کارهای خلاف عرف و شرع است. بنابراین توصیه این است که خانواده­ها فرزندان خود را به حضور در مساجد تشویق کنند تا از ارتکاب جرم آن­ها در آینده جلوگیری شود. نمونۀ آن دزدی است. کسی که مسجدی است و اهل نماز، میداند که دردی و مال حرام باعث عدم قبولی نماز و عبادت اوست. بنابراین سعی در دوری جستن از آن را دارد.

2.1.4.خودکشی

خودکشی هر چند در وهله اول یک مشکل فردی به شمار می‌رود ولی از آن جایی که فرد در اجتماع زندگی می‌کند و تأثیرات متقابلی همواره بین آن­ها برقرار است، به عنوان یک معضل اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. آمار خودکشی معمولا با سایر جرایم و آسیب­ها ارتباط پیدا می‌کند، بطوری که در میان گروه­های مبتلا به اعتیاد خودکشی بیش تر دیده می‌شود. هم چنین در آسیب های مربوط به انحرافات جسمانی به ویژه در میان قربانیان این انحراف خودکشی پدیده شایعی است. در میان بیماران روانی به ویژه افسردگی­های شدید نیز اغلب خودکشی مسأله قابل توجهی است. به هر حال خودکشی پیوندهایی با متغیرهای اجتماعی دارد بطوری که علاوه بر تأثیری که از شرایط اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارائه راهکارهای مناسب در بررسی مشکلات گروه­های در معرض خطر مثل معتادین و خانواده‌های آن­ها، بیماران روانی و خانواده‌های آن­ها، خانواده‌های نابسامان و آموزش­های فردی در مواجهه با تغییرات اساسی روش هایی سودمند خواهد بود. در این راستا توجه به گروه­های سنی که در معرض خطر بیش تری هستند و خودکشی در میان آن­ها رواج بیش تری نسبت به سایر گروه­های سنی دارد، مثل نوجوانان و جوانان اهمیت زیادی دارد.

2.1.5. مهاجرت

مهاجرت علاوه بر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که دارد مستلزم تغییراتی خاص است که مطابقت و سازگاری با آن­ها اغلب مشکلاتی را برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند. به عبارتی علاوه بر اینکه مهاجرت در برنامه­ریزی­های کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مشکلاتی را ایجاد می‌کند، مثل مهاجرت روستاییان به شهرها که خالی شدن روستاها از سکنه، کاهش کشاورزی، افزایش مشاغل کاذب و. .. را به دنبال دارد موجب می‌شود، تا فرد برای سازگاری با تغییرات حاصل فشار زیادی را متحمل شود. شوک فرهنگی یکی از عوارض حاصل از مهاجرت است که با اضطراب و افسردگی، احساس جدا شدن و مسخ واقعیت و مسخ شخصیت مشخص است. تحقیقات نشان می‌دهد شیوع مشکلات روحی و روانی بین مهاجرین بخصوص در بین مهاجرینی که شرایط مقصد بسیار متفاوت از شرایط مبدأ یا محل سکونت قبلی آن­ها بوده است شیوع بیش تری دارد. رایجترین اختلال علائم پارانوئید یا سوء­ظن است که به احتمال قوی به دلیل تفاوت­های آنان از نظر زبان، عادات و آداب و رسوم، چهره، نوع لباس و غیره است.

اصولا افرادی که مهاجرت می­کنند، در مکانی که مستقر می­شوند به دلیل ناشناخته بودن پتانسیل آنرا که به انحراف کشیده شوند را دارند. بنابراین برای آنکه از به انحراف کشیده شدن آن­ها جلوگیری شود می­توان آن­ها را دعوت به حضور در مساجد کرد و مقدمات سازگار شدن آن­ها را سریع­تر کرد.

2.1.6. فقر

فقر در واقع مادر تمام آسیب های اجتماعی است. فقر با بسیاری مسائل زیر پا از جمله ضعف تندرستی و افزایش مرگ و میر، بیماری روانی، شکست تحصیلی، جرم و مصرف دارو رابطه دارد. هر چند خود فقر بطور ذاتی یک مشکل و آسیب است، اما این لزوماً به این معنا نیست که تمام افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، افرادی نابسامان و مشکل ساز برای اجتماع هستند. مشکلات اقتصادی، عدم تأمین نیازهای جسمی و روانی اغلب زمینه‌ای برای بروز و ظهور مشکلات اجتماعی دیگری است.

2.1.7. بیکاری

بیکاری معضل اجتماعی دیگری است که هم آسیب های جدی فردی و هم آسیب های قابل ملاحظه اجتماعی را در دامن دارد. بیکاری به ویژه در نسل پر انرژی و جوان که انرژی و قدرت و نیروهای آن­ها راکد و بی‌مصرف باقی می‌ماند نمود بیش تری پیدا می‌کند و زمینه را برای انوع انحرافات اجتماعی فراهم می‌سازد. وجود فرصت­های همیشه خالی، عدم تحمل بیکاری، فقدان قدرت تأمین نیازها به دلیل نداشتن درآمد، زمینه‌هایی آماده برای کاشت بذر جرم و انحرافات می‌باشند (صدیق سروستانی، 1389: 27-29).

