بسم الله الرحمن الرحیم

منبع: حي علي الصلوة (بشتاب بسوي نماز)

تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز

آمادگي براي نماز

نمازگزار بايد پيش از شروع نماز شرائط زير را مراعات کند.

اول ـ بدن و لباس:

خود را از هر چيز نجس پاک کند.[1] .

دوم ـ لباس:

نمازگزار بايد پاک و حلال باشد و از اجزاي حيوان حرام گوشت و مردار و براي مردان از ابريشم خالص و طلا نباشد.[2] .

سوم ـ پوشش:

مرد مي تواند فقط با پوشاندن عورت خود نماز بخواند ولي زن بايد تمام بدن را (به جز گردي صورت و دستها تا مچ و پاها تا مچ) بپوشاند. اين پوشاک نبايد بدن نما باشد.[3] .

چهارم ـ مکان:

مکان يا فرشي که نمازگزار نماز مي خوند بايد غصبي نباشد، ملک مباح او يا با اجازه ي صاحب آن باشد. غصبي بودن مکان، لباس و فرش نمازگزار موجب بطلان نماز است.[4] مکان نمازگزار بايد بي حرکت باشد اگر به عللي ناچار شد در جائي که حرکت دارد مانند اتومبيل، کشتي، ترن يا هواپيما نماز بخوند به قدري که ممکن است بايد در حال حرکت (شديد) چيزي نخواند و اگر آنها از قبله به طرف ديگر حرکت کنند به طرف قبله برگردد.

در حال نماز بين زن و مرد بايد لااقل يک وجب فاصله باشد.

جاي پيشاني با جاي زانوها و سرانگشتان پاها بيش از چهار انگشت بسته پست تر يا بلندتر نباشد.

پنجم ـ قبله

نمازگزار بايد رو به قبله نماز بپا دارد. قبله، خانه ي کعبه است که در وسط مسجدالحرام در شهر مکه مکرمه قرار دارد مسلمانان جهان در هر کجا که هستند بايد رو به سوي آن نماز گزارند.[5] .

ششم ـ وقت

نمازگزار بايد اوقات نماز را به دقت مراعات نمايد. وقت نماز صبح از سپيده دم بامداد تا طلوع آفتاب، وقت نماز ظهر و عصر از ظهر شرعي تا مغرب است (يعني موقعي که سرخي از بالاي سر گذشته به سوي نقطه اي که آفتاب غروب کرده سرازير شود).

وقت نماز مغرب و عشاء از غروب آفتاب تا نصف شب (يازده ساعت و يک ربع بعدازظهر شرعي آخر وقت نماز مغرب و عشاء است طبق رساله ي حضرت امام خميني (ره) مسئله ي 739) مي باشد. نماز ظهر را پيش از نماز عصر و نماز مغرب را پيش از نماز عشاء بايد به جا آورد.

مستحب است انسان نماز را در اول وقت بخواند و راجع به آن خيلي سفارش شده و هرچه به اول وقت نزديکتر باشد بهتر

هفتم‌ ـ طهارت وضو (غسل و تيمم)

براي بپاداشتن نماز يا رساندن جائي از بدن به خط قرآن[6] ، يا طواف خانه کعبه بايد وضو گرفت.

طريقه وضو اين است که به قصد اطاعت فرمان خدا دو شستن و دو مسح کردن به شرح زير انجام دهد. اول صورت خود را از رستنگاه موي جلوي سر تا چانه از بالا به پاين يک يا دو مرتبه بشويد.[7] .

دوم ـ دست راست را از آرنج تا سر انگشتان از بالا به پائين بعدا دست چپ را به همين ترتيب يک يا دو مرتبه بشويد.[8] .

سپس سمت جلوي سر را با دست راست به مقدار يک (يا سه) انگشت با همان رطوبت دست مسح کند.[9] .

بعدا پشت پاي راست را با دست راست و پشت پاي چپ را با دست چپ از سر انگشتان تا مفصل (انتخاي ساق پا) به پنهاي يک انگشت يا بيشتر مسح بکشد.[10] .

آب وضو و غسل بايد خالص، پاک و حلال باشد و آب وضو و غسل بايد به تمام اعضاي وضو و غسل برسد.

 [1] سگ، خوک، مدفوع و ادرار انسان و حيوان (حرام گوشت که خون جهنده دارد) و هم چنين کافر و مشروبات الکلي از نظر اسلام نجس و پليدند.

هرچه به ادرار آلوده شود دوبار و هرچه به نجاسات ديگر آلوده شود (پس از زدودن عين نجاست) يکبار با شستن آب پاک مي شود.

[2] زينت طلا بر مرد در هيچ حال جايز نيست و در حال نماز موجب بطلان آن است. آقايان توجه فرمايند انگشتر، حلقه نامزدي و گلوبند طلا زيبنده شخصيت اسلامي آنان نيست لازم است از اين هوس ممنوع بگذرند و از اين حرام بي لذت چشم پوشند و به جاي طلا از فلز ديگر استفاده نمايند.

[3] پوشاندن عورت در حضور ديگران (غير از زن و شوهر) چه محرم و چه نامحرم چه مرد و چه زن واجب است متأسفانه گروهي بدون هيچ دليل و منطق افرادي را محرم مي دانند.

[4] نپرداختن خمس و زکوة در حکم غصبي بودن است لازم است نمازگزار از مال حلال که حقوق شرعي آن پرداخته شده لباس و مکان نماز را تهيه نمايد.

[5] واجب است حيوانات را رو به قبله سر ببريم و نيز مردگان را رو به قبله دفن کنيم هنگام استفاد از توالت جايز نيست رو به قبله يا پشت به قبله باشيم.

[6] لازم است خانمها و آقايان از گلوبند و انگشتري که آيه قرآن يا اسم خدا يا ائمه بر آن نقش بسته استفاده نکنند مگر با پوششي، از برخورد آن با بدن جلوگيري نمايند.

[7] شستن دست از بالا به پائين عمل پيامبر و ائمه بوده و قرآن مجيد و روايات صحيح به آن تصريح کرده اند. (رجوع شود به کتب فقهي).

[8] شستن اول واجب دوم مستحب سوم و بيشتر حرام است.

[9] به موجب دستور قرآن و بيان پيامبر و اهل بيت او، ‌مقداري از پا و سر را بايد مسح نمود. مسح تمام سر يا شستن پاها به جاي مسح برخلاف مذهب حق است. شستن پاها قبل يا بعد از وضو مانعي ندارد.

[10] اين دعاها مستحب است هنگام وضو خوانده شود توجه به مضامين آن در تهذيب اخلاق و توجه به مبدأ و معاد بسيار سودمند است.

وقتي به آب نگاه کردي بگو:

الحمدلله الذي جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا

بسم الله و بالله اللهم اجعلني من التوابين واجعلني من المتطهرين

سه بار مضمضه کن و بگو:

اللهم لقني حجتي يوم القاک واطلق لساني بذکراک

سه بار استنشاق کن و بگو:

اللهم لاتحرم علي ريح الجنة واجعلني ممن يشم ريحها و روحها و طيبها

در شستن صورت:

اللهم بيض وجهي يوم تسود فيه الوجوه و لا تسود وجهي يوم تبيض فيه الوجوه

در شستن دست راست:

اللهم اعطني کتابي بيميني و الخلد في الجنان بيساري و حاسبني حسابا يسيرا

در شستن دست چپ:

اللهم لاتعطني کتابي به شمالي و لا من وراء ظهري و لا تجعلها مغلولة الي عنقي اعوذ بک من المقطعات النيران

در حال مسح سر:

اللهم غشني برحمتک و برکاتک

مسح پاها:

اللهم ثبتني علي الصراط يوم تزل الاقدم واجعل سعيي فيما يرضيک عني يا ذالجلال والاکرام

پس از پايان وضو بگو:

اللهم اني اسئلک تمام الوضوء و تمام الصلوة و تمام رضوانک والجنة ـ الحمدلله رب العالمين.

