مقدمـه:

نماز از ديدگاه قرآن در پرستش خداوند جلوه روشن تري نسبت ديگر عبادات دارد و در ميان تمام اعمال عبادي برجستگي و درخشندگي خاصي دارد .نماز جامع ترين عبادت هاست . همان گونه که هر پيامبري معراج خاصي داشته نماز هم معراج مومن است .نماز بهترين سفارش انبياي الهي و بزرگان دين به پيروان خود است و نماز اوّلين سفارش لقمان حکيم به فرزندش است و نماز نور چشم رسول گرامي اسلام بوده آن جايي که مي فرمايد :« نماز روشني و نور چشم من است» .در قرآن کمتر عبادتي مانند نماز مورد اهميّت قرار گرفته تا آنجا که تقريبا در 104 مورد کلمه « صلاه » و مشتقّات آن آورده شده و در پانزده مورد خداوند امر به آن نموده است و در چند مورد خطاب به خود پيامبر اسلام ( ص ) شده و آن به نماز است.همان طور که هر کلامي از احکام و هر دستوري از دستورات اسلام بدون علّت و فلسفه نيست نماز هم يکي از دستورات اسلام بدون علّت و فلسفه نيست، نماز هم يکي از دستورات اسلام است و فلسفه هايي دارد .هنگامي که انسان به نماز مي ايستد و تکبيرالاحرام مي گويد ، بايد خدا را شاهد و ناظر ببيند و از همه چيز برتر و بالاتر و بدون شک در قلب و روحش ، جنبشي به سوي حق و حرکتي به سوي پاکي و جهشي به سوي تقوا. « سُبحان اللهِ حَينَ تُمسونَ و حينَ تُصبِحُون » [1]پس خدا را هنگام شامگاه و صبحگاه تسبيح گوييد تا سعادت ابدي يابيد. قال الامام علي بن ابي طالب ( ع ) : الله الله في الصلوة فانها عمود دينکم خدا را خدا را در نظر گيريد در توجه به نماز ، که پايداري دينتان به نماز باشد .

تعريف اصطلاحات و مفاهيم

نماز: درلغت به معناي دعاست  و جهت قرب به خدا اقامه مي شود . نمازخوان حقيقي کسي است که خدا را بخواند و وجود تمنيات خويش را در وجود حق فاني خداي ببيند.

نيايش : پرواز روح است به سوي خدا و يا حالت پوشش عاشقانه اي است.

نيست بی آنکه معجزه حيات ازاو سرزده است .

تضرع – ناله - طلب ياري و استعانت .

عبادت : از ريشه (( عَبَد )) و به معناي پرستش و اطاعت و نهايت خضوع است .

تقوا : اين کلمه از ماده (( وقي )) است به معني حفط و صيانت و نگهداري است . تقوا يعني پرهيز با حرکت نه پرهيز با سکوت .

نماز چيست ؟

نماز، ارتباط صميمانه اي است ميان انسان و آفريدگار

نماز لفظ و واژه اي است که در متون ديني ما بعنوان (( صلاه )) از آن ياد شده و داراي معاني متعددي بوده که يکي از آن معاني ، همين عمل مخصوصي است که به نام (( نماز )) در اين اسلام شريع شده است . اين لفظ در برخي از آيات ديگر به معناي دعا نيز آمده است .« صلاه» به هر دو معناي مزبور که در حقيقت به معناي واحد بر مي گردد که همان دعا باشد مورد بحث نيست بلکه مراد از «صلاه» همان معنايي است که با طريق مشخص و با ارکان مخصوص و جزئيات معين از طرف شارع مقدس، حقيقت پيدا کرده است و پيامبر خاتم ( ص ) آن حقيقت نازله را در عمل تشريح و خود آن را تحقق عملي بخشيد . نه تنها شخص پيامبر( ص ) در طول عمرش به عمل بدان پاي بند بود بلکه همه مسلمين موظّف بودند که آن را در شبانه روز پنج بار به جاي آورند .