2.2. جوانب قابل بررسی آسیب های اجتماعی:

1- انسانی: بدین معنی که هر انسان با هر دين وآئين واعتقاد و فكر و مذهب و گرايش و مسلك وا رتباط با جناح يا حزب خاصي يا با ترحم يا با هدايت و يا با همراهي اعتقاد دارند كه به گروه­هاي آسيب­پذير ياري نمايند مثلاً هر انساني دوست دارد به پيرمرد يا پيرزني كمك كند و هر انساني دوست دارد به نابينايي كمك كند و...

2- اجتماعی: اگر به اين آسيب­هاي اجتماعي به موقع رسيدگي نشود افزايش جرم و جنايت را در پي دارد كه مخرب انضباط اجتماعي است.

3-  سياسي: كه اگر توجه نشود كشور را به دامن بيگانگان سوق مي­دهد و بجاي فرهنگ خودي، فرهنگ بيگانه در كشور پياده مي­شود و به اعتقادات ديني و مذهبي جامعه لطمه وارد مي­نمايد. وجود آسيب­هاي اجتماعي، بزرگنمايي و تبليغات دشمنان كشور را در پي دارد ضمن آنكه وجود آسيب­هاي اجتماعي در كشور اسلامي عامل تبليغ منفي بر ضد اسلام است لذا لازم است كه آسيب­هاي اجتماعي ريشه يابي شود و از كلي گويي در جامعه پرهيز گردد وبا ارائه راهكارها ي مدرن به جزئيات آسيب هاي اجتماعي توجه شود(ستوده، 1379: 24-25).

2.3. علل پیدایش آسیب های اجتماعی

بررسی و ریشه یابی انحرافات اجتماعی از اهمیّت زیادی برخوردار است. انحرافات و مسائل اجتماعی امنیت اجتماعی را سلب و مانعی برای رشد و توسعه جامعه محسوب می­شود. به طور كلی، هر رفتاری كه از آدمی سر می­زند، متأثر از مجموعه­ای از عوامل است كه به طور معمول در طول زندگی سر راه وی قرار دارد و وی را به انجام عملی خاص وادار می­كند.

هر چند بررسی عمیق انحرافات اجتماعی مجال دیگری می­طلبد، اما به اجمال، به چند عامل مهم پیدایش انحرافات اجتماعی اشاره می گردد. عوامل به وجودآورنده انحراف و كجروی در جوامع مختلف یكسان نیست و مناطق از نظر نوع جرم، شدت و ضعف، تعداد، و نیز از نظر عوامل متفاوتند. این تفاوت­ها را می­توان در شهرها، روستاها و حتی در مناطق مختلف و محله­های یك شهر مشاهده كرد. در هر جامعه و محیطی سلسله عواملی همچون شرایط جغرافیایی، اقلیمی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، موقعیت خانوادگی، تربیتی، شغلی و طرز فكر و نگرش خاصی حاكم است كه هر یك از این­ها در حسن رفتار و یا بدرفتاری افراد مؤثر است.

شهرنشینی لجام گسیخته، گسترش حاشیه­نشینی و فقر، اتلاف منابع و انرژی را به دنبال دارد. حاشیه نشینی در شهرها، با جرم رابطه مستقیم دارد. تنوع و تجمل، اختلاف فاحش طبقات اجتماعی ساكن شهرهای بزرگ، تورّم و گرانی هزینه­های زندگی، موجب می­شود تا افراد غیر كارآمد كه درآمدشان زندگی ایشان را كفاف نمی­دهد، برای تأمین نیازهای خود، دست به هر كاری هر چند غیر قانونی بزنند. از دیگر عوامل محیطی جرم، می توان فقر، بیكاری، تورّم و شرایط بد اقتصادی نام برد كه بر همه آحاد جامعه، اقشار، گروه ها و نهادها تأثیر گذاشته و آنان را تحت تأثیر قرار می دهد (ستوده،1379: 70-85).

در پیدایش انحرافات اجتماعی و رفتارهای نابهنجار و آسیب زا عوامل متعددی به عنوان عوامل پیدایش و زمینه ساز می تواند مؤثر باشد:

۱) عوامل فردی: جنس، سن، وضعیت ظاهری و قیافه، ضعف و قدرت، بیماری، عامل ژنتیك و....

۲) عوامل روانی: حساسیت، نفرت، ترس و وحشت، اضطراب، كم هوشی، خیال پردازی، قدرت طلبی، كم رویی، پرخاشگری، حسادت، بیماری های روانی و...

۳) عوامل محیطی:اوضاع و شرایط اقلیمی، شهر و روستا، كوچه و خیابان، گرما و سرما و....

۴) عوامل اجتماعی: خانواده، طلاق، فقر، فرهنگ، اقتصاد، بی كاری، شغل، رسانه­ها، مهاجرت، جمعیت و....

از آن جا كه ممكن است در پیدایش هر رفتاری، عوامل فوق و یا حتی عوامل دیگری نیز مؤثر باشد، از این رو، نمی­توان به یك باره فرد بزهكار را به عنوان علت العلل در جامعه مقصر شناخت و سایر عوامل را نادیده گرفت. در عین حال، به طور مشخص می­توان عوامل عمده زیر را به عنوان بسترها و زمینه­های پیدایش انحرافات اجتماعی و یا هر رفتار نابهنجار نام برد: عواملی كه نقش بسیار تعیین كننده­ای در پیدایی هر رفتاری، اعم از بهنجار و یا نابهنجار، ایفا می كنند. در عین حال، مهم ترین عامل یعنی خود فرد نیز نقشی تعیین كننده در این زمینه بازی می­كنند.

