مرکز تخصصی نماز بر آن است در سلسله مصاحبه هایی با نویسندگان محصولات خود، آنها را به جامعه هدف معرفی نماید. این اولین مصاحبه در این راستا است. منتظر مصاحبه های بعدی باشید.
و ناگهان مرگ...، شاهدان خاموش، فقر و ثروت؛ چرا و چگونه؟، زلال عفت، گره های زندگی و ... از ديگر آثار ارزشمند رضا اخوي است كه به رشته تحرير درآمده است. ايشان همچنين داراي ده‌ها اثر ارزشمند در حوزه خانواده و مباحث كاربردي اسلامي است كه به زيور طبع آراسته گرديده است. به طور ويژه با اين نويسنده در رابطه با كتاب «نماز در فرق» به گفتگو نشسته‌ايم.
سایت قنوت: شروع نگارش کتاب «نماز در فِرَق» از کجا بود؟
ابتدا منابع گوناگونی برای تهیّه متن اولیّه دیده شد. بیشتر مطالب قبلی در خلال مباحث دیگری شامل «فقه مُقارِن» مطرح شده و به طور مستقل در مورد نماز کاری انجام نشده بود.
بر همین اساس ساختار اوّلیّه متن با استفاده از این منابع تدوین شد و تحقیقات بعدی در موضوع نماز در فِرَق مختلف صورت گرفت؛ جمع‌آوری و دسته‌بندی موضوعات مرتبط نیز در این بین در دستور کار قرار گرفت. هرچند ابتدا مباحثی به صورت مقدماتی مطرح شدند که شامل ضرورت فقه مقارن و چیستی آن است.
بخش‌های مختلف این کتاب بر اساس ترتیبی که برای نماز خواندن رعایت می‌شود سازمان یافته‌اند. به طوری که ابتدا از وضو و اختلافات میان فِرَق در این زمینه سخن به میان آمده و به همین ترتیب، مباحث ادامه می‌یابند. به طور کلّی روش علمی - پژوهشی در همه قسمت‌های کتاب مدِّ نظر بوده و البته به نتیجه‌گیری بر اساس محتوا هم در نگارش «نماز در فِرَق» توجه داشته‌ایم تا در نهایت خواننده با مطالعه دلایل موجود در هر فرقه و مذهب، به این نتیجه برسد که کدامیک راه صحیحی را پیموده‌اند و شکل ظاهری اعمال بر اساس کدام مذهب، مطابق با سیره پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و عقل است.
اوقات نماز، شهادت ثلاثین، ارکان و واجبات نماز و مهم‌ترین منابع فقهی مذاهب در کنار کتاب‌شناسی فقه مُقارن و منابع اجتهاد فرقه‌ها و مذاهب گوناگون، بخش‌های دیگر این کتاب را تشکیل می‌دهند.
در تمام متن به ساده‌گویی در کنار علمی بودن و پژوهش‌محوری توجه کرده‌ایم و این ویژگی در هر پنج بخش کتاب رعایت شده است.
سایت قنوت: شما در نگارش این کتاب موضوعی را مطرح کرده‌اید که در نگاه اوّل وجه علمی آن بیشتر به ذهن می‌آید. چگونه این موضوع علمی را به بحثی کاربردی برای مخاطب عام تبدیل کرده‌اید؟
ممکن است اختلافات میان مذاهب مختلف در بحث شکلی نماز و مقدّمات آن شبهاتی را به وجود بیاورد و این سؤال را در اذهان متبادر کند که چه عاملی سبب این اختلافات شده است. به همین دلیل در جای جای این کتاب بر پاسخ‌گویی به این شبهات و بیان دلیل اختلافات موجود تکیه شده است و این امر مهم‌ترین رویکرد کاربردی کتاب «نماز در فرق» است.
شیعیان - که خوانندة اصلی این کتاب هستند - پس از مطالعه کامل آن، پی به حقّانیّت مذهب خویش می‌برند و دلایل انجام نماز و مقدمات را به شکل فعلی به خوبی در می‌یابند.
سایت قنوت: آیا بحث نماز در فرقه‌های اسلامی پیش از این در کتب دیگر مطرح شده بود؟
کتابی که به طور مستقل و جامع به مقولة نماز و تفاوت‌های آن در فِرَق بپردازد مشاهده نکردم. امّا موضوعات کلی این بحث در این کتب اشاره شده است: «سنّت و بدعت از دیدگاه روایات اهل تسنّن»، «درس‌نامه درآمدی بر فقه مقارن»، «منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی»، «الفقه علی المذاهب الخمسه»، «مسائل فقهیّه» علامه شرف‌الدّین و ... هستند.