غسل

شستن همه بدن را (به طوريکه بعدا گفته مي شود) به قصد انجام فرمان خدا، غسل مي نامند که در موارد زير بايد انجام داد:

جنابت ـ يعني پس از آميزش جنسي يا خارج شدن مني چه در خواب، چه در بيداري، با اين غسل مي توان بدون وضو نماز گزارد.[1] .

مس ميت ـ يعني پس از دست زدن به جسد سرد شده ي مرده ي انسان پيش از غسل سه گانه ميت. زن و مرد در انجام اين دو غسل يکسانند.

ويژه خانمها

حيض ـ پس از خونريزي ماهانه (رگل، کمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نخواهد بود)

نفاس ـ پس از خونريزي زايمان

در طول مدت عادت ماهانه حيض و زايمان نماز و روزه بر زن جايز نيست ولي پس از پايان مدت مزبور فقط قضاي روزه واجب است.[2] .

 استحاضه ـ هنگام خونريزي در غير ايام حيض و زايمان، خانمهاي مسلمان با انجام روزانه يک غسل و پنج وضو (براي هريک از نمازهاي پنجگانه يک وضو) در خونريزي متوسط، ‌و سه غسل و پنج وضو در خونريزي شديد، نماز و روزه واجب را به جا مي آورند. در خونريزي کم، غسل لازم نيست، فقط براي هريک از نماز پنجگانه يک وضو مي سازند.

[1] در حال جنابت جايز نيست توقف در مساجد خوانده سوره هاي سجده دار قرآن، رساندن جائي از بدن به خط قرآن با اسم معصومين (ع) و رفتن در مسجدالحرام و مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله.

[2] آميزش جنسي در حال حيض بر زن و مرد حرام است. آنچه در حال جنابت حرام است در حال حيض و نفاس نيز نارواست.

تيمم

اگر آب موجود نيست يا نمازگزار به سبب بيماري يا علتهاي ديگر نمي تواند وضو يا غسل کند بايد به جاي وضو و غسل به شرح زير تيمم نمموده نماز بپا دارد.

1ـ دو کف دست را به قصد انجام تيمم و اطاعت فرمان خدا يک بار روي زمين (خاک،‌شن، سنگ، کلوخ) پاک و مباح مي زند.

2ـ پس از زدودن خاک از دست، دو کف دست را با هم به تمام پيشان و دو طرف آن مسح مي کشد.

3ـ سپس با کف دست چپ پشت دست راست و با کف دست راست پست دست چپ را از مچ تا سر انگشت مسح مي کشد.

4ـ بار ديگر دو کف دست را بر زمين مي زند و با کف دست چپ پشت دست راست و با کف دست راست پشت دست چپ را مسح مي کشد.

تيمم بايد به قصد انجام فرمان خدا و به جاي وضو يا غسل انجام گيرد.

اگر پس از تيمم موجبات آن برطرف شود تيمم خود به خود باطل مي گردد.

هنگام تيمم بايد انگشتر در دست نباشد.

چيزهائي که وضو را باطل مي کند

خوابيدن،‌ بي هوشي، ديوانگي،‌مستي،‌خروج مدفوع و ادرار يا باد روده و آنچه موجب غسل مي شود وضو را باطل مي کند.

شخص نمازگزار پس از گرفتن وضو بايد تا پايان نماز از مبطلات مزبور دوري کند. اگر مبطلات وضو رخ ندهد مي توان با يک وضو نمازهاي متعدد خواند.

آنچه وضو را باطل مي سازد غسل و تيمم را نيز باطل مي کند.

«قد افلح المؤمنون الذين هم في صلواتهم خاشعون».

به راستي رستگار شدند مؤمناني که در نمازشان خاشعند.

چگونه نماز بخوانيم؟

پس از مراعات مقدمات هفتگانه نماز، نمازگزار با قلبي آکنده از ايمان و خلوص، لبريز از عشق و محبت خدا با حضور قلب و توجه کامل با آفريدگار جهان راز و نياز مي کند. خود را در حضور او مي بيند و از جان و دل با او سخن مي گويد و مي داند چه مي گويد و چه مي خواهد.[1] و فقط براي انجام فرمان خدا نماز واجب پنجگانه را چنين آغاز مي کند.

بهتر است براي آمادگي بيشتر پيش از شروع نماز، اذان و اقامه بگويد.

[1] شايسته است شخص نمازگزار تميزترين لباسهاي خود را بپوشد خود را خوشبو سازد موهاي خود را شانه زند و دندانها را مسواک نمايد.

حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود جبرئيل عليه السلام پيوسته امر به مسواک مي فرمود که گمان کردم بر امت من واجب خواهد شد. به بعضي از اصحاب که مسواک نمي زدند فرمودند دندانهايتان را زرد مي بيم چرا مسواک نمي کنيد؟. مضمضه (چرخاندن آب در دهان و شستن آن) استنشاق (بالا بردن آب در بيني جهت شستشوي آن)، کوتاه کردن شارب (موهاي سبيل که به دهان مي رسد)، گرفتن ناخن، خلال کردن (بعد از هر غذا) ريش گذاشتن و مسواک کردن از جمله سنتهاي حنفيه حضرت ابراهيم عليه السلام است.

(پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود ريش را تميز و مرتب نگهداريد و آن را اصلاح کنيد و خود را به يهود (که ريش نامرتب و ژوليده داشتند) شبيه نسازيد.

اذان

طريقه ي اذان طبق دستور رسول اکرم صلي الله عليه و آله هيجده جمله و چنين است.[1] .

الله اکبر الله اکبر الله اکبر الله اکبر

(خداوند از هر چيز برتر و والاتر است)

اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان لا اله الا الله

(گواهي مي دهم که خدائي جز خداي يکتا نيست)

اشهد ان محمدا رسول الله

(گواهي مي دهم که محمد رسول خداست)[2] .

صلي الله عليه و آله

حي علي الصلوة حي علي الصلوة

(بشتاب به سوي نماز)

حي علي الفلاح حي علي الفلاح

(بشتاب به سوي رستگاري)

حي علي خيرالعمل حي علي خيرالعمل[3] .

الله اکبر الله اکبر

خداوند از هر چيز برتر و والاتر است

لا اله الا الله لا اله الا الله

خدائي جز خداي يکتا نيست

[1] به موجب روايات معتبر اسلامي اقامه و اذان همزمان با وجوب نماز تشريع و مانند ساير احکام اسلامي از جانب خداوند بر پيامبر صلي الله عليه و آله وحي شده و پيامبر عليه السلام بلال را براي گفتن اذان منصوب کرد (منتخب کنزالعمال در حاشيه مسند احمد ج 3، السيرة الحلبيه ج 1، فتح الباري ج 2،‌ مجمع الزوائد ج 1) نه اينکه بعضي از صحابه آن را خواب ديده و به پيامبر صلي الله عليه و آله ديکته کرده باشد ـ تعاليم الهي بالاتر از اينست که با وجود پيامبر، در خواب فردي ديگر تشريع شود و پيامبر صلي الله عليه و آله از او تبعيت کند!! آن حضرت در اصل تشريع احکام با کسي مشورت نمي کرد بلکه آنچه بر او نازل مي شد ابلاغ مي فرمود، مشورت آن حضرت در امور دنيوي و يا در شيوه ي اجراي احکام بود نه اصل تعاليم.

