بسم الله الرحمن الرحیم

گزیده‌ای از دروس کتاب شکست تنهایی (مقطع دوره دوم متوسطه)

نویسنده: حامد تقی راد

9. راز سجده برخاک

راهبرد جلسه

در اين درس به تبيين اين مي‌پردازيم كه چرا در نمازهايمان از مهر استفاده مي‌كنيم.

جذابيت اوليه

یکى از علماى اهل تسنّن، فارغ التحصیل دانشگاه الأزهر مصر، به نام "شیخ محمد مرعى انطاکى" كه اهل سوریه بود، بر اثر تحقیقات دامنه‌دار به مذهب تشیّع گرایید و در کتابى به نام لماذا أخْتَرتُ مَذْهبَ الشّیعه علل گرایش خود را با بيان مدارک متقن ذکر نموده است. در این درس به یکى از مناظرات ايشان با دانشمندان اهل تسنّن پیرامون سجده بر مهرى که از تربت حسینى است مي‌پردازيم.

محمد مرعى در خانه‌اش بود، چند نفر از دانشمندان اهل تسنّن که بعضى از آنها از دوستان سابق او در دانشگاه الأزهر بودند، به دیدار او آمدند. در آن دیدار يكي از دانشمندان اهل تسنّن پرسيد: شیعیان بر تربت حسینى سجده مى‌کنند، آنها به همین علّت که بر مهر تربت حسینى سجده مى‌کنند، مشرک هستند.

محمد مرعى گفت: سجده بر تربت، شرک نیست؛ زیرا شیعیان بر تربت براى خداي متعال، سجده مي‌کنند، نه اینکه بر تربت صرف تربت بودنش سجده کنند. اگر به پندار شما - به فرض محال - در درون تربت چیزى وجود دارد كه شیعیان به خاطر آن چیز، بر آن سجده مي‌کنند، اين شرک است. ولى شیعیان اينگونه نيستند؛ بلكه آنها براى معبود خود که خداوند متعال باشد سجده مى‌کنند. نهایت اینکه هنگام سجده براى خدا، پیشانى را بر تربت حسيني مى‌گذارند.

 به عبارت روشن‌تر: حقیقت سجده، نهایت خضوع و خشوع در برابر خداوند متعال است نه خضوع و خشوع در برابر مهر تربت.

یکى از دانشمندان گفت: "أحسن بر تو که تحلیل زیبایى نمودى، ولى این سؤال براى ما باقى مى‌ماند که چرا شما شیعیان اصرار دارید که بر تربت حسینى سجده نمایید؟ چرا بر سایر چیزها سجده نمى‌کنید؟ همانگونه که بر تربت سجده مى‌کنید؟"

محمّد مرعى پاسخ داد: "اینکه ما بر خاک سجده مى‌کنیم، بر اساس حدیثى است که مورد اتفاق همة فرقه‌هاى اسلامى است که پیامبر اكرم6 فرمود: "جُعِلَتْ لِىَ الاَرضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً"^[1]؛ زمین براى من سجده­گاه و پاکیزه قرار داده شده است. بنابراین به اتّفاق همة مسلمین، سجده بر خاک خالص جایز است. از این رو ما بر خاک سجده مى‌کنیم. "

يكي از آن دانشمندان به نام حميد گفت: "چگونه مسلمانان بر این امر اتّفاق نظر دارند؟"

محمد مرعى: "هنگامى که رسول خدا6 از مکه به مدینه هجرت کرد در همان آغاز، به ساختن مسجد دستور داد، آیا این مسجد فرش داشت؟"

حمید: "نه، فرش نداشت. "

محمّد مرعى: "پس پیامبر6 و مسلمانان بر چه چیزى سجده مى‌کردند؟"

حمید: "بر زمینى که از خاک فرش شده بود، سجده مى‌کردند؟"

محمّد مرعى: " بعد از رحلت پیامبر6 مسلمانان در عصر خلفاي ثلاث بر چه سجده مى‌کردند؟ آیا مسجد فرش داشت؟"

حمید: "نه، فرش نداشت، آنها نیز بر خاک زمینِ مسجد سجده مى‌نمودند. "

محمّد مرعى گفت: "بنابراین به اعتراف شما، پیامبر6 و همة مسلمانان در عصر او و ديگر زمان‌ها بر زمین سجده کرده‌اند. به همين دليل، قطعاً سجده بر خاک صحیح است. "

حمید: "اشکال من این است که شیعیان تنها بر خاک سجده مى‌کنند آن هم خاکى که از زمینى گرفته و به صورت مهر در آورده، آن را در جیب خود مى‌گذارند و بر آن سجده مى‌كنند. "

محمد مرعى: "اولاً به عقیدة شیعه، سجده بر هر گونه زمین، خواه سنگ فرش باشد و خواه زمین خاکى باشد، جایز است.

ثانیاً نظر به اینکه شرط است محل سجده پاک باشد، پس سجده بر زمین نجس یا خاک­آلود درست نیست. از این رو قطعه­اى از گِل خشکیده (به نام مهر) را که از خاک پاک تهیّه شده، با خود حمل مى‌کنند تا در نماز بر خاکى که مطمئناً پاک و تمیز است سجده کنند، با علم به اینکه آنها سجده بر خاک زمین را که نجس بودن آن را نمى‌دانند، جایز مى‌دانند. "

حمید: "اگر منظور شیعه سجده بر خاک پاک خالص است، چرا مقدارى از خاک را حمل نمى‌کنند و مُهر حمل مى‌کنند؟"

محمد مرعى: "به‌ خاطر اينكه حمل خاک موجب خاک آلودگى لباس مى‌شود، شیعیان همان خاک را با آب مى‌آمیزند و گل مى‌کنند و سپس همان گل در قالب زیبا خشک مى‌شود و به صورت مهر در مى‌آید که دیگر حمل آن زحمت نداشته باشد و موجب خاک آلودگى لباس و دست نشود. "

حمید: "چرا شما بر غیر خاک، مانند حصیر و قالى و زیلو و… سجده نمى‌کنید؟"

محمد مرعى: "گفتیم غرض از سجده، نهایت خضوع در برابر خدا است، اینک مى‌گوییم، سجده بر خاک، خواه خشکیده (مهر) و خواه نرم، دلالت بیشترى بر خضوع در برابر خدا دارد؛ زیرا خاک، ناچیزترین اشیا است و ما بالاترین عضو بدن خود یعنى پیشانى را بر پایین‌ترین چیز يعني خاک، در حال سجده مى‌نهیم تا با خضوع بیشتر خدا را عبادت کنیم. همچنین مستحب است در سجده، سر بینى خاک آلود شود تا دلالت بیشتر براى خضوع داشته باشد؛ بنابراین سجده بر قطعه‌اى از خاک‌ خشکیده (مهر) بهتر از سجده بر سایر اشیایى است که سجده بر آن روا است، چرا که اگر انسان در سجده پیشانى خود را بر روى سجّادة گرانقیمت یا بر قطعة طلا و نقره و امثال آنها و یا بر قالى و لباس گرانبها بگذارد، از تواضع و خضوعش کاسته مى‌شود و چه بسا هیچ گونه دلالتى بر کوچکى بنده در برابر خدا نداشته باشد. "

نتيجه‌گيري

با این توضیح، آیا کسى که سجده بر خاک خشکیده (مهر) مى‌کند تا تواضع و خضوعش در پیشگاه خدا رساتر باشد، مشرک و کافر خواهد بود؟ ولى سجده بر چیزى (مانند قالى و طلا و…) که مخالف تواضع است، تقرّب به خدا است؟!، هر کس چنین تصوّر کند، تصوّر باطل و بى اساسى نموده است.