در بخش کتاب‌شناسی فقه مقارن هم که فصل پایانی کتاب را شامل می‌شود آثار شیعه و اهل سنّت که در مورد فقه مقارن نوشته شده‌اند ذکر شده است تا اهل مطالعه به آنها مراجعه کنند.
با همه این احوال می‌توان به جزئیّات بیشتری در هر یک از موضوعات و بخش‌های این کتاب هم پرداخت. زیرا بحث علمی و موجز در این زمینه در عین اتقان علمی به تقریب مذاهب کمک می‌کند. عموم مردم به ویژه قشر تحصیل‌کرده، سؤالات و شبهاتی در این زمینه دارند که پاسخ‌گویی به آنها بر اساس منطق علمی و در عین حال ساده‌گویی، به رفع شبهات کمک کرده و راه وحدت علمی در راستای نزدیکی بیشتر پیروان مذاهب گوناگون را هموار می‌سازد.
سایت قنوت: بیان مطالبی در مورد نماز در فِرَق گوناگون و اختلافات موجود، چه نقشی در ترویج فرهنگ نماز خواهد داشت؟
گفتیم که شبهات و سؤالاتی در این زمینه وجود دارد؛ به این ترتیب که برخی از خود می‌پرسند چگونه است که مسلمانان در عین اعتقاد به خدا و قبله و پیامبر واحد، اختلافاتی در انجام عبادات خود دارند؛ پاسخ‌گویی در این زمینه می‌تواند موجب تعمیق باورهای مذهبی شود.
اطمینان بیشتر در اقامة نماز بر اساس فقه شیعه، تأثیری است که مطالعه این کتاب بر روی خوانندگان شیعه می‌گذارد.
سایت قنوت: به نظر شما پرداختن به این بحث در کتاب شما کدامیک از اهداف «ستاد اقامة نماز» را پوشش می‌دهد؟
هدف از سفارش و نگارش کتاب «نماز در فِرَق» تدوین متنی جامع و در عین حال موجز و ساختارمند برای مبلّغان و مربّیان نماز بوده است. هر کس که بخواهد به ترویج نماز بپردازد ابتدا باید از نظر علمی به تمام جوانب امر آگاهی یابد و جواب سؤالات و شبهات را بداند.
این کتاب می‌تواند پشتوانه‌ای علمی برای مبلّغان نماز باشد و مطالب آن هم بر اساس همین ضرورت ترتیب یافته‌اند.
سایت قنوت: به عنوان پژوهشگری که در ارتباط با نماز در فِرَق کتابی را تألیف کرده‌اید، تفاوت‌ها و اشتراکات میان نمازهای مذاهب گوناگون اسلامی را در چه می‌بینید؟
تفاوت‌های شکلی فراوان است؛ ولی در کلّیات نماز مانند تعداد رکعات، اصل وضو، اصل اذان و اقامه و ... اختلافی دیده نمی‌شود و آنچه مایة اختلاف شده، شکل ظاهری این عبادت است. از طرفی مباحث سیاسی در دوره‌های مختلف تاریخی، موجب تحریف در شکل نماز شده است.
آنچه به عنوان سیرة پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) شناخته می‌شود، پس از رحلت ایشان دچار تحریف و تغییراتی شد. ایشان حضور نداشتند تا به رفع اختلاف بپردازند. هرچند سیاست تأثیر بسزایی در این زمینه داشته و به‌ویژه در بحث اذان و اقامه می‌توان این تأثیرگذاری را کاملاً مشاهده کرد.
مثلاً دربارة عبور از مقابل نمازگزار، روایات مختلفی وجود دارد که اهل سنّت می‌گویند این امر در برخی موارد مُبطل نماز است. ولی امام صادق(علیه السلام) در روایتی می‌فرمایند هیچ چیز نماز را قطع نمی‌کند. بهتر است مانعی میان نمازگزار و اشخاص در حال تردّد قرار گیرد و نبود چنین مانعی نیز اشکالی ندارد. روایات شیعی همیشه همراه با احترام و تعقّل و منطق هستند. ولی برداشت‌هایی که در اهل سنت صورت گرفته است با تحقیر و توهین همراهند و باورپذیری لازم را هم در بعضی موارد ندارند.
