■ وظایف امام جماعت نسبت به نمازگزاران چیست؟
پاسخ از طرف سعید خانزاده: در پاسخ به بعضی از وظایف امام جماعت اشاره میکنیم:
1.اقامۀ نماز به صورت مختصر
به یقین ثواب نماز جماعت با مستحبات حداقل و جمعیت بیشتر، بیشتر است از نماز با مستحبات حداکثر و جمعیت کمتر. به تجربه دیدهایم که یکی از چیزهایی که مردم را از مسجد گریزان میسازد، سه چیز است: طولانی بودن فاصله اذان تا شروع نماز، طولانی بودن خودِ نماز و طولانی بودن فاصلۀ بین دو نماز.
یکی از مستحباتِ نماز گفتن هفت بار تکبیر در ابتدای نماز است که امام صادق (ع) به معاویة بن عمار فرمودند: هر گاه امام جماعت بودی، یک الله اکبر برای تو کافی است؛ زیرا همراه تو افرادی هستند که کار دارند یا ضعیف و پیر هستند. (1)
همچنین امیر مؤمنان (ع) فرمودند: آخرین سخنی که محبوب قلبم، رسول خدا (ص) وقت فراق به من گفت، این بود که یا علی! وقتی نماز جماعت میخوانی، نمازت را مناسب حال ضعیفترین کسی که به تو اقتدا کرده است بخوان. (2)
در روایت دیگری رسول خدا (ص) میفرمایند: کسی که امامت گروهی را به عهده گیرد و در حاضر شدن برای نماز و قرائت و رکوع و سجده و نشستن و برخاستن خود، راه اعتدال و میانه را در پیش نگیرد، نمازش پذیرفته نخواهد شد و از شانههای او بالاتر نخواهد رفت و چنین فردی نزد خداوند همچون سلطان ستمگر و تجاوزگری است که برای بهبود مردمِ خود، تلاش ننموده و فرمان الهی را در میان آنان به پای نداشته است. (3)
اهمیت این مطلب تا آنجاست که رسول خدا به سبب گریۀ بچهای در مسجد، فورا نماز خود را به پایان برد (4) شاید برای اینکه نکند آن بچه و مادرش از مسجد و نماز جماعت دلزده شوند.
2.تعیین ساعتی مشخص برای رسیدگی به مشکلات مردم
در صدر اسلام مسجد فقط محلی عبادی نبوده است؛ بلکه محل انجام بسیاری از امور جامعه مسجد بوده است. لذا مناسب است امام جماعت، ساعتی را به صورت روزانه یا هفتگی در مسجد حضور یابد و به سؤالهای مردم پاسخ گوید و برای رفع مشکلات فردی و اختلافات خانوادگی آنها تلاش کند و در صورت نیاز در این زمینهها با مراکز حوزوی و متخصصان در تماس باشد تا حضوری مؤثر و مفید داشته باشد.
امام جماعتِ نمونه چه ویژگیهای باید داشته باشد؟
امام جماعت در هر مسجد، عاملی مهم در پیشرفت مسجد بهشمار میرود و چنانچه دارای شرایط لازم باشد، تأثیر بسزایی در تحولات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مساجد خواهد داشت؛ این صفات از این قرار است:
1.محبوبیت
از مهمترین ویژگیهایی که امام جماعت باید داشته باشد، محبوبیت بین مردم است. رسول اسلام (ص) میفرماید : هشت طایفهاند که خداوند نمازی از آنها نمیپذیرد: ... امام جماعت قومی که مردمش از وی ناخشنودند ... (5)
2.آشنایی با کارکردهای مسجد
مسجد، علاوه بر کارکرد اصلیاش که عبارت است از مکانی برای ارتباط با خداوند و برگزاری نماز جماعت، کارکردهای دیگری نیز دارد که هر امام جماعتی باید با آنها آشنا باشد. برای مثال کارکرد آموزشی، فرهنگی، تبلیغی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، جهادی و رسانهای.