به هر حال، عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند كه در این جا به برخی از آن ها اشاره می گردد:

۱) عدم پایبندی خانواده­ها به آموزه­های دینی

مطالعات و تحقیقات نشان می­دهد تا زمانی كه اعضای جامعه پایبند به اعتقادات مذهبی خود باشند، خود و فرزندانشان به فساد و بزهكاری روی نمی­آورند. در پژوهشی كه توسط مركز ملی تحقیقات اجتماعی كشور مصر در سال ۱۹۵۹ صورت گرفته است، ۷۲ درصد نوجوانان بزهكار، كه به دلیل سرقت و دزدی توقیف و یا زندانی شده بودند، نماز نمی­گزاردند و ۵۳ درصد آنان در ماه رمضان روزه نمی­گرفتند(طالبان، 1380: 38) به هر حال، این اندیشه كه كاهش ایمان مذهبی یكی از علل عمده افزایش نرخ جرم در جوامع پیشرفته و غربی است، نظری عمومی است. تحقیقات صورت گرفته در كشور نیز مؤید همین نظریه است. بنابراین، افزایش انحرافات اجتماعی می­تواند ناشی از عدم پایبندی خانواده­ها به آموزه­های دینی باشد.

۲) آشفتگی كانون خانواده

از دیگر مؤلفه­های مهم در سوق یافتن نوجوانان و جوانان به سمت و سوی بزهكاری و انحرافات اجتماعی، گسسته شدن پیوندهای عاطفی و روحی میان اعضای خانواده است. هر چند در بسیاری از خانواده­ها، پدر و مادر دارای حضور فیزیكی هستند، اما متأسفانه حضور وجودی و معنوی آنان برای فرزندان محسوس نیست. در چنین وضعیتی، فرزندان به حال خود رها شده، ارتباط آنان با افراد مختلف بدون هیچ نظارت، ضابطه و قانون خاصی در خانوده صورت می­گیرد. روشن است كه چنین وضعیتی زمینه را برای خلأ عاطفی فرزندان فراهم می­كند. در برخی از خانواده­ها پدر، مادر و یا هر دو، بنا به دلایلی همچون طلاق و جدایی، مرگ والدین و... نه حضور فیزیكی دارند و نه حضور معنوی. در این گونه خانواده­ها كه با معضل طلاق و جدایی مواجه هستند، فرزندان پناهگاه اصلی خود را از دست داده، هیچ هدایت كننده­ای در جریان زندگی نداشته، در پاره­ای از موارد به دلیل نیافتن پناهگاه جدید، در دریای موّاج اجتماع، گرفتار ناملایمات می شوند (مجله زن روز، 1387: 14).

علاوه بر طلاق، مرگ پدر و یا مادر نیز بسان آواری سهمگین بر كانون و پیكره خانواده سایه افكنده، و در برخی موارد به دلیل بی­توجهی یا كم­توجهی به فرزندان و جایگزین شدن عنصر نامناسب به جای فرد از دست رفته، ضعیف شدن فرایند نظارتی خانواده، افزایش بیمارگونه بحران­های روحی و روانی فرزندان و... موجب روی­آوری فرد به ناهنجاری­ها و انحرافات اجتماعی می­شود. بر اساس نتایج یك پژوهش، ۴۷ نفر از جامعه آماری به نحوی از انحاء از جمله عوامل كلیدی و مهم بزهكاری خویش را والدین، خانواده، بی­توجهی، بی­موالاتی و عدم نظارت آنان دانسته­اند. به عبارت دیگر، از نظر آنان والدین ایشان در بزهكاری­شان نقش داشته اند(قربان حسینی، 1371: 31).

بر اساس نظریه”كنترل» دوركیم كه معتقد است ناهمنوایی و هنجارشكنی و كجروی افراد ریشه در عدم كنترل صحیح و كارایی آنان دارد، به طوری كه هرچه میزان كنترل اجتماعی بیش تر باشد و نظارت های گوناگون از راه های رسمی و غیررسمی، بیرونی و درونی، مستقیم و غیرمستقیم توسط والدین و جامعه وجود داشته باشند و حساسیت مردم و مسئولان افزایش یابد، میزان همنوایی مردم بیش تر خواهد بود، نیز بیانگر همین مسئله است كه آشفتگی كانون خانواده یكی از عوامل مهم سوق یافتن فرزندان به سوی انحرافات اجتماعی است.هم چنین با توجه به پژوهش­های صورت گرفته در این زمینه، سارقان عمده عوامل سارق شدن خویش را”بد رفتاری، بداخلاقی، بی­تفاوتی، بدزبانی و عدم برآورده شدن انتظارات از سوی همسر، خانواده و والدین» دانسته اند (قربان حسینی، 1371: 31).

در یك پژوهش، حدود ۶۸ درصد سارقان معتقدند كه والدینشان در گرایش آنان به سرقت نقش داشته اند. با توجه به همین پژوهش، عدم رضایت از رفتار والدین، تربیت ناصحیح، عدم كنترل و نظارت بر فرزندان، مشكلات عاطفی ناشی از فوت یكی از والدین، بی­تفاوتی والدین، بی­سوادی آنان و ... جملگی حكایت از عدم امكان و یا عدم كنترل و نظارت فرزندان توسط والدین داشته و از آن رو كه ارتباط صمیمانه والدین با فرزندان در این پژوهش به میزان قابل توجهی كم بوده و والدین نسبت به فرزندان خویش بی­توجه بوده­اند، این­گونه رفتارها موجب سرخوردگی فرزندان شده، زمینه ساز بروز مشكلات رفتاری برای آنان شده است. روی آوری به سرقت یكی از راه های برون رفت از نظر جوانان در این پژوهش تلقّی شده است (فولادی، 1382: 167).