در کیفیت وضو، اذان و اقامه نیز اختلافاتی میان مذاهب اسلامی دیده می‌شود که همه مربوط به شکل ظاهری آنهاست؛ وگرنه اصل ماجرا جزو اشتراکات محسوب می‌شود. میان اهل سنّت هم اختلافاتی وجود دارد و فقه مذاهب چهارگانه، دارای تفاوت‌هایی در این زمینه هستند.
سایت قنوت: مطالعه تفاوت نماز در فِرَق اسلامی چه نقشی در گرایش افراد به نماز دارد؟ آیا به جز پژوهشگران، عموم مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؟
مطالب ارائه شده در این کتاب بیشتر جنبة پژوهشی دارد و هدف از آن هم رفع دغدغه‌های ذهنی محقّقان است؛ البته اگر شخصی به دنبال بُروز شبهاتی در وجودش، در برپایی نماز سست شده یا اصل نماز را کنار گذاشته باشد، می‌تواند با مطالعة پاسخ‌ها و شواهد ارائه شده، به سمت اقامة نماز بازگردد. در این جاست که دلایل کافی برای شبهات ذهنی خود را می‌یابد.
با تشکر از وقتی که به قنوت دادید.
معرفي كتاب «نماز در فرق»
رضا اخوي
«نماز در فرق» كاري از مركز تخصصي نماز وابسته به ستاد اقامه نماز و به قلم رضا اخوي است. اين كتاب توسط انتشارات ستاد اقامه نماز به چاپ رسيده است.
ايدة اين كتاب بر اين استوار است كه به طور قطع در زمان پيامبر (صلي الله عليه و آله) هيچ اختلافي در مناسك عبادي و اعمال ديني وجود نداشته و مسلمانان همواره با ملاك و معيار قرار دادن رفتار و اعمال رسول خدا اعمال خود را به جا مي‌آوردند. اما در عين حال در طول تاريخ اسلام ما شاهد بروز اختلافات گسترده در احكام دين هستيم. اختلاف در احكام نماز به عنوان يكي از عبادات روزانه مسلمانان در تاييد اين نكته كافي است. اينكه اين‌گونه اختلافات از كجا سرچشمه گرفته است و نظر صواب و صحيح به سمت كدام قول و فرقه اسلامي نزديك‌تر است را در اين كتاب مي‌توان جستجو كرد. مولف در اين كتاب با رعايت اختصار، با شيوه‌اي كتاب‌خانه‌اي و با بررسي تاريخي و روايي ديدگاه‌هاي مختلف، سعي در شناخت سيرة نبوي دارد. نويسنده در اين كتاب بعد از بيان هر مسئله، گزارشي از نظر فرق اسلامي بيان مي‌كند و پس از آن به نقد و بررسي ديدگاه‌هاي مخالف پرداخته و آنها را بر اساس ادله رد و تاييد مي‌كند.
«نماز در فرق» شامل چهار بخش است. در بخش اول نويسنده كلياتي را كه براي ورود به مباحث فقهي براي مخاطب ضروري به نظر مي‌رسد را تبيين كرده كه شامل تعاريف فقه مقارن، آشنايي با مذاهب موجود اهل سنت و آشنايي با اصطلاحاتي مانند واجب، فرض، مندوب و مستحب مي‌شود. در بخش دوم اين كتاب سخن از مقدمات نماز است و اختلافاتي كه بين فرق اسلامي وجود دارد همچون شستن صورت، شستن دست‌ها و يا مواردي كه باعث بطلان وضو مي‌شود. همچنين مسائل مربوط به قبله و سُتره، اذان و اقامه و اوقات نماز در اين بخش مورد بررسي قرار گرفته است. در بخش سوم نويسنده به سراغ اركان و واجبات نماز رفته است؛ حكم بسم الله، تكتف يا دست بسته نماز خواندن، تامين (آمين گفتن بعد از سورة حمد)، قرائت سوره بعد از حمد، حكم قنوت، سجده و تشهد از مواردي است كه اختلاف آنها در اين بخش بحث و بررسي شده است. در بخش اخر و چهارم اين كتاب نيز كه تحت عنوان ضميمه مباحث مطرح شده است به منابع اجتهاد مذاهب، مهم‌ترين منابع فقهي مذاهب و كتاب‌شناسي فقه مقارن پرداخته شده است.
از آنجا كه اين كتاب در برگيرندة اصطلاحات و الفاظ تخصصي فقهي و اصولي است به خوانندة عام توصيه نمي‌شود ولي براي طلاب علوم ديني و دانش‌پ‍ژوهاني كه در اين حوزه به تحصيل اشتغال دارند مفيد و قابل استفاده است.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
