ارسال کننده : جعفر عشریه ، کارشناسی ارشد برق و الکترونیک
طرح : باسمه تعالی
مشکل و مسئله
ما در خانه سه پسر به نام های علی و محمد وحسین داریم. علی امسال کلاس دوم دبیرستان، محمد چهارم ابتدایی است و حسین 5 سال دارد . مشکل ما مربوط به حدود 4-5 سال پیش بود . درآن زمان علی و محمد تلاشی برای خواندن اول وقت نماز از خود نشان نمی‌دادند. به‌رغم اینکه ما درخانه نمازمان را اول وقت می خواندیم؛ ولی آنها با تاخیر نماز می خواندند. ما تمام راهکارهای مربوط به تشویق زبانی و تقویت باورهای ذهنی را بکار بستیم؛ ولی نتیجه نگرفتیم. درنهایت ما طرح زیر را پیاده کردیم. این طرح کمک کرد فرزندانمان نماز اول وقت بخوانند.
حل مشکل و ارائه ایده
ما متوجه لذت رقابت سالم و شخصیت دادن به کودکان شدیم؛ بنابراین برای پسرانمان جدول ارزشی تهیه کردیم.(جدول در فایل پیوست)
روش استفاده
این جدول هر هفته تهیه و براساس پیشرفت بچه‌ها گزینه‌هایش کمی اصلاح می شد. این جدول صبح روز شنبه روی درب یخچال خانه نصب می‌شد و عصر روز جمعه امتیازات محاسبه می‌شد.
قبل از نصب برنامه روی یخچال از بچه‌ها درخواست می‌شد تا یک جایزه برای هفته جاری پیشنهاد کنند . ارزش ریالی این جایزه معمولا بین 5 هزار تومان تا 20 هزارتومان تعیین می‌شد. مثلا برخی از این جایزه‌ها بشکل زیر بودند:
1) یک بسته اسباب بازی سرباز برای محمد؛
2) یک بار مراجعه به پارک محل و استفاده از اسباب بازی های پارکی به میزان 20 هزارتومان؛
3) یک بازی کامپیوتری برای علی؛
4) یک حافظه فلش برای علی؛
5) و....
بعد براساس عملکرد روزانه بچه‌ها به آنها مثبت و یا منفی داده می‌شد. (نمونه جدول پر شده در فایل پیوست)
روش امتیاز بندی
امتیاز لازم برای جایزه آخرهفته به تعداد گزینه‌ها بستگی داشت. مثلا ما برای 9 گزینه و 7 روز که غایت امتیاز 63 می شد؛ حد نصاب لازم را 55 امتیاز قرار می دادیم. براساس سختی و یا راحتی گزینه‌ها و یا زمان شروع برنامه و... این حد نصاب را تغییر می‌دادیم. علاوه براین هر3 امتیاز منفی ، یک امتیاز مثبت را باطل می کرد. بنابراین فقط گرفتن امتیاز مثبت ملاک نبود؛ بلکه کمتر منفی گرفتن هم مؤثر بود.
تعداد گزینه‌ها را طوری انتخاب می‌کردیم که برخی سخت باشد. مثلا یک گزینه‌ گرفتن نمره 20 از مدرسه بود. باتوجه به اینکه بچه‌ها هرروز امتحان نداشتند و پنج شنبه و جمعه هم تعطیل بود گرفتن علامت مثبت برای این گزینه‌ بسیار سخت بود . درعوض با قراردادن فداکاری و گذشت نسبت به همدیگر، یا احترام به پدربزرگ و مادربزرگ، یا نماز اول وقت بچه‌ها ، این گزینه‌‌ها را، گزینه‌‌های امتیاز آور می‌شناختند و تلاش می کردند تا با انجام صحیح آنها به امتیاز مثبت لازم برای هر هفته برسند.
روش تحلیل داده‌ها
اوایل اصلا سخت گیری نمی‌کردیم. کمک می‌کردیم تا بچه‌ها امتیازات مثبت خود را بگیرند و به جایزه آخر هفته خود برسند. بعد از حدود یک ماه امتیازات را طوری برنامه‌ریزی کردیم که حداقل یک هفته بچه‌ها به جایزه‌شان نرسند . یعنی نتوانند امتیازات لازم را کسب کنند. بعد از آن بود که تلاش بچه‌ها برای رسیدن به امتیازات کافی شروع شد. بعد از چند ماه برخی از گزینه‌ها به‌خصوص نمازاول وقت جزو گزینه‌‌های امتیاز آور گردید. بچه‌ها تشویق شدند تا هرطور شده حدنصاب لازم را بیاورند و این یک رقابت سالم بین بچه‌های ما شد.
نتیجه‌گیری
بعد از حدود یکسال ، ما جدول ارزشی را از روی یخچال برداشتیم؛ ولی برخی از کارها برای پسران ما ملکه ذهن شده بود به‌طوریکه حتی در مهمانی‌ها پسرها موقع اذان مغرب بلند می‌شدند تا نماز اول وقت خودشان رابخوانند. به نظر ما این ایده هم سطح باورهای مذهبی و هم نوع شکل‌گیری آنها را مطلوب می‌نماید و می‌تواند در تمام جامعه گسترش یابد.
نکته تربیتی
این اقدان در ابتدای راه خوب است؛ اما عبادت رابطه‌ای است بین انسان و خداوند. به همین علت در کنار این اقدام لازم است به‌مرور، بچه‌ها را به این نکته توجه داد که نماز را برای جایزه نمی‌خوانیم؛ بلکه چون خداوند از ما خواسته انجام می‌دهیم. البته چون تو خدا را با این کار راضی کرده‌ای، ما هم دوست داریم هدیه‌ای به تو دهیم.