۳) طرد اجتماعی

چگونگی برخورد دوستان، افراد فامیل و همسایگان با فرد بزهكار، در نوع نگاه متقابل وی با دیگران تأثیر بسزایی دارد. در مجموع، اگر این برخوردها قهرآمیز و به صورت طرد فرد از محیط اجتماعی باشد، جدایی وی از جامعه سرعت بیش تری می­یابد. این نوع برخورد، همواره به عنوان هزینه ارتكاب هر جرمی مدّنظر است. علاوه بر این، افرادی كه دارای منزلت و پایگاه اجتماعی پایینی هستند و یا از نقص عضو، بیماری جسمی، روحی، و مشاغل پایین خود یا والدین­شان رنج می­برند، نیز از سوی افراد جامعه مورد بی مهری قرار گرفته و ناخواسته طرد می­شوند. این گونه افراد برای جبران این نوع كمبودها، و شاید هم برای رهایی از این گونه بی­مهری­ها و معضلات، دست به ارتكاب جرایم و انواع انحرافات اجتماعی می­زنند (عبدی، 1371: 445).

۴) نوع شغل

از دیگر متغیرهایی كه در مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در زمینه ارتكاب بزهكاری و انحرافات اجتماعی نقش بسزایی دارد، و مورد تأكید قرار گرفته است، ارتباط نوع شغل افراد با انحراف و بزهكاری است. همواره رابطه­ای بین وضع فعالیت و شغل فرد با نوع رفتارهای وی وجود دارد. گرچه بین بیكاری و سابقه جرم و زندانی و دفعات ارتكاب جرم، رابطه معناداری مشاهده می­شود، ولی این امر بدین معنا نیست كه لزوماً بیكاری علت تكرار جرم باشد؛ زیرا ممكن است این رابطه به صورت معكوس باشد. یعنی كسانی كه بیش تر مرتكب جرم می­شوند، بیش تر شغل خود را از دست داده و بیكار می­شوند. در یك مطالعه، ۷۹ نفر، كه بر اثر زندان شغل خود را از دست داده بودند، دارای دلایل متفاوتی بودند. از جمله، بی اعتماد شدن مدیریت، (۳۸ نفر)، مقررات مربوط به كاركنان دولت (۱۹ نفر)، غیبت طولانی از محیط كار (۱۲ نفر) و از دست دادن سرمایه (۱۰ نفر) (عبدی، 1371: 448). از جمله نكات مهم در نوع شغل، حساس بودن و اهمیت شغل است. هر چه شغل فرد مهم­تر و از حساسیت بیش تری برخوردار باشد، هزینه ارتكاب جرم نیز افزایش می­یابد. این مهم در خصوص مشاغل دولتی حائز اهمیت است. در حالی كه، بیش تر مشاغل مستقل چنین حساسیتی ندارند و مجازات زندان موجب از دست دادن شغل مذكور نمی­شود. بر اساس نتایج یك تحقیق، با افزایش مدت زندان و حبس، دفعات از دست دادن شغل افراد نیز افزایش می یابد. (عبدی، 1371: 455).

علاوه بر این، مشاغل دارای اعتبار و منزلت اجتماعی پایین و كم درآمد نیز موجب می­شود كه فرد صاحب چنین شغلی برای جبران هزینه­های زندگی و افزایش اعتبار و یا منزلت خویش به شغل­های دوم و سوم روی آورده، و ناخواسته از خانه، كاشانه، زن و فرزندان و تربیت آنان غافل شده، موجبات گسست، تلاشی خانواده و انحرافات آنان را فراهم آورد. در یك پژوهش از میان سارقان، بالاترین تراكم مشاغل افراد سارق، مربوط به مشاغل كارگری، رانندگی و دامداری بوده است. عموماً مشاغل افراد سارق، از نوع مشاغل سطح متوسط به پایین جامعه است. این نوع مشاغل عموماً پر زحمت و كم درآمد می باشد. (فولادی، 1382: 174).

2.4. پيشگيري از آسيب‏هاي اجتماعي

پيش‏گيري از جرم

اصطلاح”پيش‏گيري» به معناي پيش‏دستي كردن و”به جلوي چيزي رفتن» و نيز”آگاه كردن و هشدار دادن» است. هر چند در گذشته از اين واژه بيش‏تر به معناي”پيش‏گيري كيفري» برداشت مي‏شد، و شامل مجموعه‏اي از مجازات‏ها و اقدامات تأميني مي‏شد كه براي مقابله با جرم و جنايت استفاده مي‏شود، اما امروزه”پيش‏گيري» شامل‏تدابيري مي‏شودكه ازاساس مانع شكل‏گيري جرم و بزه در صفحه انديشه بزهكار و ساحت جامعه مي‏شود (شامبیاتی، 1371: 370). از منظر ديني، پيش‏گيري از جرم از اهميت بالايي براي نظام قضايي كشور ما برخوردار است. بي‏ترديد اقدامات پيش‏گيرانه از وقوع جرم و بزهكاري و انحراف از اصول قضاي اسلامي محسوب مي‏شود. اقدامات پيش‏گرانه مجموعه‏اي از اقدامات و فعاليت‏هاي سازنده تربيتي، آموزشي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي را در بر مي‏گيرد (نوربها، 1383: 535) اجمالاً سياست‏هاي پيشيني و پسيني بايد سه مرحله”پيش از وقوع جرم» مرحله”وقوع جرم« و”پس از وقوع» را در برگيرد.