اقم الصلاة لدلوک الشمس الي عسق الليل .نماز را از زوال خورشيد تا نهايت تاريکي شب برپا دار[2] . اين آيه اشاره اجمالي به نمازهاي پنج گانه دارد. نماز با اين شيوه مرسوم که مصداق آن براي همه مسلمين روشن و آشکار است چيزي نيست که مورد فهم و درک نباشد چون آنچه رسول اکرم (ص) و اهل بيتش استفاده مي شود پر واضح است که اين تلّقي از نماز يعني اعمال مخصوصه اي که با تکبيره الاحرام شروع و به سلام ختم گردد . و اين است معناي ديگري که از آيات استفاده مي شود .آنچه که مسلم است اين است که اين عمل ظاهري که اصطلاحاً بدان نماز گفته مي شود تمام حقيقت نماز نيست بلکه اين صورت و مهره ظاهري آن است. نماز امري است الهي که تحقق آن همانند ساير امور داراي ظاهر و باطن است که در متون ديني به هر دو جهت آن اشارت رفته است. تصوير ظاهري نماز همان است که با اعمال مخصوصه انجام گيرد و حفظ آن نيز فرض و واجب است اما روح و باطن نماز عبارتست از: اخلاص، حضور قلب، ذکر خداوند و تعظيم در مقابل او، اميد و دلبستگي به ذات ربوبي، اعتماد و رکون به وجود سرمدي و محو شدن در مقابل ذات يکتايي که در مقابل عظمت و جلالت او قيام نموده است . حقيقت نماز اعم از معناي ظاهر و باطن است و محدود و محصور نمودن آن به ظاهر، چون محدود نمودن حقيقت انسان و انسانيّت او به جسم مادي است . همانطور که حقيقت انسان در اين جسم خاکي و هيکل مادي قالب گيري شده و به اظوار مختلف و گوناگون در آمده به اين شکل ظاهري وجود يافته است چنانچه خداوند مي فرمايد : و قد خلقتکم اطوارا « و به تحقيق شما را به صورت گوناگون آفريد »[3] .

حقيقت نماز هم چون ساير امور در باطن و روح او نهفته شده که اين قالب و صورت را پذيرا شده است . هر گاه آن حقيقت بخواهد در عالم خارج تحقق يابد قطعا بايد در خلوص باشد و در غير اين صورت نماز نبوده بلکه پديده ديگري است .هر گاه اين غالب خاص و صورت ظاهري نماز با روح و باطن آن آميخته و قرين گردد.نماز حقيقت خود را يافته و تاثير خود را مي گذارد . پس نمازي که فقط ظاهر داشته باشد و فاقد روح باشد نخواهد بود. بنا براين قيام به ظاهرآن ، تحرکّي در نمازگزار ايجاد نخواهد کرد و از سوي ذات باري به اين نماز و اقبال توجّهي نيست چنانچه از رسول گرامي اسلام ( ص ) روايت شده که فرمودند:« خداوند متعال نظر نمي افکند به نمازي که آدمي دل خود را با بدن خود به نماز حاضر نکند»[4].  .پس حقيقت نماز اعم از صورت ظاهري و باطني است و تمّسک به هر يک از اين دو بدون ديگري نماز نيست در نتيجه هم کساني که به ظاهر آن جسته و از روح آن بي خبرند از حقيقت نماز غافل اند و هم آنان که نماز نمي خوانند و ادّعا دارند که ما به معنا و حقيقت آن رسيده ايم معرفتي از نماز ندارند چون نماز در هر دو صورت فاقد حقيقت است .

انواع نماز

گرچه ريشه و ارکان نماز، اين عبارت بزرگ ، در شکل هاي مختلف آن، يکسان هستند. اما تفاوت هاي بسياري در انواع آن ديده مي شود. مثلاً از حيث چگونگي رکعت ها و رکوع ها، از جهت قرائت و سوره ها از لحاظ ذکرها و دعاهاي مستحب در وقت و زمانهاي مختلف و نيّت اقامه آن، تفاوتهاي زيادي ديده مي شود و تا حال بيش از 360 عنوان نماز واجب و مستحب به دست آورده است .

براي هر بلا، ناراحتي، خوشحالي و سلامتي نمازي پيش بيني شده است :

از آن جمله نمازهاي يوميّه، نمازآيات، نماز ميّت، نماز شب، نمازهاي نافله، نماز خوف، نماز جمعه، نماز شکر، نماز حاجت، نماز زيارت، نماز عيد قربان و عيد فطر، نمازشب اول قبر، نمازگرسنه، نماز وسوسه، نماز استعاذه، نماز زياد شدن روزي، نماز باران، نماز استعاثه، نماز وصيّت، نماز امام معصوم، نماز زياد شدن حافظه، نمازعفو، نماز هر يک از روزهاي هفته، نمازشب هاي قدر، نماز اول ماه و از اين قبيل نمازهاي که عدد و شمارش آنها از حوصله انسان خارج و در روايت و کتاب ها مفصّل بيان شده است از اين نمازهاي گوناگون به خوبي مي توان برعظمت و اهميت اين عبارت بزرگ الهي پي برد .

این مطلب را به اشتراک بگذارید :