3.آشنایی با دانش مدیریت مسجد
اهمیت این موضوع تا آنجاست که رسول اکرم (ص) شخصاً مدیریت و امامت مسجدالنبی را به عهده داشتند. متأسفانه امروزه مشاهده میشود که در برخی مساجد، امام جماعت هیچگونه اختیاری نداشته و برخی از افراد بر اساس منافع شخصی یا گروهی خود، هر برنامهای را در مسجد اجرا و یا از اجرای آن جلوگیری میکنند.
4.ثابت بودن
شناخت کامل امام جماعت نسبت به مسجد، نمازگزاران و اوضاع خاص هر محل و... باعث میشود كه او بتواند در هر موقعیتی تصمیم مناسبی بگیرد و اقدام مناسبی بکند. ثابت بودن امام جماعت و تغییر نکردن مکرر امام جماعت، زمینهساز چنین تصمیمها و رفتارهای سنجیدهای است.
5.توانایی علمی
از عواملی كه میتواند به شدت در جذابیت امام جماعت مؤثر باشد، گستردگی و عمیقبودن دانش اوست. قدرت علمی باعث اطمینان و اعتماد مردم به خصوص جوانان میشود و آنان سعی میكنند در مواقع لزوم با او ارتباط برقرار کنند و با اطمینان و رضایت خاطر با وی معاشرت کنند و پاسخ پرسشهای خود را پیدا کنند.
6.نظم
ضرورت دارد که امام جماعت در همۀ امور مربوط به مسجد نظم و انضباط را مراعات كند؛ به موقع به مسجد بیاید، نماز را اقامه كند، سخنرانی کند و… .
7.بیان ساده و شیوا
بیان امام جماعت باید تا جایی که ممکن است ساده و شیوا باشد و كلمات غریب و نامأنوس بهکار نبرد؛ چرا كه بیشتر مردم، بیسواد یا كم سواد و یا ناآشنا با اصطلاحات تخصصی هستند. سخن گفتن با زبان سنگین و نامأنوس مردم را خسته و دلزده میکند و او مخاطبان خود را از دست خواهد داد.
8.ابتكار خلاقیت
بعضی از ائمۀ جماعت هنگام سخنرانی آموختههای علمی خود را با زبانی علمی و خشک بیان میكنند، درحالیكه میتوانند با ذكر مثالها
■ چرا در پنج نوبت شبانه روز تنها 17 ركعت نماز واجب شده نه كمتر و نه بيشتر؟
اَحكام دين، دو دستهاند:
الف) احكامي كه فلسفه و حكمت آنها بيان شده است؛ مانند روزه، حج و شراب و....
ب) احكامي كه فلسفه آن بيان نشده است؛ مانند تعداد ركعت نمازها.
3ـ اين كه سبب بيان نشدن علل و حكمتهاى بعضى از اَحكام مانند تعداد ركعت نمازها چيست، ...
■ ممكن است راهي جهت بوجود آمدن اشتياق براي خواندن نماز به بنده معرفي كرده تا نمازهاي من از حالت كسل كننده اي كه هم اكنون دارد، خارج شود؟ آیا برای تقویت جاذبه نماز، سوره اي، دعايي وجود دارد تا با علاقه بيشتري نماز بخوانم؟
بطور كلي ما وقتى به نماز علاقه مند مي شويم كه نخواهيم فقط وقت نماز بنده خدا باشيم و در ساير اوقات برده هوا و هوس و دنيا،اگر در اوقات ديگر شبانه روز هم در ارتباط با خدابوديم و در فضاى عبوديت خدا نفس كشيديم و گام برداشتيم، با اشتياق و علاقه نماز خود را ...
■ چرا نماز میّت نیازی به وضو ندارد؟
امام رضا (ع) فرمودند: "وضو واجب شد تا انسان با حالت کسالت و چرت به ديدار دوست نرود و قلب انسان قبل از رکوع و سجده در برابر خداوند پاکیزه گردد؛ ولي در نمازِ ميت نيازی به وضو نیست؛ زیرا در آن، رکوع و سجده وجود ندارد و فقط دعای برای ميت و ذکر خداست".
...