الف. مرحله پيش از وقوع جرم

در اين مرحله، كه مهم‏ترين مرحله و كارآمدترين نيز هست، توجه به نكات زير ضروري است:

بايد به اصل فراگيري سلامت اجتماعي توجه نمود و كليه اقدامات و برنامه‏ها را براساس آن سازماندهي كرد. برخوردار كردن آحاد جامعه از نيازهاي اساسي زندگي و بويژه، امنيت اجتماعي و استمرار آن در شرايط بحراني، پيش‏بيني چهارچوب قانون مناسب با تدابير و اقدامات پيش‏گيرانه و وضع قوانين حمايتي كودكان، خانواده‏ها و... توجه ويژه به نقش پيش‏گيرانه آموزشي و پرورشي رسمي و غيررسمي، مدارس و مراكز آموزش عالي، برنامه‏هاي آموزشي، تربيتي، پرورشي و... از جمله اين اقدامات است.

ب. مرحله وقوع جرم

در اين مرحله پديده جرم و بزهكاري از منظر پيش‏گيري بايد بطور جدّي مورد بررسي قرار گيرد. علل و عوامل شكل‏گيري و گسترش آن شناسايي شود، انواع جرايم، ميزان شيوع و گستره آن، گسترش جغرافيايي جرم و امكانات نهادهاي فعّالي همچون پليس، دستگاه قضايي، مشاوران و مددكاران به كمك فراخوانده شوند.

ج. مرحله پس از وقوع جرم

در اين مرحله توجه به كشف، تعقيب و مجازات و تنبيه مجرمان و بزهكاران، و اتخاذ تدابيري به عنوان سياست‏هاي پيش‏گيرانه حايز اهميت است. در مراحل ورود مجرم و بزهكار به زندان، اتخاذ سياست‏ها و اقدامات و برنامه‏هايي با توجه به اصول پيش‏گيري مورد توجه قرار گيرد. رعايت اصول اجراي مجازات‏ها و توجه به كرامت عزّت و جايگاه انساني محكومان، پرهيز از تحقير و تخريب شخصيت افراد، به كارگيري روش ها و سياست‏ها و راهكارهاي بازپروري، مشاوره درماني، گروه درماني، تقويت مراكز اصلاح و تربيت، تقويت امكانات و تجهيزات زندان‏ها، به كارگيري نيروهاي انساني تربيت‏گرا در كادرهاي مختلف زندان، نظارت پس از آزادي، حمايت مادي و معنوي از افراد آزاد شده، حمايت و تشويق مي‏باشد (گاتسون و همکاران، 1377: 610).

2.5. نقش نماز و مسجد به عنوان عاملی بازدارنده

امروزه که مسأله بزهکاری و به ویژه بزهکاری نوجوانان در سراسر جهان، ذهن اندیشه­وران را به خود معطوف نموده، اگر بتوانیم فرهنگ نماز خواندن را گسترش دهیم می‌توانیم مانع بروز انحرافات گوناگون در بین این قشر آسیب‌پذیر جامعه شده و یا آن­ها را به میزان قابل توجه کاهش دهیم. به فرمایش قرآن، تارکین نماز همان مجرمینی هستند که وقتی از آنان سؤال می‌شود که چه چیز باعث جهنمی شدن شما شده است؟ می‌گویند ما نماز نمی‌خواندیم.(سوره مدثر آیه 42-43)و همان شخص پشیمان و حسرت‌مند است که به هنگام مرگ می‌گوید؛ خدایا مرا بازگردان تا نمازهایی را که نخوانده‌ام بخوانم و به او پاسخ منفی داده می‌شود. چه نیکو فرموده است رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره)، که:”به نماز و مساجد اهمیت دهید که پرونده‌های دادگستری مال بی‌نمازهاست و نمازخوان­های واقعی در دادگستری پرونده ندارند، نماز خوب، فحشا و منکر را از یک ملت بیرون می‌کند. این­هایی که به مراکز فساد کشیده شدند بی‌نمازها هستند (مجلسی، 1377: 58). مسجد خانه قرآن، مدرسه عشق، مکتب دانش، مرز بینش و محل گرفتن فیوضات ربانیه از عالم قدس است.

 مسجد مکان تبلیغ و ارشاد و هدایت مردم و عرضه کردن قوانین الهی و آشنا نمودن مردم با آن است. پایگاه اجتماع مردم و زمینه­ساز ایجاد وحدت و همبستگی هرچه بهتر و بیش تر در میان اقشار مختلف اسلامی و دیدار با همدیگر در هر صبح و شام است. در طول تاریخ، بعضی از انسان ها قوانین را زیر پا می­گذارند و به حقوق دیگران تجاوز می­کنند. در این میان پدیده­ای به نام جرم مطرح می­شود، جرم در مفهوم اجتماعی، همان ناهنجاری است که امنیت اجتماعی را تهدید می­کند. مسجد، به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای دینی در تربیت افراد جامعه مؤثر است و ثمره این تربیت، کاهش جرم و ناهنجاری اجتماعی است. افرادی که در مسجد حضور می­یابند، و در مراسمات دینی و کلاس­های احکام و نمازهای جمعه و جماعت شرکت می­کنند  با اثرپذیری از آموزش­های مسجد به شکلی تربیت می­شوند که میزان جرم در آنان کاهش یابد یا به اصطلاح به حداقل برسد.

منبر مسجد، سنگر بزرگ نورافشانی مبلغان و گویندگان عالم و عامل می­باشد، منبری که جایگاه پیامبران و اوصیاء آن­ها و اولیاء­الله می­باشد. محراب مسجد، محل جنگ و حرب است.

2.6. پیشگیری از جرم درآیات و روایات

یا ایها الناس اعبدوا ربکم. .. لعلکم تتقون: ای مردم پروردگارتان را عبادت کنید شاید پروا پیشه کنید.

این آیه به صراحت راه پیشگیری از جرم را عبادت پروردگار دانسته که سبب ایجاد ترس و پروا در افراد می­شود به این ترتیب که شخصی که پروردگار را ستایش نماید و به بزرگی او ایمان داشته باشد همان ایمان قلبی به بزرگی و قدرت پروردگار سبب ایجاد یک حس پیشگیری از جرم و گناه در فرد می شود. و در آیه ای دیگر فرمودند: واذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون: خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید. در این جا نیز یاد خدا سبب می­شود که شخص از افتادن به دام ارتکاب گناهان و جرایم دوری جوید و این امر خود سبب رستگاری فرد در دنیا و آخرت می­شود. در واقع همانا ذکر عظمت و کرامت پروردگار مانع ارتکاب جرم از سوی اشخاصی می­شود که حداقل ارتباطی با خالق هستی دارند.

از این دو آیه چند مسئله بدست می­آید: اول آنکه آیه اول در باب عبادت و تاثیر آن در پیشگیری از جرم است آیه دوم که بیان کننده ذکر خداوند است و همان طور که  می­دانیم ذکر پروردگار در ادعیه جایگاه خاص دارد و از این رو این آیه شریفه به تاثیر دعا در پیشگیری از جرم اشاره دارد، دوم آنکه این دو بر یک موضوع بنیادین وحدت نظر دارند که آن نیز در کلام الله اینگونه آشکار گشته است. که قلب­ها آرام نمی­گردند  مگر با یاد خدا که این آرامش قلبی مانع سوق یافتن فرد به سوی ارتکاب جرم می­شود.

2.7. بررسی جنبه­های کنترل اجتماعی مسجد

کنترل اجتماعی، شامل فرایندی است که جریان تأثیرگذاری بر رفتار جامعه را بر عهده دارد تا همنوایی با هنجارهای گروه صورت گیرد. کنترل اجتماعی به دو صورت رسمی و غیررسمی است. کنترل رسمی در جریان همنوایی با هنجارهای اجتماعی بر اساس قوانین و مقرراتی که به وسیله دولت یا نیروی اجرایی انجام می­گیرد؛ مثل نیروی انتظامی و امنیتی. برای نمونه درباره نقش مساجد در کنترل رسمی می­توان به مصوبات دولت و تأکید مسؤولین به مقوله نماز و حضور در مساجد اشاره کرد و هم چنین برگزاری برنامه­های جنبی و جمعی در مساجد. کنترل غیررسمی شامل کلیه امر و نهی­هایی است که به فرد می­شود تا بتواند با هنجارهای اجتماعی گروهی سازگار شود. مثل: خانواده، مسجد. بدین گونه که بزرگان و ریش سفیدان می­توانند با دعوت افراد خطاکار به حضور در مسجد و هم چنین توصیه­های لازم به آن­ها بر همسو شدن آن­ها با جامعه کمک کنند.

2.8. مسجد و جرائم اجتماعی

نماز جماعت در مساجد زمینه آشنایی مسلمانان را با همدیگر فراهم می‌آورد و این آشنایی در محلات، محل‌های کسب و کار و طی تعاملات اجتماعی عمیق‌تر می‌شود. آشنایی افراد یک محله یا شهر و برقراری شبکه گسترده تعاملات و روابط بین فردی باعث شکل‌گیری نوعی نظام نظارت همگانی در جوامع اسلامی می‌شود که بدون نیاز به مراجع دولتی و رسمی تأمینی و نظارتی زمینه بروز ناهنجاری‌ها و جرایم اجتماعی را از بین می‌برد و بر مبنای اصل امر به معروف و نهی از منکر به ایجاد نظم اجتماعی، اعتماد عمومی، سلامت فردی و اجتماعی و محو مظاهر مفاسد اجتماعی در جامعه کمک شایانی می‌کند.