[2] جمله «اشهد ان عليا ولي الله» جزء اذان و اقامه نيست به عنوان تبرک و تيمن گفته مي شود و نيز سفارش شده که آل محمد را پس از نام محمد صلي الله عليه و آله نام ببريم و از آنها ياد کنيم از ميان اهل البيت عليهم السلام، علي عليه السلام که نخستين مسلمان و نخستين نمازگزار و نخستين وصي و جانشين و نخستين امام و افضل اهل البيت است بعد از نام پيامبر صلي الله عليه و آله نام برده مي شود تا همواره رهبري بعد از پيامبر يادآوري گردد.

[3] طبق مذهب اهل البيت عليهم السلام جمله ي «حي علي خيرالعمل» جزء اذان و اقامه است، از ابي محذوره يکي ديگر از مؤذنين پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده که رسول خدا صلي الله عليه و آله به او فرمود در اذان «حي علي خيرالعمل» بگويد (البحر الزخار ج 2 ص 291 و سنن بيهقي)

مالک بن انس از نافع نقل مي کند عبدالله ابن عمر گاهي بعد از حي علي الفلاح مي گفت «حي علي خيرالعمل» (منتخب العمال در حاشيه المسند، دلائل الصدق ج 3) همچنين ليث بن سعد از نافع آن را روايت کرد.

اما به گفته ابن شاذان در الايضاح ص 201، عمر بن خطاب به نظر شخصي خود حي علي خيرالعمل را از اذان و اقامه حذف کرد تا مردم جهاد را رها نکنند (موطا مالک، سيره ي حلبي، المحلي ابن خرم، شرح تجريد قوشجي و علل الشرايع)

بايد گفت در زمان رسول خدا صلي الله عليه و آله جهاد از هر وقت ديگر مهم تر و بيشتر مورد نياز بود معذلک در اذان «حلي علي خيرالعمل» گفته مي شد و مسلمانان نيز مشتاقانه و بانشاط بسيار به جهاد مي رفتند اگر دستور عمر به دليل مصلحت موقت و تشويق مردم به جهاد صادر شد نبايد براي هميشه ادامه يابد چون ديگر آن مصلحت و علت موقت وجود ندارد. لازمست همه ما مسلمانان به سنت پيامبر صلي الله عليه و آله برگرديم و حي علي خيرالعمل را در نماز و اقامه از ياد نبريم حتما آن را ترک نگوئيم.

(درباره ي اضافه کردن جمله «الصلوة خير من النوم» به گفته مالک در موطا روزي مؤذن به نزد عمر رفت تا وقت نماز صبح را به او اعلام کند ديد عمر خوابست مؤذن براي متوجه ساختن عمر گفت: نماز از خواب بهتر است (الصلوة خير من النوم) و عمر پس از بيدارشدن گفت اين جمله را در اذان صبح اضافه کنيد.

اقامه

اقامه مانند اذان است با اين فرق که در آغاز دو «الله اکبر» و بعد از «حي علي خيرالعمل» دو مرتبه «قد قامت الصلوة» (نماز برپا شد) و در پايان يک مرتبه «لا اله الا الله» گفته مي شود.[1] .

نمازگزار پس از پايان اقامه همچنان که رو به قبله ايستاده است با خضوع و خشوع در آن حالت روحاني و ملکوتي نماز را با انجام واجبات زير بپا مي دارد.

[1] مستحب است در روز اول تولد در گوش راست نوزاد اذان و در گوش چپ اقامه گويند. اذان و اقامه ويژه نماز واجب پنجگانه است براي ساير نمازها فقط الصلوة، گفته مي شود ـ نمازهاي مستحبي مطلقا اذان و اقامه ندارد.

نيت

يعني تصميم مي گيرد نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب، يا عشا را فقط براي اطاعت فرمان خدا بپا مي دارد. قصد خودنمائي، و يا براي احترام يا ترس از ديگران نماز را باطل مي سازد. نيت لازم نيست به زبان آورده شود. نيت واجب و رکن است.

تکبيرة الاحرام

همزمان با نيت مزبور در حالي که رو به قبله بدون حلکت ايستاده بايد بگويد الله اکبر، در نماز فقط اين الله اکبر واجب و رکن است. مستحب است موقع گفتن الله اکبر دستها را تا نرمه گوش بلند کند و کف دستها رو به قبله باشد.

قرائت

پس از گفتن الله اکبر (دستها را روي ران قرار داده چشم به مکان سجده دوخته) لازم است سوره ي الحمد را بخواند.

بسم الله الرحمن الرحيم[1] .

(به نام خداي بخشاينده مهربان)

الحمدلله رب العالمين

(ستايش مخصوصا خدا، ‌پروردگار جهانيان)

الرحمن الرحيم

(بخشاينده ي مهربان)

مالک يوم الدين

(فرمانرواي روز پاداش است)

اياک نعبد و اياک نستعين

(خدايا تنها تورا مي پرستيم، ‌و تنها از تو کمک مي خواهيم)

اهدنا الصراط المستقيم

(راه راست را به ما بنما)

صراط الذين انعمت عليهم

(راه آنان که از نعمت خود برخوردارشان ساختي)

غيرالمغضوب عليهم

(نه آنان که بر آنها خشم شده است،)

و لا الضالين

(و نه گمراهان)

بسم الله الرحمن الرحيم

به نام خداوند بخشاينده مهربان

قل هو الله احد

بگو اوست خداي يکتا

الله الصمد

خداوند، کامل و بي نقص و بي نياز است

لم يلد و لم يولد

نزاد و زائيده نشده

و لم يکن له کفوا أحد

و نه براي او همتايي مي باشد

قرائت حمد و سوره نماز صبح، مغرب و عشا بر مرد واجب است بلند بخواند و قرائت حمد و سوره نماز ظهر و عصر را زن و مرد بايد آهسته بخوانند. زن مي تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند در صورتي که نامحرم صدايش را نشنود نمازگزار بايد حمد و سوره را درست ياد بگيرد غلط خواندن آن نماز را باطل مي سازد.

[1] به اعتقاد ما آيه بسم الله الرحمن الرحيم جزء سوره حمد و يکي ازآيات هفتگانه آن است (تفسير درالمنثور) که بايد خوانده شود، حذف بسم الله الرحمن الرحيم يعني حذف يک آيه از سوره حمد و موجب بطلان نماز است.

و چه خوبست مسلمانان به اين سنت پيامبر صلي الله عليه و آله توجه کنند و آيه بسم الله الرحمن الرحيم را که به اسم اعظم بسيار نزديک است در قرائت نماز بخوانند.

و مستحب است بسم الله الرحمن الرحيم را در تمام نمازها بلند قرائت کنيم.

قيام (ايستادن)

ايستادن در موقع گفتن تکبيرة الاحرام و قيام پيش از رکوع رکن است ولي قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از رکوع رکن نيست. مستحب است در حال ايستادن بدن را راست نگهدارد دستها را روي رانها بگذارد و انگشتها را به هم بچسباند پاها را پيش و پس نگذارد اگر مرد است پاها را از سه انگشت تا يک وجب فاصله دهد و اگرزن است پاها را به هم بچسباند.

تا انسان مي تواند ايستاده نماز بخواند، نبايد بنشيند. اگر از نشستن عاجز شود بايد بخوابد و نماز بخواند ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد اذکار واجب را نگويد. يعني اگر مسلمان در شرائطي قرار گرفته که نمي تواند به صورت معمولي نماز بخواند به هر صورتي که بتواند نماز بگزارد نشسته، خوابيده، سوار بر اسب، داخل اتومبيل، قطار يا هواپيما، پشت تانک، زره پوش، کشتي و غيره.

مستحب است هنگام برخاستن براي رکعت دوم، سوم و چهارم بگويد بحول الله و قوته اقوم واقعد (به کمک و نيروي خدا مي ايستم و مي نشينم).

رکوع

بعد از قرائت سوره ي حمد و توحيد به قصد رکوع آنقدر خم مي شود تا کف دستهايش به سر زانو برسد در اين حال بدون حرکت يک مرتبه يا بيشتر بگويد:

سبحان ربي العظيم و بحمده (منزه و پاک است پروردگار من که بزرگ است و اکنون به ستايش او مشغولم) يا سه مرتبه يا بيشتر بگويد سبحان الله. رکوع واجب و رکن است.

سجده

هنگامي که ذکر رکوع تمام شد سر برمي دارد و صاف مي ايستد آنگاه به سجده مي رود يعني پيشاني، دو کف دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پا (که مجموعا هفت عضو مي شود) بر زمين پاک و مباح مي گذارد هنگامي که بدن آرام گرفت يک مرتبه يا بيشتر بگويد.

سبحان ربي الاعلي و بحمده (منزه و پاک است پروردگار من که برتر است و اکنون به ستايش او مشغولم)

نمازگزار به اين جمله ها در حالت سجود که نمودار کاملتري از خضوع و فروتني است بار ديگر آهنگ توحيد و يکتاپرستي در گوش جان زمزمه مي کند و مي گويد: ديگران در برابر غير خدا، در برابر صاحبان ثروت و قدرت به خاک مي افتند، من که يک مسلمانم تنها در برابر خدا، خدائي که برتر از همه است به خاک مي افتم و هرگز در برابر هيچ کس و هيچ چيز جز او به سجده نخواهم افتاد. اسلام آنچنان انسان را ارج مي دهد که از سجده در برابر موجود فناپذير و نيازمند و محدود باز مي دارد و فقط سجده را در برابر وجود بي نهايت خداوند بي نياز و توانا لازم مي داند و براي غير خدا روا نمي دارد.

چيزي که پيشاني بر آن مي نهد بايد از اجزاء زمين يا چيزي که از زمين مي رويد باشد (به استثناي ميوه جات و گياهان خوردني و پوشيدني) براي سجده از همه چيز بهتر خاک است.[1] .

هنگامي که سجده اول تمام شد بايد سر بردارد و بنشيند و دوباره به همان ترتيب سجده ديگر به جا آورد پس از آنکه سجده دوم تمام شد (رکعت اول نماز پايان مي يابد) سر بردارد و صاف بايستد و رکعت دوم را مانند رکعت اول به جا آورد (با اين فرق که در آغاز رکعت اول تکبيرة الاحرام گفته مي شد ولي ساير رکعات را بايد با سوره حمد حمد آغاز کرد).

انسان با شنيدن يا خواندن آيه سجده هريک از چهار سوره والنجم 53، العقل 96، السجده 32، و فصلت 41 بايد فورا سجده کند. با شنيدن آيات مزبور از نوار ضبط يا صفحه گرام و امثال آن سجده واجب نخواهد شد.

 [1] رسول اکرم صلي الله عليه و آله حتي در روزهاي باراني که زمين غيرمفروش مسجد تر مي شد روي زمين سجده مي فرمود به طوري که پيشاني مبارکش گل آلود مي گشت (تفسير قرطبي ج 16 ص 293 صحيح بخاري ص 102 ج اول) اگر سجده بر پوشيدني جايز بود آن حضرت حتما پيشاني را لااقل در روز باراني بر روي پارچه اي مي نهاد. خباب بن الارت گفت ما از گرماي زمين که هنگام سجده، پيشاني و کفهاي ما را مي سوزانيد به پيامبر (ص) شکاکيت برديم، آن حضرت شکايت ما را ناديده گرفت. (سنن بيهقي ج 2 ص 105) يعني اگر سجده بر پوشاک جايز بود مردم براي فرار از گرماي زمين پيشاني را بر آن مي گذاشتند) رسول اکرم (ص) فرموده هنگام نماز عمامه رابه يک سو زنيد (کنزالعمال ج 3 ص 213) و روايات ديگر از برادران سني، که همه دلالت بر عدم جواز سجده بر پارچه و فرش دارد.

روايات بسيار از ائمه اطهار عليهم السلام رسيده که سجده خضوع به درگاه باري تعالي است. بنابراين سزاوار نيست بر چيز خوردني يا پوشيدني سجده کرد. لذا پيروان اهل بيت مقداري از خاک پاک را به صورت مهر هميشه آماده دارند تا بر آن سجده کنند. بهتر ست از خاک قبور شهدا و انبياء و ائمه و بهتر از همه از تربت کربلا تهيه شود اينها عواملي است براي سازندگي انسان که اهداف انبياء و اولياء به ويژه اهداف حسيني در مغز و افکار مسلمانان زنده گردد و چون حسين در برابر طغيان ستمکاران و جباران و براي دفاع از اسلام مقامت کند. طبق رواياتي در زمان پيامبر (ص) مسلمانان از تربت حضرت حمزه و ساير شهداء احد تسبيح درست مي کردند و از آن خاک براي سجده استفاده مي نمودند.

ميمونه بنت حارث گفت پيامبر صلي الله عليه و آله بر حصير نماز مي خواند (سنن داود ج 1 ص 153) در سجده يعني خضوع کامل به درگاه باريتعالي، اگر پيشاني را بر خاک بگذارد خضوع و خشوع را بيشتر مي رساند تا بر پارچه و فرش و به اتفاق جميع علماي اسلام سجده بر زمين و خاک بهتر از چيزهاي ديگر است و همه مسلمانان سجده بر زمين را جايز مي دانند اما همه آنها سجده روي فرش و غير زمين را جايز نمي دانند بلکه اختلاف نظر وجود دارد پس احتياط لازم آن است براي آنکه نماز به نحو اکمل انجام شود، به آنچه همه مذاهب بر آن متفقند و طبق روايات اهل البيت و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله است عمل شود يعني سجده بر روي زمين طبيعي.

[1] رسول اکرم صلي الله عليه و آله حتي در روزهاي باراني که زمين غيرمفروش مسجد تر مي شد روي زمين سجده مي فرمود به طوري که پيشاني مبارکش گل آلود مي گشت (تفسير قرطبي ج 16 ص 293 صحيح بخاري ص 102 ج اول) اگر سجده بر پوشيدني جايز بود آن حضرت حتما پيشاني را لااقل در روز باراني بر روي پارچه اي مي نهاد. خباب بن الارت گفت ما از گرماي زمين که هنگام سجده، پيشاني و کفهاي ما را مي سوزانيد به پيامبر (ص) شکاکيت برديم، آن حضرت شکايت ما را ناديده گرفت. (سنن بيهقي ج 2 ص 105) يعني اگر سجده بر پوشاک جايز بود مردم براي فرار از گرماي زمين پيشاني را بر آن مي گذاشتند) رسول اکرم (ص) فرموده هنگام نماز عمامه رابه يک سو زنيد (کنزالعمال ج 3 ص 213) و روايات ديگر از برادران سني، که همه دلالت بر عدم جواز سجده بر پارچه و فرش دارد.

