«گمان مي‌كني كه جِرم كوچكي هستي، حال آنكه درون تو عالم بزرگي نهفته است».¹ در این جمله، حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) می‌فرمایند که همة عوالم در وجود انسان جمع است. یکی از این عوالم، عالم طبیعت است. طبیعت چهار فصل دارد که هر فصلی ویژگی‌های خودش را دارد. قلب انسان‌ها نیز دارای همین چهار فصل است. گاهی قلب تابستانی است؛ قلب پرحرارت از شهوت، پرحرارت از ریاست، پرحرارت از تعلق و وابستگی به دنیا است. گاهی دل‌ها زمستانی است؛ یعنی مرده است و آیات و روایات، هیچ اثری در آنها ندارد. گاهی دل پاییزی است؛ یعنی بسیار پژمرده است. اما برخی دل‌ها بهاری است؛ بانشاط و پرانرژی، همانند نوروز. نوروز فصل حیات است، در نوروز زمین زنده و بهار شروع می‌شود؛ لذا به ما یاد داده‌اند در اولین روز نوروز «يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ و َالْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ» را بخوانیم؛ یعنی خدایا، این طبیعت به فرمان تو دگرگون شد، ما نیز علاقه‌مندیم قلبمان از فصل تابستان، زمستان و پاییز نجات پیدا کند و یک تحول عظیم در درونش ایجاد شود.

راه‌های رسیدن به حیات و نوروز قلب در آیات و احادیث مطرح شده است. یک عامل بسیار مهم که سه فصل تابستان و زمستان و پاییز را از بین می‌برد، نماز است؛ چون نماز در زندگی، قلب، فکر و اندیشه ما تحول ایجاد خواهد کرد. حیات طیبه‌ای که همة انبیا برای آن آمده‌اند، با نماز ایجاد می‌شود. به محضر مبارک رسول الله عرضه داشتند: فلان جوان نماز می‌خواند، اما در کنار نماز کارهای خلافی هم از او سرمی‌زند. حضرت فرمودند: «سرانجام، نماز او را از آن کارهای خلاف بازمی‌دارد». نماز انسان را دگرگون می‌کند و از گناه بازمی‌دارد. قرآن کریم مي‌گويد: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى ‏عَنِ الْفَحْشاءِ و َالْمُنْكَر؛² نماز(آدمی را) از کار زشت و ناپسند باز مى‏‌دارد». فحشا، گناهان علنی و منکر گناهان مخفی است. نماز هر دو نوع گناه را از بین می‌برد و انسان را از گناهان بازمی‌دارد. امام زین العابدین (علیه السلام) در مناجات تائبین به خدای منان عرضه می‌دارد: «خدايا! گناهان بر من لباس خوارى پوشانده، و دورى از تو جامه درماندگى بر تنم پيچيده، و بزرگى‏ جنايتم دلم را مي‌رانده است». گناه مرگ قلب را در پی دارد؛ اما نماز جلوی مرگ قلب را می‌گیرد و اگر مرده باشد، آن را احیا می‌کند و اگر نمرده باشد، حیاتش را استمرار می‌بخشد. در یکی از زیارت‌های حضرت ولی‌ّ‌الله الاعظم می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَى رَبِيعِ الْأَنَامِ و َنَضْرَةِ الْأَيَّام‏».³ توضیح آنکه هر چیزی بهاری دارد. بهار طبیعت، نوروز است. بهار قرآن ماه مبارک رمضان است. بهار عمر، جوانی است. بهار دل‌ها، حضرت ولی الله الاعظم است. همان‌طور که بهار پیام‌آور تحول و دگرگونی است، حضرت ولی الله الاعظم نیز دگرگونی را در قلب ما ایجاد می‌کند. این یکی از ویژگی‌های زیبای حضرت ولی‌الله الاعظم است که نماز نیز در جایگاه خود این دگرگونی را ایجاد می‌کند. امیرالمؤمنین (علیه السلام) مي‌فرمايد: «كُلُّ يَوْمٍ لَايُعْصَى اللَّهُ فِيه ِفَهُوَ يَوْمُ عِيد؛⁴ هر روزی که خدا نافرمانی نشود، آن روز عید است». نماز ما را از فحشا و منکر بازمی‌دارد؛ پس با نماز هر روزمان عید می‌شود.