فراهم بودن زمینة حضور گروه‌های سنی مختلف در مساجد برای برپایی نماز جماعت، باعث می‌شود مسجد به عنوان نهادی مؤثر در فرایند اجتماعی شدن و انتقال ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر عمل کند ارتباط وسیع و نزدیک گروه‌های مختلف سنی زمینه آشنایی و درک ویژگی‌های هر دوره سنی را برای افراد مختلف فراهم می‌آورد و موجب می‌شود رفتارها و تعاملات اجتماعی مردم متناسب با شرایط و مقتضیات سنی شکل گیرد , ضمن آنکه رواج اخلاق حسنه در تعاملات مردم در مساجد وبرپایی نماز چماعت و به تبع آن در محلات و خیابان‌ها و غلبه اصل خیرخواهی بر روایط اجتماعی، زمینه اجتماعی شدن ثانویه برخی از افراد و گروه‌هایی را که رفتار و کردارشان انطباق کامل با ارزش­ها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی مطلوب را نداشت، فراهم می‌آورد و باعث می­شود که افراد با یکدیکر و در کنار یکدیگر روابط اجتماعی وتعامل اجتماعی داشته باشند و در مشکلات و سختی­ها یار و غمخوار هم باشند. حضور در مساجد برای برپایی نماز جماعت و در کنار آن برقراری روابط صمیمانه بین اقشار مختلف باعث آگاهی اعضای یک محله، جامعه یا شهر از مسایل و مشکلات همدیگر می‌شود و همین امر به حل سریع و کارآمد مسایل و مشکلات کمک فراوانی می‌کند. توصیه دین اسلام به کمک و یاری مسلمانان به یکدیگر این فرایند را تسهیل می‌کند و باعث می‌شود هیچ­یک از اعضای جامعه اسلامی خود را تن­ها و درمانده احساس نکند.

تعاملات گسترده مسلمانان در مساجد برای برپایی نماز جماعت باعث ایجاد اعتماد و همبستگی اجتماعی بین آنان می‌شود. اصولاً اعتماد عمومی، زمینه زندگی سالم، آرامش روح و روان و بهزیستی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود. شکل‌گیری و تقویت اعتماد عمومی در مساجد اثرات خود را در سایر اماکن و حوزه‌های اجتماعی مثل بازار، مکاتب و مکاسب، محاکم و … و در سایر مناسبات اجتماعی مثل ازدواج، روابط همسایگی، شراکت و … بر جای می‌گذاشت (آقازاده کلیبر، 1386).

2.9. مسجد و نماز از دیدگاه مقام معظم رهبری

اجتماع در مساجد را همچنان باید نگاه داشت. جوان­ها مسجد را کلاس درس و صحنه رزم بدانند. به مساجد رو کنند مساجد خانه خداست و خانه بندگان خداست. مساجد کلاس دین و درس سیاست و درس رزمندگی با دشمنان دین است. مساجد را گرم بدارید محافل مذهبی را مانند دوران اختناق رژیم همچنان گرم نگاه دارید سعی کنید مسائل تبلیغاتی مذهبی و اسلامی سمعی و بصری را به مساجد بکشانید. مسجد خانه خداست پس خانه همه خلق خداست. مسجد کانون برکت خیز است، مساجد به ما امکان می دهد که با برادران مسلمان خود و با خواهران مسلمان خود رابطه خویشاوندی را حفظ کنیم مساجد را پاس بداریم و آن­ها را گرم نگاه داریم (از بیانات مقام معظم رهبری در مورد نماز)

نماز یک زنگ بیداری و یک هشدار در ساعات مختلف شبانه روز است، به انسان برنامه می‌دهد و از او تعهد می‌خواهد، به روز و شبش معنا می‌دهد و از گذشت لحظه‌ها حساب می‌کشد. جمع‌بندی راهکارهای اجرایی در تسهیل روابط جمعی و تقویت انضباط اجتماعی، می‌تواند فرهنگ بی‌تفاوتی را، که یکی از ابزارهای موفقیت دشمن در زمینه‌ی تهاجم فرهنگی اوست، حذف نماید و به عبارت دیگر، حذف فرهنگ بی تفاوتی از طریق راهکارهای اجرایی، مصوّبه فقاهت اسلامی موجب استمرار و بیمه‌ی انقلاب اسلامی و حاکمیت صالحان و خنثی شدن ترفند دشمنان اسلام و نظام جمهوری اسلامی خواهد شد (آقازاده کلیبر، 1386).

بحث و نتیجه­گیری

آسیب های اجتماعی یکی از معضلاتی است که کشور اسلامی ما دست به گریبان آن بوده و هست و با توجه به حجمه دشمنان علیه اسلام و ایران، جوانان و نوجوانان بیش تر از سایر اقشار جامعه در معرض به دام افتادن در این منجلاب قرار دارند. برای مقابله با این معضل بزرگ، تاکنون تلاش­های زیادی صورت گرفته و اقدامات مناسبی نیز انجام شده است که هر کدام در سطح خاصی و مخاطبان خاص خود را داشته است. گاهی در سطح فردی، گاهی در سطح خانواده، گاهی در سطح خانواده، گاهی در سطح مدرسه و گروهای همسالانو در نهایت در بین مسجدی­ها ونمازگزازان. و برای هر کدام از این سطوح آموزش­ها و توصیه­های مخصوص خود ارائه شده است. اما با توجه به اینکه ما در کشور اسلامی زندگی می­کنیم و نقش مذهب و دین در کنترل اجتماعی در بین تمامک جواع زیاد است، بنابراین در جامعه اسلامی مذهب و نماز و آموزه­های دینی و سخنان اهل بیت و آیات قرآن می­تواند نقش مهمی در اجتماعی کردن مناسب افراد به خصوص افراد در معرض خطر داشته باشد.

با این وصف می‌توان گفت، نماز ضامن اجرای واقعی برای بسط عدالت و گسترش حق و حقیقت و اجتناب از هر گونه جرم و جنایت توسط فرد و در نتیجه پاکسازی جامعه می‌باشد. جوانی که در جامعه امروزی به انواع وسایل تفریحی و شادی‌های کاذب مجهز است، پایه‌های حکومت غرایز طغیانگر در کانون وجود او مستحکم و پا برجاست و برای تمایلات جنسی و هوس­های نفسانی خود، مرزی نمی‌شناسد، یگانه وسیله برای کنترل کردن او یاد خدا و تذکر آفریدگار جهان است و آئین شریف اسلام که پیوسته خواهان سعادت بشر و جامعه انسانی است هر فرد را موظف ساخته هر روز چندین مرتبه با تشریفات خاص خدا را یاد نموده و اوقاتی را برای این عمل معنوی انتخاب نموده که از هر نظر حساس است و انسان را از اوج لذت­های دنیوی همچون، خواب و کار و. .. به یاد خدا و ذکر او متوجه می‌سازد.

راهکارها و پیشنهادات

همان طور که گفته شد، نماز نقش و تأثیر مهم و زیادی بر کاهش آسیب های اجتماعی دارد، لذا راهکارها و پیشنهادات زیر برای اقامه نماز توسط قشرهای مختلف جامعه و شرکت در مساجد ارائه می­گردد:

1- برگزاری کلاس­های احکام و فرهنگی و علمی و حتی ورزشی در مساجد و دادن جوایز نفیس به جوانان در جذب و مشارکت فعالانه جوانان به مسجد و نماز مؤثر بوده و این روش در کاهش جرایم اجتماعی می­تواند مؤثر باشد.

2- ارتباط نزدیک ائمه جماعت با نمازگزاران البته به صورت صمیمی و دوستانه نه خشک و رسمی, جوانان را به مشارکت در امور مساجد و خواندن نماز تشویق می­نماید.

3- بکارگیری جوانان در امور مساجد و پایگاه­ها و حتی در بسیج و حتی بیمه کردن و دادن حقوق هر چند اندک باعث جذب جوانان به مسجد شده و از جرایم اجتماعی می­کاهد.

4- کشف استعدادهای درخشان در مسجد و در بیرون از مسجد و دادن فرصت برای خودی نشان دادن مهارت­های خودشان جوانان را راغب به مسجد و نماز می­نماید بعنوان مثال جوانی استعداد موذنی و مکبری و قاری بودن را دارد ولی متأسفانه نه میدان داده شده و نه تشویق شده در چنین شرایطی دادن فرصت و تشویق به این چنین افرادی میزان مشارکت در امور مساجد را بیش تر و بهتر خواهد کرد.

5- تعلق امتیازات ویژه و خاص به نمازگزاران خصوصاً جوانان در امر استخدام موجب جذب جوانان به مسجد شده و این کار در کاهش جرایم اجتماعی نقش موثری خواهد داشت.

6- اهدای وام­های ازدواج و معرفی جوانان اهل مسجد و پایگاه­های مساجد به بانک­ها برای دریافت وام بیکاری و اشتغال باعث می­شود که جوانان به جای رفتن به دنبال کارهای کاذب شغل مناسبی برای خود ایجاد می­کند و در نهایت این روش نیز در کاهش جرایم اجتماعی مؤثر خواهد بود.

منابع

  قرآن کریم

آقازاده کلیبر رضا، (1386)، نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی، قابل پیگیری در لینک: http://moalamebasyjey.blogfa.com/post/56

رابینگتون و واینبرگ(1389) رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، ترجمه صدیق سروستانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

ستوده هدایت اله(1379). آسیب های اجتماعی، تهران: نشر اوای نور

شامبیاتی هوشنگ، (1371) حقوق جزای عمومی؛ جلد دوم، چاپ اول، تهران: نشر پانک

طالبان  محمدرضا (۱۳۸۰). دینداری و بزهكاری، تهران: انتشارات فجر اسلام

عبدی عباس (۱۳۷۱)، آسیب­شناسی اجتماعی، قم: انتشارات سپهر

فولادی محمد (۱۳۸۲)، بررسی میزان و عوامل اقتصادی ـ اجتماعی مرتبط با سرقت در میان جوانان شهر قم، قم: سازمان مدیریت و برنامه ریزی

قربان حسینی علی اصغر (۱۳۷۱)، جرم شناسی و جرم­یابی سرقت، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی

گاستون استفان، ژرژ لواسور،  برنار بلوک(1377). حقوق جزای عمومی، ترجمه‌ی حسن دادبان، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

مجلسی محمد باقر، (1377)، بحارالانوار، جلد 6

مجله كتاب زنان،(1385)، شماره ۱۵، ص ۶۷

مجله زن روز، (1387)،  شماره ۱۷۷۳

نجاتی حسینی سید محمود، (1391) واقعیت اجتماعی نمازخوانی در ایران: بازخوانی مطالعات نماز و نماز پژوهی­ها، مطالعات و تحقیقات اجتماعی، شماره 1

نجفی ابرندآبادی علی حسین (۱۳۷۰)،”بزهكاری و شرایط اقتصادی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۹

نوربها رضا، (1383) زمینه‌ی حقوق جزای عمومی، چاپ یازدهم، تهران: نشر گنج دانش

این مطلب را به اشتراک بگذارید :