روايات بسيار از ائمه اطهار عليهم السلام رسيده که سجده خضوع به درگاه باري تعالي است. بنابراين سزاوار نيست بر چيز خوردني يا پوشيدني سجده کرد. لذا پيروان اهل بيت مقداري از خاک پاک را به صورت مهر هميشه آماده دارند تا بر آن سجده کنند. بهتر ست از خاک قبور شهدا و انبياء و ائمه و بهتر از همه از تربت کربلا تهيه شود اينها عواملي است براي سازندگي انسان که اهداف انبياء و اولياء به ويژه اهداف حسيني در مغز و افکار مسلمانان زنده گردد و چون حسين در برابر طغيان ستمکاران و جباران و براي دفاع از اسلام مقامت کند. طبق رواياتي در زمان پيامبر (ص) مسلمانان از تربت حضرت حمزه و ساير شهداء احد تسبيح درست مي کردند و از آن خاک براي سجده استفاده مي نمودند.

ميمونه بنت حارث گفت پيامبر صلي الله عليه و آله بر حصير نماز مي خواند (سنن داود ج 1 ص 153) در سجده يعني خضوع کامل به درگاه باريتعالي، اگر پيشاني را بر خاک بگذارد خضوع و خشوع را بيشتر مي رساند تا بر پارچه و فرش و به اتفاق جميع علماي اسلام سجده بر زمين و خاک بهتر از چيزهاي ديگر است و همه مسلمانان سجده بر زمين را جايز مي دانند اما همه آنها سجده روي فرش و غير زمين را جايز نمي دانند بلکه اختلاف نظر وجود دارد پس احتياط لازم آن است براي آنکه نماز به نحو اکمل انجام شود، به آنچه همه مذاهب بر آن متفقند و طبق روايات اهل البيت و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله است عمل شود يعني سجده بر روي زمين طبيعي.

تشهد

بعد از سجده دوم در رکعت دوم و آخرين رکعت هر نماز، نمازگزار مي نشيند و مي خواند: اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريک له.

(گواهي مي دهم که خدائي جز خداي يگانه بي شريک نيست).

و اشهد ان محمدا عبده و رسوله.

(و گواهي مي دهم که محمد بنده و پيامبر اوست).

اللهم صل علي محمد و آل محمد[1] .

 (خدايا درود فرست بر محمد و خاندان محمد)

[1] در تفسير آيه «ان الله و ملائکته يصلون علي النبي يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليما».

روايات بسيار در کتب و احاديث شيعه و سني وارد شده است که بعضي از اصحاب کيفيت صلوات را از رسول اکرم صلي الله عليه و آله پرسيدند حضرت فرمود بگوئيد:

اللهم صل علي محمد و آل محمد و بارک علي محمد و آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد کافضل ما صليت و بارکت و ترحمت و سلمت علي ابراهيم و آل ابراهيم في العالمين انک حميد مجيد.

و دهها روايات در کتب معتبره رسيده که نماز بدون صلوات بر محمد و آل محمد پذيرفته نمي شود. دعا بدون صلوات مستجاب نمي گردد کسي اسم پيابمر را بشنود و صلوات نفرستد جفا کرده است و از صلوات ناقص يعني بدون اسم آل محمد نهي شده است.

خداوند به مؤمنين امر مي کند بر پيامبر صلوات بفرستند، مؤمنين از پيامبر مي پرسند چگونه صلوات بفرستيم؟ پيامبر مي فرمايد: بگوئيد اللهم صل علي محمد و آل محمد... بعدها به علل سياسي آل محمد را از صحنه رهبري دوري مي کنند و نام آنها را از خطبه ها و صلوات برمي دارند هنوز هم بعضي از برادران سني به اين همه روايات که در صحاح آنها آمده است توجه نکرده آل محمد را در صلوات ذکر نمي کنند و مي گويند اللهم صل علي محمد و سلم در صورتيکه سنت رسول خدا صلي الله عليه و آله بر اين است که بگويند:

اللهم صل علي محمد و آل محمد ـ مسلما آل محمد مورد ستايش و تکريم و احترام همه مسلمانان جهان هستند چه بهتر هميشه در صلوات طبق دستور پيامبر، آل او را نيز نام ببرند و بيشتر به وحدت اسلامي جلوه دهند شريک ساختن آل محمد در صلوات بر محمد صلي الله عليه و آله رمزي است بر امامت و ولايت آل محمد بعد از آن حضرت و اين انتخاب پروردگار است و نمي توان از آن چشم پوشي کرد.

تسليم

در رکعت آخر هر نماز پس از تشهد در حالي که نشسته و بدن آرام است مستحب است بگويد:

السلام عليک أيها النبي و رحمة الله و برکاته

(درود و رحمت الهي بر تو باد اي پيامبر)

و بعد از آن بايد بگويد:

السلام علينا و علي عبادالله الصالحين

 (درود بر ما و بر بندگان شايسته خدا)

يا بگويد السلام عليکم

مستحب است و رحمة الله و برکاته را به جمله السلام عليکم اضافه نمايد يا هر دو را بگويد.

با گفتن جملات مزبور نماز پايان مي يابد.

تعقيبات

مستحب است نمازگزار همچنان که نشسته است مشغول خواندن ذکر و دعا و قرآن شود. اول سه مرتبه بگويد الله اکبر در حال گفتن هر الله اکبر دستها را تا نرمه گوش بلند کند. آنچه در اين زمينه بسيار سفارش شده تسبيح حضرت زهرا عليهاالسلام است به اين ترتيب سي و چهار مرتبه الله اکبر، سي و سه مرتبه الحمدلله و بعد از آن سي و سه مرتبه سبحان الله گفته شود.

سجده ي شکر يکي از مستحبات بعد از نماز است به اين طريق که به قصد شکر نعمتهاي الهي پيشاني را برزمين بگذارد بهتر است در آن حال يک مرتبه يا بيشتر بگويد شکرا لله، يعني شکر مخصوص خداست.

تسبيحات اربعه

در رکعت سوم و چهارم نماز، نمازگزار مي تواند سوره ي حمد را به تنهائي بدون سوره ديگر بخواند يا به جاي آن يکبار بگويد سبحان الله والحمدلله و لا اله الا الله والله اکبر (پاک و منزه است خداي يگانه و سپاس مخصوص خداست. خدائي جز خداي يگانه

نيست خدا برتر از هر چيز است).

بهتر است هميشه در رکعتهاي سوم و چهارم به جاي حمد سه مرتبه تسبيحات چهارگانه فوق را بخواند.

بر مرد و زن لازم است در تمام نمازها اين تسبيحات را آهسته بخوانند. پس از خواندن اين تسبيحات مجددا مانند رکعت اول و دوم به رکوع و سجده مي رويم و در رکعت آخر بار ديگر تشهد و سلام مي خوانيم.

ترتيب و موالات

يعني نماز را به ترتيبي که گفته شد پشت سر هم به جا آورند. مثلا در نماز چهاررکعتي به ترتيب زير و بدون فاصله آنها را انجام مي دهيم.

رکعت اول: تکبيرة‌الاحرام + قرائت + رکوع + دو سجده.

رکعت دوم: قرائت (+ قنوت) + رکوع + دو سجده + تشهد

رکعت سوم: تسبيحات اربعه + رکوع + دو سجده

رکعت چهارم: تسبيحات اربعه: رکوع +دو سجده + تشهد + تسليم

در نماز دو رکعتي در رکعت دوم بعد از تشهد با تسليم نماز را پايان مي دهيم.

در نماز سه رکعتي دررکعت سوم بعد از دو سجده،‌ با تشهد و تسليم آن را تمام مي کنيم.

قنوت

خوب است در رکعت دوم هر نماز پس از تمام شدن قرائت حمد و سوره قنوت بخواند يعني دعا بخواند مثلا بخواند: ربنا اتنا في الدنيا حسنة و في الآخرة حسنة و قنا عذاب النار ـ (سوره ي بقره ـ آيه ي 201) پروردگارا در اين دنيا و دنياي ديگر به ما نيکي مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار.

مستحب است هنگام خواندن دعا دستها را تا محاذي صورت بالا بياورد به طوري که کف دستها به طرف آسمان باشد.

رب اجعلني مقيم الصلاة و من ذريتي ربنا و تقبل دعاء ربنا اغفرلي و لوالدي و للمؤمنين يوم يقوم الحساب.

(سوره ي ابراهيم آيه ي 41 ـ 40).

مبطلات نماز

آنچه نماز را باطل مي سازد عبارت است از:

سخن گفتن، (مگر جواب سلام که در نماز هم واجب است.)

خنديدن،

گريه کردن براي امور دنيا،

پشت به قبله کردن يا به طرف راست و چپ منحرف شدن، آنچه وضو را باطل مي سازد،

شک در رکعتهاي دو رکعتي يا سه رکعتي يا در دو رکعت اول نماز چهاررکعتي،

کارهائي که صورت نماز را به هم مي زند،‌ دست بسته نماز خواندن به قصد اينکه جزء نماز و مستحب است،

بعد از سوره حمد آمين گفتن به قصد اينکه پيامبر (ص) فرموده و جزء نماز است،[1] .

کم و زياد کردن رکن نماز.

 

 [1] رکن نماز پنج است نيت، تکبيرةالاحرام، قيام در حال تکبيرة الاحرام و متصل پيش از رکوع، دو سجده از يک رکعت.

ـ گفتن الحمدلله رب العالمين بعد از قرائت سوره حمد و همچنين گفتن کذالک الله ربي بعد از قرائت سوره توحيد مستحب است. اختلاف فتاوي علماء مذاهب اسلامي ناشي از اجتهاد آنها طبق مدارک و موازين معتبر مي باشد و اين اختلاف از درک و استنباط احکام از کتاب و سنت ناشي مي شود و حتي در ميان علماي يک مذهب هم وجود دارد و نبايد موجب تنفر و دوري پيروان مذاهب از يکديگر گردد، چون هرکدام براي رسيدن به حکم واقعي اسلام تلاش مي کنند.

آيا مي توان نماز را شکست؟

شکستن نماز واجب از روي اختيار حرام است ولي براي حفظ مال يا جلوگيري از ضرر مالي يا بدني مانعي ندارد. اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبکار طلب خود را از او مطالبه کند چنانچه بتواند در بين نماز طلب او را بدهد بايد در همان حال بپردازد و اگر بدون شکستن نماز، دادن طلب او ممکن نيست بايد نماز را بشکند و طلب او را بدهد بعد نماز بخواند.

اگر پيش از رکوع يادش بيايد که اذان يا اقامه را فراموش کرده چنانچه وقت نماز زياد است مستحب است براي گفتن اذان و اقامه نماز را بشکند.

سجده سهو

اگر در ميان نماز از روي فراموشي يکي از اشتباهات زير رخ دهد، براي تصحيح و تکميل نماز، نمازگزار لازم است پس از پايان نماز براي هريک از موارد زير دو سجده سهو به جا آورد: تسليم بي جا، کلام بي جا، تشهد فراموش شده، يک سجده فراموش شده، شک ميان چهار و پنج بعد از سجده دوم، نشستن و ايستادن بي مورد يا هرگونه کم و زياد (غير رکن) که از روي عمد نباشد.

طريقه سجده سهو اين است که پس از سلام نماز، به نيت سجده سهو به سجده مي رود و مي خواند:

بسم الله و بالله السلام عليک ايها النبي و رحمة الله و برکاته

(به نام خدا و به ياري خدا درود و سلام و رحمت خدا بر تو اي پيامبر)

بعد از سجده مي نشيند دوباره به سجده مي رود و ذکر مزبوررا مي خواند سپس سر برمي دارد و تشهد و سلام مي خواند.

شکهائي که نبايد به آنها اعتنا کرد

شکهاي بي اعتبار از اين قرار است. شک در چيزي که محل به جا آوردن آن گذشته است مثل اينکه در رکوع شک کند که آيا سوره حمد را خوانده است يا نه؟

شک بعد از تسليم، شک بعد از گذشتن وقت نماز، شک کسي که زياد شک مي کند، شک امام در شماره ي رکعتها، در صورتي که مأموم شماره آنها را بداند و بالعکس، شک در نمازهاي مستحبي و نماز احتياط.

نماز قضا

کسي که نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده بايد قضاي آن را انجام دهد.[1] انسان تا زنده است ديگري نمي تواند نمازهاي او را قضا نمايد، قضاي هر نماز مانند همان نماز است قضاي نماز دو رکعتي دو رکعت و چهاررکعتي چهار رکعت است اگر کسي بخواهد در مسافرت که نماز او شکسته است نماز قضاي چهار رکعتي بخواند بايد درست چهار رکعت بخواند. نماز قضا را به جماعت مي شود خواند گرچه امام نمازش قضا نباشد.

اگر پدر نماز خود را به جا نياورده باشد بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ پدر به جا آورد يا براي نماز پدر اجير بگيرد يعني به کسي که نماز را خوب مي خواند مزد بدهد که نمازها را از طرف ميت به جا آورد.

انسان مي تواند براي بعضي از کارهاي مستحبي مثل زيارت قبور ائمه عليهم السلام يا حج مستحبي از طرف زندگان اجير شود، مرد و زن هريک مي تواند براي ديگري اجير شود.

[1] هيچ يک از نمازهائي که زن در حال حيض و نفاس نخوانده، قضا ندارد.

نماز مسافر

کسي که شغل او مسافرت نيست،‌ اگر با تصميم قبلي هشت فرسخ شرعي در حدود چهل و چهار کيلومتر از وطن خود دور شود بايد پس از گذشتن از حد ترخص نماز را شکسته بخواند يعني نماز چهاررکعتي را دو رکعت بخواند به شرط آنکه در بين راه از وطن ديگر خود عبور نکند و يا قبل از رسيدن به مسافت مزبوردر مکاني ده روز اقامت ننمايد. و ديگر آنکه اين مسافرت به قصد کار حرام نباشد وگرنه تا پايان مقصد بايد نماز را تمام بخواند ولي در بازگشت و در طول مسافرت نماز را شکسته بخواند. بانوان بدون اجازه شوهر و فرزندان بدون رضايت ابوين نمي توانند سفر کنند. در صورت تخلف سفر آنها حرام و بايد نماز را تمام بخوانند مگر سفر واجب مانند سفر حج واجب. اگر مسافر تصميم گرفت ده روز در مکاني بماند بايد نماز را تمام بخواند و اگر نمي داند

چند روز در مکان مخصوص خواهد ماند، پس از پايان سي روز بايد نماز را در آن مکان تمام بخواند.

نماز آيات

از نظر اسلام حوادثي نظير زلزله، طوفان، صاعقه، رعد و برق و مانند آن که مردم دچار وحشت مي شوند و همچنين خسوف (ماه گرفتي) و کسوف (خورشيد گرفتگي) مانند هزاران پديده ي طبيعي ديگر نموداري از نظام پرشکوه جهان هستي است که به قدرت الهي به وجود آمده و اين همه نشانه و آيات، قدرت و حکمت الهي است.[1] مسلمان بايد براي رهائي از نتايج تلخ اين حوادث طبيعي تدبيري بينديشد. چاره جوئي کند براي نجات خود و ديگران دست به کار شود و در اولين فرصت قبل از هر چيز دو رکعت نماز (به صورتي که گفته مي شود) بگزارد و خدا را سپاس گويد و با راز و نياز با خداي توانا آرامش قلب و اعصاب خود را در آن لحظات دلهره و اضطراب بازيابد و با قلبي عاري از ترس و وحشت به وظائف انساني و ديني خود هرچه بهتر عمل نمايد.

نماز آيات دو رکعت است مانند نماز صبح با اين تفاوت که در هر رکعت به جاي يکبار رکوع پنج بار رکوع مي کنيم و قبل از هر رکوع يک بار حمد و سوره مي خوانيم. بعد از رکوع پنجم به سجده مي رويم، پس از دو سجده برمي خيزيم و رکعت دوم را هم مانند رکعت اول به جا مي آوريم و با تشهد و تسليم نماز را پايان مي دهيم يا اينکه نماز آيات را به شکل کوتاهش به اين ترتيب مي خوانيم: در هر رکعت پس از سوره حمد، سوره ي ديگر را پنج قسمت مي کنيم و پيش از هر رکوع يک قسمت آن را بدون سوره ي حمد مي خوانيم آنگاه پس از تشهد و تسليم نماز را تمام مي کنيم.

[1] طبل و دهل زدن يا بر مس کوفتن موقع گرفتن ماه يا خورشيد کاري موهوم و خرافي است و از يادگارهاي زمان جاهليت و ناداني است. در روز وفات ابراهيم فرزند پيامبر (ص) آفتاب گرفت بعضيها تصور کردند که آن در اثر وفات ابراهيم است! رسول اکرم (ص) با صراحت فرمودند ماه و خورشيد از نشانه هاي عظمت پروردگار و طبق قانوني محکم در گردشند هيچگاه براي مرگ و زندگي کسي، کسوف و خسوف نمي شوند.

براي پيشگيري از زيانهاي زلزله و سيل و طوفان و غيره لازم است پيش بيني هاي لازم صورت گيرد اماکن مسکوني با مقاومت بسيار و مستحکم و يا روش علمي و فني با مصالح ساختماني مناسب بنا گردد ـ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود خداوند رحمت کند کسي را که کار را درست و صحيح انجام دهد ـ اگر کسي بي توجه به برنامه هاي صحيح علمي در رويدادهاي طبيعي خسارت مالي و جاني بيند بايد خود را سرزنش کند، محکم ساختن خانه به معني دنياپرستي نيست بلکه کمک به ثروت ملي و حفظ جان و مال مسلمين است دل نبستن به دنيا غير از محکم کاري و دقت بيشتر در بهره گيري درست از امکانات است.

نماز جمعه

روز جمعه از اعياد هفتگي اسلامي است.

ظهر جمعه مسلمانان هر منطقه تا شعاع 6 کيلومتر از محل برگزاري نماز جمعه دور هم جمع مي شوند و با هم نماز مي گزارند. در اين نماز لازم است امام جماعت دو بار با شرائط خاصي سخنراني کند.[1] سپس دو رکعت نماز مانند نماز صبح به جماعت مي خوانند. گوش دادن به سخنراني امام جماعت لازم است. درزمان غيبت امام زمان عجل الله تعالي فرجه، نمازگزار مي تواند در روز جمعه نماز ظهر يا به جاي آن نماز جمعه بخواند. هرگاه شرائط لازم نماز جمعه آماده شود واجب است فقط نماز جمعه خوانده شود. نماز جمعه فقط بايد به جماعت بوده و تعداد مأمومين از چهار نفر نبايد کمتر باشد.

[1] در سخنراني علاوه بر دعوت مردم به تقوي و پرهيزکاري بايد به مشکلات اجتماعي و مسائل سياسي و امور مسلمانان بپردازد و به نمازگزاران آگاهيهاي لازم در حفظ اسلام و گسترش آن بدهد اکنون که دشمنان اسلام خطرناکتر از هميشه در فکر ضربه زدن به انقلاب اسلامي هستند ضرورت شرکت مستمر در نماز جمعه بيشتر احساس مي شود نماز جمعه سنگر مستحکم و بهترين وسيله وحدت اسلامي است. حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود:

هرکس سه جمعه پياپي بدون عذر و بيماري عمدا در نماز جمعه شرکت نکند بر دل او مهري از نفاق زده مي شود (وسائل ج 5 ص 5) و فرمود: «اف بر مسلماني باد که در هفته روزي را جهت فراگيري مسائل ديني اختصاص ندهد» (اف لکل مسلم لايجعل في کل جمعه يوما يتفقه فيه امر دينه و يسأل عن دينه).

نماز عيد

در دو عيد بزرگ اسلامي عيد فطر و عيد قربان (اضحي) مسلمانان جهان به مناسبت انجام دو وظيفه بزرگ ديني جشن مي گيرند و به شکرانه توفيق روزه داشتن ماه رمضان (عيدفطر) و پايان قسمت اصلي مراسم پرشکوه حج (عيد قربان) به درگاه پروردگار عالميان نماز مي گذارند. عيد فطر روز اول ماه شوال و عيد اضحي روز دهم ماه ذي الحجه مي باشد. وقت نماز عيد از اول آفتاب تا ظهر است. در عيد فطر بهتر است قبل از نماز عيد افطار کند و زکوة فطره بپردازد، در اين زمان نماز عيد را مي توان به جماعت يا به تنهائي انجام داد.

نماز عيد دو رکعت است که با يازده تکبير و نه قنوت خوانده مي شود در رکعت اول بعد از خواندن حمد و سوره پنج تکبير (الله اکبر) بگويد پس از هر تکبير يک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم با گفتن ششمين تکبير به رکوع و سجده برود و پس از انجام دو سجده برخيزد و در رکعت دوم چهار تکبير بکويد پس از هر تکبير قنوت بخواند و با گفتن پنجمين تکبير به رکوع و سجده رود و با تشهد و تسليم نماز را تمام کند.

در قنوت هر دعا و ذکري بخوانند کافي است ولي بهتر است اين دعا خوانده شود:

اللهم اهل الکبرياء والعظمة و اهل الجود والجبروت و اهل العفو و الرحمة و اهل التقوي و المغفرة اسئلک بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمد صلي الله عليه و آله ذخرا و شرفا و کرامة و مزيدا ان تصلي علي محمد و آل محمد و ان تدخلني في کل خير ادخلت فيه محمدا و آل محمد، و ان تخرجني من کل سوئ اخرجت منه محمدا و آل محمد صلواتک عليه و عليهم اللهم اني اسئلک خير ما سئلک به عبادک الصالحون و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون.

نماز ميت

نماز خواندن بر ميت مسلمان که عمرش از شش سال کمتر نباشد واجب است نماز ميت بايد بعد از غسل دادن و کفن کردن او خوانده شود. در اين نماز طهارت بدن يا لباس لازم نيست بدون وضو و غسل هم مي توان آن را انجام داد. کسي که بر ميت نماز مي گذارد بايد رو به قبله باشد و نيز واجب است ميت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند به طوري که سر او طرف راست و پاي او طرف چپ نمازگزار باشد. نماز ميت، رکوع، سجود، تشهد و تسليم ندارد نماز ميت از پنج تکبير شکل مي گيرد که به شرح زير انجام صورت کوتاه آن کافي است.

بعد از نيت و گفتن تکبير اول بگويد:

اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله

و بعد از تکبير دوم بگويد:

اللهم صل علي محمد و آل محمد

و بعد از تکبير سوم بگويد:

اللهم اغفر للمؤمنين والمؤمنات

و بعد از تکبير چهارم:

اللهم اغفر لهذا الميت

اگر ميت زن است به جاي آن بگويد اللهم اغفر لهذه الميت.

با گفتن تکبير پنجم نماز تمام مي شود.

نماز ميت را مي توان به تنهائي يا به جماعت انجام داد در صورت جماعت مأموم بايد تکبيرها و دعاها را بخواند.

نماز عهد و نذر و قسم

يکي از وظائف حتمي مسلمانان وفاي به عهد و پيمان است و به انجام آن اهميت ويژه اي داده شده و آيات و روايات زياد در اين زمينه رسيده است.

اگر کسي نذر کند نمازي بخواند، واجب است آن را در وقت معين به جا آورد.

نذرکنندگان بايد توجه کنند که متعلق نذر بايد رجحان داشته باشد يعني نذري که مي کند بايد معقول و منطقي باشد، مثلا اگر نذر کند براي حاجتي شمع روشن نمايد، البته با وجود برق و چراغ، اين نذر، تلف کردن پول و کثيف کردن محيط است که حتما روا نخواهد بود.

نماز جماعت

مستحب است نمازهاي واجب به ويژه نمازهاي پنجگانه را به جماعت بخواند. اسلام تأکيد کرده که مسلمانان دسته جمعي نماز بپا دارند. سزاوار است بدون عذر و بهانه ي معقول نماز جماعت را ترک نکنند.

اگر يک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هررکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز معمولي دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتي ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان چند برابر مي شود به طوري که اگر عده ي آنان از ده نفر تجاوز کند مقدار ثواب آن را غير از خدا کسي نمي داند. براي برگزاري جماعت نمازگزاران رو به قبله در صف هاي منظم به نماز مي ايستند و يک نفر جلوتر از همه مي ايستد (که او را امام جماعت مي نامند) و نماز دسته جمعي را رهبري مي کند. امام جماعت بايد بالغ، عاقل، عادل و مؤمن و عالم به مسائل نماز باشد و نماز را به طور صحيح بخواند. بنابراين هرکس که داراي شرائط مزبور باشد مي تواند نماز جماعت را رهبري نمايد. زن مي تواند امام جماعت خانمها شود.

در نماز جماعت، مأموم (آنکه پشت سر امام از او پيروي مي کند) بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند ولي اگر رکعت اول يا دوم او در رکعت سوم يا چهارم امام باشد بايد حمد و سوره را نيز بخواند. مأموم بايد کارهاي نماز مانند رکوع و سجود را با امام يا کمي بعد از امام به جا آورد. مستحب است صف هاي جماعت منظم و بين کساني که در يک صف ايستاده اند فاصله نباشد و شانه ي آنان رديف يکديگر باشد.

بهتر است پس از شنيدن قد قامت الصلوة مأمومها برخيزند و براي اقتدا آماده شوند و پس از اينکه امام تکبيرة الاحرام را گفت بلادرنگ همه اقتدا کنند يعني نيت کنيد که: اقتدا مي کنم به اين امام حاضر قربة الي الله.

مستحب است امام جماعت حالت جسمي ناتوان ترين مأموم را رعايت کند و نماز را سبک بخواند.

نمازهاي نافله

نمازهاي مستحبي را نافله گويند. نمازهاي مستحبي زياد است.[1] در ميان آنها به نافله هاي نماز پنجگانه شبانه روز و نماز شب بيشترسفارش شده است. تمام نمازهاي مستحبي و نافله (غير از نماز وتر) دو رکعتي اند. نماز مستحبي اذان و اقامه ندارد. مي توان آن را نشسته يا در حال راه رفتن و سواري خواند و يا به خواندن تنها سوره حمد اکتفا کرد نافله نماز صبح دو رکعت پيش از نماز صبح.

نافله ظهر هشت رکعت پيش از نماز ظهر (در روز جمعه چهار رکعت ديگر اضافه مي شود).

نافله عصر هشت رکعت پيش از نماز عصر،‌

نافله مغرب چهار رکعت بعد از نماز مغرب،

و نافله عشا دو رکعت نشسته به نام وتيره بعد از نماز عشا خوانده مي شود.

 

[1] از جمله نمازهاي مستحبي که به سندهاي معتبر بافضيلت بسيار وارد شده نماز جعفر طيار عليه السلام است و آن چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام. در رکعت اول بعد از حمد سوره ي اذا زلزلت و در رکعت دوم والعاديات و در رکعت سوم اذا جاء نصرالله و در رکعت چهارم قل هو الله احد و در هر رکعت بعد از فراغ از قرائت پانزده مرتبه بگو سبحان الله والحمدلله و لا اله الا الله والله اکبر. در رکوع، همين تسبيحات را ده مرتبه بگو چون سر از رکوع، برداري ده مرتبه در سجده اول ده مرتبه بعد از سربرداشتن ده مرتبه در سجده دوم ده مرتبه بعد از آن ده مرتبه که در مجموع چهار رکعت، تسبيحات مزبور، سيصد مرتبه تکرار مي گردد.

نماز شب

نماز شب يازده رکعت است هشت رکعت آن به نيت نافله شب، ‌و دو رکعت به نام شفع و يک رکعت به نام وتر خوانده مي شود. اهميت اين نماز همين بس که بر پيامبر صلي الله عليه و آله واجب بوده و در قرآن مجيد به آن توصيه شده است. اذکار و دعاهاي بسيار جهت قنوت نماز وتر روايت شده که از جمله هفتاد بار گفتن استغفرالله ربي و اتوب اليه و طلب مغفرت و آمرزش براي چهل نفر مؤمن (زنده يا مرده، مرد يا زن) به اين نحو: اللهم اغفر لحسن الغفاري، اللهم اغفر لسلمان الغفاري، اللهم اغفر ل...،‌ و به دنبال آن براي خود طلب مغفرت نمايد که انشاء الله مستجاب خواهد شد. دعا براي اصلاح امور مسلمين، و خدمتگزاران به اسلام و براي امام زمان عليه السلام و رهبري انقلاب اسلامي و علماء و شهداء و غيره بايد هميشه مدنظر باشد.

گفتن 300 بار العفو تحولي در انسان ايجاد مي کند.

لازم به تذکر است اگر وقت يا حال براي خواندن دعاها نباشد بر خود فشار نياورد و به حداقل اکتفا کند.

وقت نافله شب از نصف شب است تا اذان صبح و هرچه به صبح نزديکتر باشد بهتر است.

نماز غفيله

يکي از نمازهاي مستحب نماز غفيله است که بين مغرب و عشاء خوانده مي شود، در رکعت اول بعد از حمد به جاي سوره توحيد اين آيه را بخواند:

و ذاالنون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر عليه فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک اني کنت من الظالمين فاستجبناله و نجيناه من الغم و کذلک ننجي المؤمنين.

و عنده مفاتح الغيب لايعلمها الا هو و يعلم ما في البحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها و لا حبة في ظلمات الارض و لارطب و لا يابس الا في کتاب مبين.

و در قنوت آن بخواند:

اللهم اني اسئلک بمفاتح الغيب التي لايعلمها الا انت ان تصلي علي محمد و آل محمد و ان تفعل بي کذا و کذا به جاي کذا و کذا حاجات خود را بگويد بعد بخواند:

اللهم انت ولي نعمتي والقادر علي طلبتي تعلم حاجتي فأسئلک بحق محمد و آل محمد عليه و عليهم السلام لما قضيتهالي.

يکي ديگر از نمازهاي مستحبي نماز شب اول قبر است، سزاوار است در شب اول قبر، دو رکعت نماز براي ميت بخواند. اين نماز را در هر موقع از شب اول دفن ميت مي شود خواند، بهتر است در اوائل شب باشد.

و در رکعت اول بعد از حمد يک مرتبه آية الکرسي و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخواند بعد از سلام نماز بگويد:

اللهم صل علي محمد و آل محمد وابعث ثوابها الي قبر... (اسم ميت را بگويد).

این مطلب را به اشتراک بگذارید :