 یکی از زیبایی‌های فصل بهار و نوروز، طراوات و نشاط و شادابی طبیعت است. انسان وقتي شادابی طبیعت را می‌بیند، در وجود خود نیز احساس شادابی می‌کند. نماز بی‌نظیرترین شادابی و نشاط را برای ما به ارمغان می‌آورد؛ چنان‌که حضرت رسول الله وقت نماز که فرا می‌رسید، می‌فرمودند: «أَرِحْنَا يَا بِلَال‏».⁵ یعنی نماز عامل و مایه نشاط و راحتی و آرامش و آسایش درون انسان محسوب می‌شود. امام زین العابدین (علیه السلام) نیز در مناجات المریدین عرضه می‌دارد: «وَ فِيم ُنَاجَاتِكَ رَوْحِي وَ رَاحَتِي‏» زیباترین مناجات نماز است. نماز جامع دعا، جامع مناجات، راز و نیاز و نجوا است؛ لذا با نماز انسان به نشاط و شادابی می‌رسد.

بهار فصل اعتدال است. اتفاقاً خدای منان بشر را معتدل آفریده است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أَحْسَنِ تَقْويمٍ؛⁶ [كه] براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم». طبیعت بشر اعتدال‌گرا است. با بندگی می‌توانیم به اعتدال برسیم و زیباترین عامل اعتدال، نماز است. با نماز از افراط و تفریط، نجات پیدا می‌کنیم و به برکت آن، در اخلاق، عقاید، عبادات، سبک و روش زندگی اعتدال پیدا می‌کنیم؛ لذا حضرت رسول الله فرمود: «الصَّلَاةُ خَيْرُ مَوْضُوعٍ و خیر عادة» نماز بهترین موضوع دینی است برای رسیدن به حیات، نشاط، اعتدال و ارتباط با حضرت حق. بعد فرمودند: «فمن شاء إستَكثَر و َمَن شَاء إستَقَل‏»⁷ هر که می‌خواهد فراوان بخواند، هر که می‌خواهد کم بخواند؛ اما بداند نماز بهترین موضوع و بهترین عادت است.

مردم از نوروز سیر نمی‌شوند؛ اما اولیای الهی از آفریننده نوروز سیر نمی‌شوند. پیغمبر اکرم فرمودند: «من هیچ گاه از نماز سیر نمی‌شوم».

انسان هنگامی که در فصل نوروز و بهار به سبزه‌ها نگاه می‌کند، چشمش روشن می‌شود. پیامبر نیز فرمود: «اِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُرَّةَ عَیْنِى فِی الصَّلاةِ وَ حَبَّبَها إلَىَّ کَما حَبَّبَ الىَ الْجائِعِ الطَّعَامَ وَإلىَ الضَّمْآنِ، المَاءَ وَ إنَّ الجائِعُ‏إَذَا اَکَلَشَبِعَ وَ إِنَّ الضَّمْآنِ إذَا شَرِبَ رَوىَ وَ أنَا لا أَشْبَعُ مِنْ الصَّلاةِ؛⁸ همانا خداوند روشنى چشم مرا در نماز قرار داده و نماز را محبوب من نموده؛ همان‌گونه که طعام رابراى گرسنه و آب را براى تشنه. گرسنه با خوردن، سیر، و تشنه با نوشیدن، سیراب مى‏گردد، امّا من هرگز ازنماز سیر نمى‏شوم». یعنی نماز همة خلأها، تشنگی‌ها و گرسنگی‌ها را از بین می‌برد و عامل و موجب چشم روشنی می‌شود.

باشد که وقتی وقت نماز فرا می‌رسد، فریاد برآوریم:

مصلحت دیدِ من آن است که یاران همه کار                                                       بگذارند و سر طُره یاری گیرند

پی‌نوشت

1. اسرار الحكم، ج1، ص265.

2. عنکبوت: 45.

3. مفتایح الجنان، زیارت حضرت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

4. نهج البلاغه، حكمت 428.

5. شیخ بهایی، مفتاح الفلاح، ص182.

6. تین: 4.

7. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج79، ص308.

8. شیخ طوسي، أمالي، ص528.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :