■ چرا بايد در نماز، حتماً سوره حمد خوانده شود؟ و سورهاى ديگر جاى گزين آن نمىشود؟
پاسخ: در خصوص علت خواندن سوره حمد و عدم جايگزيني ديگر سوره هاي قرآن به چند دليل عمده مي توان اشاره نمود؛
جامعيت اين سوره
سوره حمد تنها سوره اي است که از زبان بندگان بيان شده و آيات اين سوره شامل موضوعات گوناگوني مي باشد.
امام رضا عليه السلام در اين باره فرموده اند:«( علت اينكه در نماز سوره حمد خوانده مي شود اين است كه: ) هيچ سورهاى از سورههاى قرآن مثل سوره حمد مشتمل بر جوامع خير و حكمت نيست و شرح آن چنين است:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ» با اين عبارت بنده آنچه حقّ تعالى بر او واجب كرده يعنى شكر توفيق يافتنش براى اعمال خير را اداء مىكند.
«رَبِّ الْعالَمِينَ» اين عبارت تمجيد حقّ تعالى و تحميد او بوده و نيز با آن بنده اقرار مىكند كه او فقط خالق و مالك است نه ديگرى.
«الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» با اين عبارت بنده عطوفت خالق را نسبت به خود طلب كرده و همچنين پروردگار و نعمتهايش بر جميع مخلوقات را متذكّر مىشود.
«مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» اقرار به بعث و زنده شدن مردگان و حساب و مجازات بندگان بوده و نيز با اين كلام بنده ملك آخرت را براى حقّ تعالى اثبات نموده همان طورى كه ملك دنيا را برايش ايجاب مىنمايد.
«إِيَّاكَ نَعْبُدُ» با اين عبارت بنده رغبت و تقرّب خود به خدا را بيان كرده و نيز خبر مىدهد از اخلاص عمل فقط براى خالق نه ديگرى.
«إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» بنده با اين عبارت از خدا تقاضا مىكند كه توفيق و عبادتش را زياد كرده و نعمتها و نصرتش را خالق نسبت به او ادامه دهد.
«اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» بنده با اين جمله از خدا تقاضاى ارشاد كرده و نيز بدين وسيله به ريسمان هدايتش چنگ زده و همچنين از خدا مىخواهد كه معرفتش را به او و به عظمت و كبريائيش زياد نمايد.
«صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» اين جمله تأكيد بنده نسبت به هدايت و رغبتش در ارشاد شدن را رسانده و نيز با اين عبارت بنده متذكّر نعمتهاى حقّ تعالى بر اوليائش شده و همچنين رغبت و ميلش به مثل چنين نعمتهايى را مىرساند.
«غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» بنده با اداء اين عبارت پناه به خدا برده و استعاذه مىجويد از اين كه در زمره معاندين و كافرين و كسانى باشد كه پروردگار و امر و نهى او را خفيف و كوچك مىشمرند.
«وَ لَا الضَّالِّينَ» با اين كلمه بنده از خدا تقاضا مىكند او را معصوم و محفوظ بدارد از اين كه در گروه آنان كه از طريق مستقيم حقّ تعالى گمراه بوده و بدون عرفان چنين مىپندارند كه اعمال پسنديده و شايسته بجا مىآورند باشد.
و بدين ترتيب در اين سوره جوامع خير و حكمت نسبت به امر آخرت و دنيا جمع بوده به طورى كه با هيچ چيز ديگري برابري نكرده و قابل قياس نيست.»
و بدین ترتیب در این سوره جوامع خیر و حکمت نسبت به امر آخرت و دنیا جمع بوده به طوری که با هیچ چیز دیگری برابری نکرده و قابل قیاس نیست. به دلیل همین ویژگی است که نماز بدون سوره حمد ناقص است.
از امام باقر(عليه السلام) درباره حکم کسى که در نمازش«فاتحة الکتاب» قرائت نکرده بود، سؤال شد؛ حضرت فرمود:« َ لَا صَلَاةَ لَهُ إِلَّا أَنْ يَقْرَأَ بِهَا»؛« نمازش، نماز شمرده نمى شود، مگر اين که در آن«فاتحة الکتاب» را قرائت کند.»
در روايت ديگر مى فرمايند:« كُلُّ صَلَاةٍ لَا يُقْرَأُ فِيهَا بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ فَهِيَ خِدَاج»؛« هر نمازى که در آن«فاتحة الکتاب» خوانده نشود، ناقص است.»
فواید سوره حمد
روايات متعددي در خصوص آثار و فوائد اين سوره بيان گرديده كه در اينجا تنها به دو مورد آن اشاره مي نمائيم:
پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) به جابربن عبدالله انصارى فرمود:« اى جابر! آيا برترين سوره اى که خدا در کتابش نازل فرموده به تو بياموزم؟ جابر عرض کرد: آرى، پدر و مادرم فداى تو باد! اى رسول خدا! آن را به من بياموز. پس رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) سوره«حمد» (ام الکتاب) را به او تعليم داد و فرمود: اى جابر! آيا آگاهت سازم از اين سوره؟ عرض کرد: چرا، پدر و مادرم فداى تو باد! يا رسول الله! از آن مرا با خبر ساز. فرمود: آن شفاى هر دردى است جز مرگ.»
امام صادق - عليه السلام – فرمودند:« اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِي أُمِّ الْكِتَاب» ؛« اسم اعظم خداوند، در فاتحة الكتاب مندرج است.»
با توجه به دلايل گفته شده معلوم مي شود سوره حمد، به سبب ويژگيهاى منحصر به فردى كه دارد، بر ديگر سورهها مقدم است و بر آنها برترى دارد. از اين رو در نماز، سوره حمد را مى خوانيم.
■ اگر کسی در سجده اول و یا پيش از آن که وارد سجدهی دوم نماز شود، متوجه شود رکوع را انجام نداده است، چه وظیفه ای دارد؟
بايد برخيزد و از حالت ایستاده به رکوع برود و پس از آن دو سجده را بجا آورد و نماز را تمام کند و بعد از نماز، بنابر احتياط مستحب، دو سجدهی سهو به خاطر سجدهی زيادی، انجام دهد.
نکته: اگر پس از رسیدن به سجدهی دوم یادش بیاید: نمازش باطل است (زیرا یک رک ...
■ با توجه به اين كه ذكر شده انسان فطرتاً عبادت را دوست دارد، چرا ما از عبادتهاى خود لذت نمىبريم؟
گرايش به ذات اقدس اله فطرى است؛ ولى شهوت و غضب نيز به عنوان ابزار كار در نهاد ما وجود دارد. انسان عاقل اين دو را تعديل مىكند نه تعطيل. انسان جاهل شهوت و غضب را امير فطرت مىكند. در اين حال، فطرت اسير و در بين غرائز دفن مىشود؛ و از فطرت مدفون شده كا ...
■ فلسفه اذان و اقامه چیست؟
پاسخ اول: «اذان، اعلام قوای مادی و ملکوتی در انسان برای حضور در پیشگاه خداوند و اقامه حاضر نمودن آن قوا در محضر حضرت دوست است. با تکبیرات اولیه، اعلام می کند که موجودات عاجزند از ثناگویی خداوند و با نفی هر الهی غیر از او، استحقاق داشتن ثنا را از غیر ...