آموزش عملی نماز

ایده‌پرداز: خدابخش کرمیان زیارانی، کارشناس ارشد فرهنگی تربیتی

خلاصه « طرح آموزش عملی نماز»

مقدمه

امام علی علیه السلام: "علّموا صبیانکم الصلوة"؛[1]به فرزندانتان نماز بیاموزید.

در سال 1377 هنگام بازدید از مدارس استان متوجه شدم که سطح اطلاعات نماز دانش‌آموزان با توجه به حضور چندین ساله در مدارس خیلی پایین است. برای حصول اطمینان، با حضور در مدارس مناطق مختلف پژوهشی میدانی از وضعیت نماز دانش‌آموزان به‌عمل آوردم. نتیجه بیانگر ضعف دانش‌آموزان در ابتدایی‌ترین مسایل نماز بود. آنها در وضو، اذان، اقامه، حمد، سوره، ذکرهای واجب و مستحب و اعمال مشکل داشتند. برای اطمینان بیشتر دومین پژوهش را بر دانش‌آموزان منتخب مناطق که به‌عنوان بهترین‌های هر مدرسه و منطقه در مسابقات احکام استان شرکت می کردند؛ انجام دادم. متأسفانه این دانش‌آموزان منتخب نیز در نماز مشکل داشتند. با کنکاش بیشتر متوجه شدم برخی همکاران فرهنگی هم در وضو و نماز مشکل دارند.

برای رفع این مشکل « طرح آموزش عملی نماز» را تهیه و در سطح مدارس استان اجرا کردم. طرح را تهیه نمودم و ضمن مشورت وگرفتن تأیید مسئولان، آن را در به تصویب رساندم. از جمله مشکلاتی که برای اجرایی کردن طرح وجود داشت، زمان اجرای محتوا و مجریان طرح (معلمان) بودند. زیرا برنامه روزانه درسی کاملا پر بود و وقتی برای آموزش طرح وجود نداشت. دانش‌آموزان و معلمان هم تمایلی در وقت خارج از برنامه و بعد از تعطیلی مدرسه نداشتند؛ اگر هم می‌‌ماندند برای ساعت اضافی حق‌الزحمه می‌خواستند که مستلزم وجود اعتبار کلانی بود و تأمین آن غیر ممکن. برای رفع این مشکل کتاب‌های درسی دانش‌آموزان را بررسی کردم و مباحث نماز را در کلیه درس‌ها و پایه ها استخراج کردم. متوجه شدم ما در بحث محتوا مشکل چندانی نداریم؛ با همین محتوا هم می‌شود مشکل نماز دانش‌آموزان را حل کرد. مشکل عمده کیفیت ارایه این محتوا توسط معلمان عزیز بود. بنابراین مشکل اول را با درنظر گرفتن همان محتوای کتاب‌ها در زمان برنامه درسی حل کردم. جدولی از محتوای نماز با مشخص کردن درس‌ها در کتاب‌های هر پایه تهیه و برای آموزش ارائه نمودم. مشکل دوم (مجریان طرح) را نیز با دو راهکار حل نمودم. معمولا در مدارس، مدیران و معلمان تمایلشان به برنامه‌های آموزشی است؛ زیر مجموعه کارشناسان آموزشی هستند؛ از آنها حرف شنوی دارند و از کارشناسان پرورشی چندان حرف شنوی ندارند. ما که مجموعه پرورشی بودیم اگر بخشنامه‌ای به مدارس می فرستادیم،  اجراهم که می‌شد در اولویت آخر بود. مگر مدیران و معلمان عزیزی که خود انگیزه کار پرورشی داشتند. به همین علت در اداره کل سراغ کارشناسان آموزش رفته و چون افراد با انگیزه ای بودند، همکاری خیلی خوبی نمودند. آنها این طرح را در اولویت کارهای آموزشی خود قراردادند. راهکار دوم برای ایجاد انگیزه تدوین طرح تشویق فعالان اقامه نماز بود که در سطوح مختلف با توجه به عملکردشان مورد تقدیر قرار می گرفتند. ازجمله تشویق‌ها اعزام به مشهد مقدس در تابستان بود. بنابراین مشکل دوم هم با همکاری کارشناسان آموزش و تشویق مجریان حل شد.

مشکل بعدی، بحث اعتبار طرح بود. طرح را با دست خالی بدون یک ریال اعتبار شروع کردیم. اما به حول و قوه الهی به علت اخلاص دست اندرکاران، طرح بدون مشکلی شروع شد. مسئولان محترم به‌ویژه معاون پرورشی وقت، مسئول ستاد اقامه نماز استان و امام جمعه محترم کمک‌های مخلصانه‌ای داشتند.

این طرح در سال اول در 722 مدرسه و 1156 کلاس با پوشش 30800 دانش آموز اجرا گردید که با استقبال همکاران، دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها مواجه شد. در سال‌های بعد ضمن رفع اشکالات با جدیت تداوم یافت. با بازدید‌هایی که مسئولان ستاد اقامه نماز استان و ستاد اقامه نماز وزات آموزش و پرورش از مدارس داشتند، ستاد اقامه نماز وزارت آموزش و پرورش ضمن تأیید آن و تشکر از طراح و مجریان، طرح آموزش عملی نماز را یک طرح ملی اعلام و به سراسر کشور ابلاغ نمود. بدین ترتیب این طرح به کلیه استان‌ها تسری یافت و اکنون نیز به عنوان یک طرح ملی ماندگار و یکی از طرح‌های اصلی وزارت آموزش و پرورش به شمار می‌آید.[a1] 

عنوان : « طرح آموزش عملی نماز»

ضرورت طرح و بیان مسأله:

قرآن کریم:«أَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ»[2]

نماز را به‌پا دار، که نماز (انسان را) از زشتي‌ها و گناه بازمى‏دارد و ياد خدا بزرگتر است. خداوند مى‏داند شما چه کارهايى انجام مى‏دهيد!

اگر نماز غبار فحشا و منکر را از صفحه زندگی می شوید و طراوت، تازگی و شکفتن را همسایه قلب می‌سازد، در این سیلاب بنیان‌کن فرهنگ‌های سیاه و شبیخون فرهنگی هستی سوز دشمنان، کدام عامل مصونیت آفرین را می‌شناسیم که مؤثرتر، بهتر، گسترده‌تر، مستندتر، جامع‌تر و مؤکدتر از نماز در مقابل تباهی و فحشا و گناه سد بیافریند و نماز گزاران را در مقابل همه ناملایمات مادی و غیر مادی واکسینه نموده و محکم و استوار نماید.

با عنایت به تأکیدات قرآن کریم و معصومان ^{علیه السلام} به نماز و آموزش آن از جمله فرمایش امام علی ^{علیه السلام} که می‌فرماید: «علّموا صبیانکم الصلوة؛[3] به فرزندانتان نماز بیاموزید» این طرح را در سال 1378 که مسؤلیت اقامه نماز مدارس استان قزوین را داشتم طراحی کردم.

اهداف اجرایی طرح

1. اشاعه و ترویج فرهنگ نماز؛
2. تصحیح قرائت دانش‌آموزان؛
3. آشنایی دانش‌آموزان با بخشی از از احکام نماز.

مستندات

1. کتاب‌های آسمانی به‌ویژه قرآن‌ کریم؛
2. سیره و سنت انبیاء الهی به‌ویژه پیامبر اعظم ^{صل الله علیه و آله} و معصومان ^{علیه السلام}؛
3. فرمایشات و عملکرد بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره)؛
4. تأکیدات و عملکرد مقام معظم رهبری و دیگر عرفا و خود ساختگان؛
5. اهداف آموزش و پرورش دوره‌های تحصیلی.

شیوه اجرا

1. تشکیل ستاد‌های اجرایی طرح در اداره کل آموزش و پرورش، مناطق و مدارس طبق دستورالعمل اجرایی؛
2. تهیه منابع آموزشی لازم؛
3. توجیه عوامل اجرایی؛
4. دعوت اولیای دانش‌آموزان هرکلاس و توجیه آن توسط معلم کلاس؛
5. آموزش محتوای مشخص شده توسط آموزگاران و معلمان طبق دستورالعمل اجرایی با استفاده از وسایل کمک آموزشی؛
6. حضور دانش‌آموزان در نماز جماعت مدرسه و مساجد همجوار؛
7. همخوانی سوره حمد و توحیدو سایر ذکر ها در مراسم آغازین و شروع کلاس؛
8. اجراي آزمون پاياني مطابق شيوه نامه؛
9. صدور گواهينامه پايان دوره براي دانش‌آموزان؛
10. نظارت مستمر مسؤولین در طول دوره؛
11. تشویق عوامل و دانش‌آموزان برتر؛
12. برگزاری مراسم پایانی طرح با حضور ومشاركت اولياء دانش‌آموزان واهداء جوايز به برگزیدگان.

عوامل اجرایی و مشارکت کنندگان

ستاد‌های اجرایی؛ مدیران مدارس؛ آموزگاران و معلمان با کمک معاونین و مربیان پرورشی مدارس؛ اولیاء دانش‌آموزان با همکاری ائمه جماعت مدارس؛ ستاد‌های اقامه نماز شهرستان و مناطق.

تاریخ اجرا

طول سال تحصیلی طبق جدول زمان‌بندی ضمیمه دستورالعمل.

گستره اجراء و بهره برداران

دانش‌آموزان.

منابع آموزشي و کمک آموزشی

1. کتاب‌های درسی؛
2. کتاب احکام مسابقات احکام؛
3. سجاده نماز برای هرکلاس برای آموزش عملی؛
4. لوازمی از جمله: نوارهای آموزش نماز، کارت‌ها و ماکت‌های آموزش نماز، نوارهای سرود نماز، اسلاید آموزش نماز، بروشور آموزش نماز، سی دی آموزش نماز.

اعتبار مورد نیاز

بر اساس جدول مالی ضمیه هرسال

تنگناها و نارسایی‌های اجرایی احتمالی

1. حضور نیافتن برخی مجریان در کلاس‌های توجیهی؛
2. تسلط نداشتن برخی مجریان به تلفظ صحیح کلمات؛
3. وجود کلاس‌های چند پایه و مختلط؛
4. کمبود وسایل آموزشی وکمک آموزشی؛
5. وجود لهجه‌های مختلف در استان؛
6. کمبود اعتبار.

نتایج مورد انتظار

در پایان دوره انتظار می رود دانش آموز براساس محتوای ارائه شده:

1. بتواند وضو گرفتن و تیمم کردن را عملا به روش صحیح انجام دهد؛
2. اوقات و رکعات نماز را بیان کند؛
3. عبارات اذان، اقامه، حمد و سایر ذکرهای نماز را با تلفظ صحیح قرائت نماید؛
4. ترتیب اعمال نماز را کاملا رعایت نموده و بتواند نماز دو رکعتی، سه رکعتی و چهار رکعتی را بدون هیچ اشکالی اقامه نماید؛
5. واجبات و برخی از مستحبات نماز، طهارت، لباس و مکان نمازگزار، نماز اداء، قضاء، جماعت، جمعه و سایر احکام ضروری را بداند و عمل نماید.

ضمائم

1. آمار مدارس، کلاس و دانش‌آموزان مشمول طرح؛
2. دستورالعمل اجرایی؛
3. جدول زمانبندی ارایه محتوا توسط مجریان؛
4. جدول اعتبارات مالی مورد نیاز.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :